تفویض حضانت در عقد نکاح با تأملی بر فقه و حقوق ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.30497/flj.2025.246230.2015

چکیده

جایگاه خانواده در سرپرستی و پرورش کودکان انکارناپذیر است؛ زیرا کودکان به‌دلیل ناتوان‌بودن در تأمین نیازهای جسمی و روحی و مالی خود نیازمند حمایت والدین خود هستند. جامعه نیز براساس این اماره که والدین کودکان، مناسب‌ترین افراد برای نگهداری و پرورش آن‌ها هستند، این وظیفه را متوجه والدین می‌کند؛ ازاین‌رو، حقوق بسیاری برای کودکان در نظام حقوقی ایران درنظر گرفته شده است که از بین آن‌ها می‌توان به حق حضانت اشاره کرد. بسیاری از فقها و حقوق‌دانان به جنبۀ حق و تکلیفی بودن نهاد حقوقی حضانت توجه کرده‌اند؛ درحالی‌که بیشتر نویسندگان دربارۀ توافق درزمینۀ واگذاری و تفویض آن به دیگری، سکوت کرده، و به آن توجهی نکرده‌اند. این پژوهش قصد دارد به ابهامات اساسی دربارۀ حضانت، تراضی زوجین برخلاف قواعد حضانت، امکان اسقاط حق حضانت فرزند و واگذاری آن پاسخ دهد. روش پژوهش این مقاله با توجه به هدف، از نوع نظری، و با توجه به ماهیت از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و گردآوری اطلاعات برپایۀ روش کتابخانه‌ای است. برهمین‌اساس، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ظاهراً حضانت برای مادر حق، و برای پدر حق و تکلیف است و زوجین می‌توانند دربارۀ واگذاری حضانت به یکدیگر در زمان انحلال نکاح توافق کنند؛ به‌عبارت‌دیگر، هر دو می‌توانند با رعایت مصلحت طفل، حضانت فرزند را به دیگری واگذار کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Delegation Of Custody in the Marriage Contract with a Reflection on Iranian Jurisprudence and Law

نویسندگان [English]

  • arezo malekshah 1
  • Fatemeh Hasanpoor 2
1 Assistant Professor, Department of Law, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Master of Private Law, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The role of the family in the care and nurturing of children is undeniable because children need the support of their parents because of their inability to meet their physical psychological and financial needs. The society also assigns this duty to parents based on the belief that parents are the most appropriate for maintenance and nurturing. Accordingly, many rights for children in the legal system of the world as well as the legal system Of Iran have been reserved, including the right to custody. The right aspect of the legal custody body has received much attention from jurists and lawyers. While the discussion of the agreement on assignment and delegation of custody to another has been remained silent and ignored by most authors. In this regard, this research has been formulated to investigate and answer to the questions regarding the basic ambiguities regarding custody such as the couples ' agreement on the transfer of custody and the possibility of losing children’s custody and transferring of it. This study is theoretical in terms of objective and analytical in nature, also gathering information based on library method and discussing the views of jurists. The findings of the study show that custody is apparently the mother’s right and the father’s right and duty. However, there is a possibility of agreement between the spouses regarding the transfer of custody to each other at the time of dissolution of the marriage. In other words, according to the interest of the child, the wife can entrust the custody of the child to the husband, and on the contrary, the husband can entrust the custody of the child to the wife.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Right
  • ruling
  • child custody
  • delegation of custody

مراجع

قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1413 ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
افخمی مهرجردی، محسن (1393). حضانت اطفال و مسئولیت‌های ناشی از آن درفقه امامیه وحقوق ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت، یزد، ایران.
افشاری‌پور، ندا (1400 ش). ابعاد حقوقی توافق زوجین راجع به حضانت فرزندان با بررسی رویۀ قضایی ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه پیام نور، مشهد، ایران.
افضل‌آبادی، ابوالفضل (1396). بررسی تطبیقی حضانت فرزند از دیدگاه فقه امامیه با حقوق کانادا و آمریکا (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌امامی، حسن (1390). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلامیة.
امین املشی، محسن (1394). ماهیت وآثار قراردادهای راجع به حضانت درحقوق موضوعه ایران وفقه امامیه (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه رازی، کرمان، ایران.
بحرالعلوم، محمد بن محمد تقی (1413 ق). بلغة الفقیه. تهران: منشورات مکتبة الصادق.
پورنگ‌نیا، اکرم (1382). حضانت و فقه. بی‌جا: نشر مادر.
توکلی بنیزی، مریم (1397). حدود آزادی اراده زوجین در حضانت کودک (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه میبد یزد، یزد، ایران.
جان‌نثاری، ریحانه (1399). مبانی حضانت فرزندان طلاق، نامشروع، بی‌سرپرست و بدسرپرست در فقه و حقوق موضوعه ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه رفاه، تهران، ایران.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). ترمینولوژی حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش.
حر عاملى، محمد بن حسن (1412 ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل بیت.
ربوبیت، ریحانه (1388). جایگاه شروط ضمن عقد در ارتباط با آثار غیرمالی و انحلال نکاح در حقوق موضوعه ایران و فقه اسلامی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
سبزواری، عبد الاعلی (1413 ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسة المنار.
سلیمان کلوانق، امین (1403 ش). واکاوی وضعیت حقوقی واگذاری حضانت درمقابل بذل مهر یا طلاق، رفع چالش قضایی با تأکید بر آموزه‌های فقه خانواده. فصلنامه مطالعات زن و خانواده، 4 (32)، ص 135-158.
شهید اول، محمد بن مکی (بی‌تا). القواعد والفوائد (عبدالهادی حکیم، مترجم). قم: مکتبة مفید.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: انتشارات داوری.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1416 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة معارف اسلامی.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1374 ق). جواهر کلام فی شرح شرائع الإسلام. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
صفائی، حسین؛ امامی، اسدالله (1382). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
صمیمی، سید محمد (1385). مسئله حضانت درفقه اسلامی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413 ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال والحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
فاضل مقداد، مقداد بن عبد الله (1404 ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1421 ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة،النکاح. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام.
فیاض، محمد اسحاق (1378). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیة الله العظمی محمد اسحق الفیاض.
قانون حمایت خانواده، مصوب 1391.
قانون مدنی.
کاتوزیان، ناصر (1385). حقوق مدنی خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1383). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
کاتوزیان، ناصر (1387). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی خانواده. تهران: میزان.
گرجی، ابوالقاسم (1384). بررسی تطبیقی حقوق خانواده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمدی، ابوالحسن (1383). مبانی استنباط حقوق اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمدی جوزانی، سجاد؛ و عوض‌پور هیبت‌لو، فردین (1401 ش). توافقات راجع‌به حضانت با تأکید بر رویۀ قضایی. پژوهش‌های حقوقی، 21 (50)، ص 405-433.
مدنی کرمانی، عارفه (1394). دعاوی خانوادگی. تهران: مجد.
مرادخانی، احمد؛ هاشمی‌نژاد، سید طوبی (1392). حضانت اطفال از دیدگاه فقه امامیه. مطالعات فقهی و فلسفی، 4 (137)، ص 135-152.
مصلی‌نژاد، نیوشا (1390). بررسی تأثیر اراده در حضانت. دوفصلنامۀ فقه و حقوق خانواده. 16 (55)، ص 70-90.
معاونت آموزش قوه قضائیه (1388). رویۀ قضایی ایران در ارتباط با دادگاه‌های خانواده. تهران: جنگل.
مغنیه، محمد جواد (1982 م). الفقه علی مذاهب الخمسة. قم: مؤسسه الصادق.
ملک‌محمدی، محبوبه (1395). تحلیل سن حضانت و نقش آن در مسئولیت‌های فردی و اجتماعی در آرای فقهی امام خمینی و قانون مدنی ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند، تهران، ایران.
ندرتی، مژگان (1395). وضعیت حقوقی توافق زوجین در حضانت فرزند (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد واحد بندر عباس، بندر عباس، ایران.
نظری توکلی، سعید (1391). حضانت کودکان در فقه اسلامی. تهران: سمت.
نوحی، امیدرضا (1390). قواعد فقهی در آثار امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ‌‌‌‌
هاشمی، محمد (1395). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: میزان.
فقه و حقوق خانواده
دوره 30، شماره 82
فروردین 1404
صفحه 195-219

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار