امکان‌سنجی جرم‌انگاری ترک غیرموجه زندگی مشترک ازسوی زوج

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 پسادکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران.

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران.

10.30497/flj.2023.244884.1932

چکیده

ترک غیرموجه زندگی مشترک ازسوی زوج می‌تواند تحکیم خانواده را تهدید کند و موجبات عسروحرج زوجه را فراهم آورد. یکی از راه‌هایی که امکان پیشگیری از اقدامات این‌چنینی را در جامعه فراهم می‌آورد، جرم‌انگاری در این حوزه است. نظر به خلأ قانونی موجود در این زمینه، در این مقاله به‌دنبال بررسی امکان‌سنجی جرم‌انگاری ترک غیرموجه زندگی مشترک ازسوی زوج هستیم و اینکه در چه صورتی و تحت چه عنوانی امکان جرم‌انگاری وجود دارد؟ نظر به اینکه ترک غیرموجه زندگی زناشویی باعث عدم رعایت حقوق واجب زوجه می‌شود، بنابر کتب فقهی، حکم به نشوز زوج داده شده است؛ دراین‌صورت، زوجه زوج را به بازگشت به زندگی نصیحت می‌کند و چنانچه نصیحت مفید واقع نشود، به حاکم رجوع می‌کند. قاضی در ابتدا زوج را از این اقدام نهی می‌کند، اگر نهی نتیجه‌ای به دنبال نداشته باشد، قاضی می‌تواند بنابر مصلحت و شرایط، زوج را تعزیر کند و درنهایت اگر تعزیر نیز کارگشا نبود، نوبت به طلاق می‌رسد؛ درحالی‌که در حقوق ایران ابتدا حکم اجبار به طلاق و در آخر طلاق قضایی مقرر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Feasibility of Criminalization of Leaving Marital Life without Reason by the Husband

نویسندگان [English]

  • Ateke Ghasemzade 1
  • Aliakbar Izadifard 2
1 Post Doctorate Student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Mazandaran University, Babolsar, Mazandaran, Iran
2 Professor, in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law Department, Faculty of Theology, Mazandaran University, Babul Sar, Mazandaran, Iran
چکیده [English]

Leaving marital life without reason by the husband can threaten the consolidation of the family and cause hardship to the wife. One of the ways to prevent such actions in the society is criminalization in this field. Considering the legal gap in this article, we peruse the possibility of criminalizing leaving marital life without reason by the husband, and in what form and under what title is it possible to criminalize it? Considering that leaving the marital life without reason does not provide the wife's main rights, Jurisprudence books have ruled to Noshuz. In this case, the wife advises the husband to return to life. If the advice is not useful, she will refer to the judge. At first, the judge prohibits the husband from this action, if the prohibition does not lead to any result, the judge can punish (ta'zir) the husband according to the expediency and circumstances. If the ta'zir was not useful, judge has decided to divorce But in Iranian law, first the judge forces the husband to divorce, and finally judicial divorce is prescribed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • leaving marital life
  • criminalization
  • Noshuz of husband
  • hardship
  • ta'zir

مراجع

ابن‌ادریس، محمد بن احمد (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌فهد حلّى، احمد بن محمد (1407 ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابوالصلاح حلبى، تقی بن نجم (1403 ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین علیه السلام.
اسدی، لیلا سادات (1387). نقدی بر ماده 1130 قانون مدنی و ارائه راهکارهای اجرایی آن. دو فصلنامه فقه و حقوق خانواده، 13(48)، ص43ـ62.
اسدی، لیلا سادات (1397). کتاب حقوق کیفری خانواده. تهران: میزان.
اصفهانى، ابوالحسن (1422 ق). وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی). قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
آل‌عصفور، حسین بن محمد (بی­تا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع. قم: مجمع البحوث العلمیة.
بحرانى، یوسف بن احمد (1405 ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة . قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حر عاملى، محمد بن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
حسینی خوانسارى، احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
حسینى سیستانى، على (1417 ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر حضرت آیه الله سیستانى.
خوئى، ابوالقاسم (1410 ق). تکملة المنهاج. قم: مدینة العلم.
سبحانى تبریزى، جعفر (بی­تا). نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء. قم: بی­نا.
سبزوارى، عبدالأعلى (1413 ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسة المنار.
سلاّر دیلمى، حمزه بن عبد العزیز (1404‍ ق). المراسم العلویة والأحکام النبویة. قم: منشورات الحرمین.
شبیرى زنجانى، موسى (1419 ق). کتاب نکاح. قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
شهری، غلامرضا؛ و خرازی، محمد (1380). مجموعه نظرهای مشورتی اداره حقوقی درزمینة مسائل مدنی. تهران: روزنامه رسمی.
شهید اول، محمد بن مکی (بی­تا). القواعد والفوائد. قم: کتابفروشى مفید.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: کتابفروشى داورى.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صادقی موحد، خدیجه؛ صدری، سید محمد؛ باقری، احمد؛ و امیرپور، حیدر (1397). امکان­سنجی جرم‌انگاری درحوزة حقوق خانواده. فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، 15(54)، ص 85ـ108.
صافى گلپایگانى، لطف الله (1416). هدایة العباد. قم: دار القرآن الکریم.
طباطبائى قمى، تقى (1426 ق). مبانی منهاج الصالحین. قم: منشورات قلم الشرق.
طباطبائى کربلائی، على بن محمدعلی (1418 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌ السلام.
طبسى، نجم‌الدین (1427 ق). زندان و تبعید در اسلام (سید محمدرضا حسینى و مصطفى شفیعى، مترجمان). قم: صفحه‌نگار.
 طبسى، نجم‌الدین (بی‌تا). موارد السجن فی النصوص والفتاوى. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
طوسى، محمد بن حسن (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
طوسى، محمد بن حسن (1400 ق). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی.
طوسى، محمد بن حسن (1407 ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
علامه حلّى، حسن بن یوسف (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
فاضل هندی، محمد بن حسن (1416 ق). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فیاض، محمد اسحاق (بی­تا). منهاج الصالحین. بی­جا: بی­نا.
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى (بی‌تا). مفاتیح الشرائع. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
قانون مدنی.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407 ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلی (1406 ه‍ ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
محسنی قندهارى، محمد آصف (1424 ق). الفقه ومسائل طبیة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
محقق داماد، مصطفى (1406 ق). قواعد فقه (بخش جزایی). تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
محقق سبزوارى، محمدباقر بن محمد (1423 ق). کفایة الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مکارم شیرازى، ناصر (1418 ق). أنوار الفقاهة ـ کتاب الحدود و التعزیرات. قم: انتشارات مدرسة امام علی بن ابی طالب علیه السلام.
مکارم شیرازى، ناصر (1424 ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسة امام على بن ابى طالب علیه السلام.
مکارم شیرازى، ناصر (1425 ق). تعزیر و گسترة آن. قم: انتشارات مدرسة امام علی بن ابی طالب علیه السلام.
منتظرى، حسینعلى (1409 ق). مبانى فقهى حکومت اسلامى (محمود صلواتى، و ابوالفضل شکورى، مترجمان). قم: مؤسسه کیهان.
موسوی خمینى، روح‌اللّه (بی­تا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
نجفی توانا، علی؛ و مصطفی‌زاده، فهیم (1392). جرم‌انگاری در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 5(8)، ص 149-170.
وجدانى فخر، قدرت‌الله (1426 ق). الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة. قم: سماء قلم.
لایحه «حفظ، کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت»
قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392.
کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (‌تعزیرات و مجازات‌‌های بازدارنده‎) مصوب 2/3/1375 با اصلاحات و الحاقات بعدی.
فقه و حقوق خانواده
دوره 29، شماره 80
اردیبهشت 1403
صفحه 265-284

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار