چالش‌های حقوقی تابعیت فرزندان حاصل‌از ازدواج زن ایرانی و مرد غیرایرانی با تأکید بر مقررة اصلاحی 1398

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه شیراز، فارس، ایران

2 استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه شیراز، فارس، ایران

چکیده

اعطای تابعیت ازطریق نسب مادری در نظام حقوقی ایران چالش­هایی دربارة تابعیت فرزندان حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی دارد. در سال 1398 ماده واحده­ای برای پوشش کاستی‌­های قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مصوب سال 1385 تصویب شد. این امر نه‌­تنها راهگشا نبود، بلکه مسئله‌ را پیچیده‌­تر کرد. یکی از چالش­ها، کفایت ازدواج شرعی به­‌جای مجوز از دولت (ماده 1060 قانون‌مدنی) برای اعطای تابعیت است که تبعات جبران‌­ناپذیری به­‌خصوص برای زن ایرانی به دنبال دارد. همچنین، به‌رغم اکتسابی‌دانستن تابعیت، اعطای تابعیت ایجابی بوده، و باعث ایجاد وضعیت تابعیت مضاعف شده ­است. در نوشتار حاضر با بررسی توصیفی ـ تحلیلی، این نتیجه به دست می­‌آید که ممکن است اعطای تابعیت به این کودکان، گامی مثبت جهت کاهش آسیب­ها و مشکلات آن­ها باشد و برای افراد فاقد شناسنامه که هویتی دوگانه دارند، راهگشا باشد؛ اما به‌­دلیل عدم اطلاع‌­رسانی مناسب و عدم شفافیت، چالش‌­های بسیاری در این زمینه وجود دارد و نیز باتوجه‌­به مهاجرت­های پنهانی و بی­‌برنامة موجود، مسئله‌ را با تهدیدهای امنیتی و سیاسی روبه­‌رو می‌­سازد؛ حجم وسیع مهاجرت به ایران نیز موضوع را از حالت عادی به حالت امنیتی و سیاسی تبدیل کرده است. در روند صدور شناسنامه، مرحلة استعلامات نهاد امنیتی باکندی بسیار روبه‌­رو است؛ اما باوجوداین، امکان کاهش نهادهای تصمیم‌­گیری وجود ندارد و این عدم امکان، ناشی از مسائل امنیتی است. به‌این‌ترتیب، ایران باید آگاهانه‌­تر و فعالانه‌­تر به این موضوع بپردازد و تهدیدها را تبدیل به فرصت کند و رویکردش در اعطای تابعیت، به‌­صورت یک جانبه نباشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Legal Challenges of the Citizenship of the Child Born of the Marriage of an Iranian Woman and a Non-Iranian Man with Emphasis on the Amendment Regulation of 1398s

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Faraji 1
  • Haniyeh Zakerinia 2
1 MSc. of Private Law, Shiraz University, Shiraz, Fars, Iran
2 Assistant Professor Department of Private and Islamic Law, Shiraz University, Shiraz, Fars, Iran
چکیده [English]

Granting citizenship through the Iranian legal system has challenges in relationship with citizenship of children born from the marriage of Iranian women to foreign men. In 1398, the act was approved to cover the shortcomings of the 1385’s act. This not only did not open the way but made the problem more complicated. One of the challenges is the sufficiency of Sharia marriage instead of permission from the government (Article 1060 of the Civil Code) for granting citizenship, which creates irreparable consequences, especially for Iranian women. Also, despite considering citizenship to be acquired, granting citizenship has been positive and has created a situation of dual citizenship. The present article, through a descriptive-analytical review, comes to the conclusion that although it is possible that granting citizenship to these children is a positive step to reduce their injuries and problems, and it opens the way for people without birth certificates who have dual identity; But due to lack of proper information and lack of transparency, there are many challenges in this field; Also, due to the existing secret and unplanned migrations, the issue faces security and political threats. The large volume of immigration to Iran has also turned the issue from normal to security and political. The process of issuing a birth certificate is faced with a considerable delay in the security institution's inquiry stage. Still, due to security issues, it is impossible to reduce decision-making institutions. Therefore, Iran should enter into this issue more consciously and actively, and turn threats into opportunities, and the approach to granting citizenship should not be unilateral.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Acquired Citizenship"
  • Citizenship"
  • Foreign Father"
  • Inherent Citizenship"
  • Iranian Mother"
  • "
  • Maternal lineage"

مراجع

ابراهیمی، نصرالله (1383). حقوق بین الملل خصوصی. تهران: سمت.
ارفع­نیا، بهشید (1369). حقوق بین الملل خصوصی. تهران: بهتاب.
اسدی، لیلا سادات (پاییز و زمستان 1387). حق کودک بر هویت. دو فصلنامه علمی ـ ترویجی فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، 13 (49)، ص 26ـ46.
اسدی­نژاد، سیدمحمد؛ رستمی چلکاسری، عباداله؛ مرادی، فاطمه (بهار و تابستان 1394). حق آموزش و تربیت کودک در قوانین ایران و اسناد حقوق بشر. دوفصلنامه علمی ـ ترویجی فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، 20 (62)، ص 173ـ195.
اسکینی، ربیعا (1384). حقوق تجارت، شرکت­های تجاری. تهران: سمت.
اقتداری، صدیقه (1399). تابعیت اطفال ناشی از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی با تأکید بر قانون جدید مصوب 1398(پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند، دماوند، ایران.
امینی، مهدی؛ امینی، زهرا (1398). تابعیت فرزندان حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی. حقوق خصوصی (پژوهشی)، 16 (2)، ص 435ـ462.
ایمانی نائینی، محسن؛ صادقی، محمود؛ عبدی، فاطمه (1390). بررسی امکان گسترش حمایت­های حقوقی در مورد ازدواج زنان با اتباع غیرایرانی. مجله مطالعات راهبردی زنان، 4 (54)، ص91ـ134.
بالازاده، زهره (1383). حقوق بین الملل خصوصی و مقررات ایران درزمینة تابعیت، اقامتگاه و وضعیت بیگانگان، تهران: نشر مردم سالاری.
بیات، زهرا (1395). بررسی وضعیت حقوقی اتباع افغانی در ایران و تعیین تکلیف همسر ایرانی و فرزندانشان، (پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت، صفادشت، ایران.
تدین، عباس؛ یوسفی، مجید (1387). تأثیر ازدواج مرد خارجی و زن ایرانی بر تابعیت فرزندان. مطالعات راهبردی زنان، 40، ص157-195.
تقی­نژاد، علی؛ غمامی، سیدمحمدمهدی؛ عزیزی، حسین (1399). بایسته­های تقنینی سیاستگذاری جمعیتی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران. دوفصلنامۀ علمی فقه و حقوق خانواده، 25 (72)، ص 25ـ47.
توسلی نائینی، منوچهر (1383). اصل وحدت تابعیت زوجین در حقوق ایران. مجله حقوق خصوصی، 2(7)، ص 103-116.
توسلی نائینی، منوچهر (1390). تأملی بر وضعیت کودکان حاصل‌از ازدواج مردان خارجی با زنان ایرانی با نگاهی به کنوانسیون حقوق کودک 1989، مجله پژوهشنامه حقوق کیفری، 2 (1)، ص37-58.
توسلی نائینی، منوچهر، و افضلی، عبدالواحد (1392). تحولات حقوقی قانون تابعیت افغانستان درزمینة ازدواج با بیگانگان در مقایسه با قانون تابعیت ایران. اندیشه­های حقوق خصوصی (دانشگاه علم و فرهنگ)  2(2)، ص 9-22.
جاهد، مائده (1397). بررسی تطبیقی حق انتقال تابعیت مادر به فرزند در فقه امامیه و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران (پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشکده اصول دین مرکز قم، قم، ایران.
چاچ، سعید، و عبدی ­پورفرد، ابراهیم (1398). نابرابری بین پدر و مادر ایرانی در انتقال تابعیت به فرزندان. مطالعات حقوق تطبیقی، 10 (1)، ص 261-278.
دمرچیلی، محمد؛ حاتمی، علی؛ و قرائی، محسن (1381). قانون تجارت در نظم حقوق کنونی. تهران، میثاق عدالت.
رهنما، حسن، کارشناس حقوقی اداره ثبت احوال، تاریخ مصاحبه: 8/4/1401.
رئیسی، پریناز (1386). بررسی تطبیقی تابعیت زن در نظام­های حقوقی ایران، بریتانیا و فرانسه (پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.
زارعی، حمید (1398). مطالعه تطبیقی اثر ازدواج با بیگانگان بر تابعیت فرزندان در حقوق ایران و فرانسه، دومین کنگره بین­المللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و اسلامی، تهران.
سلجوقی، محمود (1391). بایسته­های حقوق بین الملل خصوصی. تهران: میزان.
سلمان­پور، سارا (1395). وضعیت کودکان حاصل‌از ازدواج مردان خارجی با زنان ایرانی با نگاهی به کنوانسیون حقوق کودک 1989 (پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، مرودشت، ایران.
شاه­حیدر، عبدالکریم؛ و سلیقه، محمدجعفر (1395). تأثیر مهاجرت بر رابطه مجرمانه، اولین همایش ملی یافته­های نوین در علوم انسانی و امنیت اجتماعی. تهران: پژوهشکده مطالعات حقوقی ایران و جهان.
طرح اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مصوب 2/7/1398- مرداد 1402.
عابدین، حسین (1378). ابعاد حقوقی ازدواج با اتباع خارجی. مجله مجلس و راهبرد، شماره 28، ص 333-352.
عباسی، عاطفه؛ و بداغی، فاطمه (1388). حق تابعیت اطفال حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی و مردان خارجی. مجله فقه وحقوق خانواده، 14 (51)، ص 86-105.
عزیزی، ستار؛ و حاجی ­عزیزی، بیژن (1390). بررسی جایگاه مادر ایرانی در انتقال تابعیت به طفل: نقدی بر ماده 976 قانون‌مدنی ایران و ماده واحده سال 1385. مجله تحقیقات حقوقی، 14 (56)، ص 333-370.
کاظمی، خدیجه (1394). بررسی قواعد مربوط به تابعیت زنان و کودکان در حقوق ایران (پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
محمدنبی، حسین (1382). حقوق ایران و اتباع خارجه. تهران: نشر کشاورز.
ملکی، محبوبه؛ نیکومنش، امرالله؛ عظیمی گرگانی، هادی (پاییز و زمستان 1401 ش). مبانی فقهی تشریفات ثبت رسمی ازدواج و طلاق با تأکید بر قاعدة نفی اختلال در نظام. دوفصلنامۀ علمی فقه و حقوق خانواده، 27(77)، ص 205ـ225.
مهدی‌پور، سیده فاطمه؛ سبحانی، مهدی؛ و مقصودی پاشاکی، رضا (1400 ش). نقد و بررسی شرایط و آثار قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مصوب 1398. مطالعات حقوقی تطبیقی معاصر، 12 (23)، ص 111ـ134.
نصیری، محمد (1384). حقوق بین الملل خصوصی. تهران: مؤسسه انتشارات آگاه.
نظیف، مجتبی (1391). بایسته­های حقوق بین الملل خصوصی. تهران، مؤسسه انتشارات دادگستر.
نورایی، فروزان؛ و غضنفری، هنگامه (1396). شرایط اعطای تابعیت به فرزند ازطریق مادر با نگاهی ‌به حقوق ایران، افغانستان و تاجیکستان، کنگره بین­المللی حقوق شهروندی
 
آیین­نامه اعطای تابعیت به فرزندان حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی مصوب 1399.
آیین­نامه صدور پروانه زناشویی بانوان ایرانی با اتباع بیگانه غیرایرانی مصوب 6/7/1345.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358.
قانون اصلاح قانون تعیین تکلیف فرزندان حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی (ماده واحده) مصوب 1398.
قانون تابعیت ج.ا. افغانستان، ۲9 حوت 1370.
قانون تابعیت مصوب 16 شهریور 1308 مجلس شورای ملی
قانون تشکیل سازمان ملی مهاجرت مصوب 22/8/1401.
قانون تعیین تکلیف فرزندان حاصل‌از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی 2/7/1385.
قانون مدنی مصوب 20/01/1314 مجلس شورای ملی
 
The Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (CEDAW), 1979, UN.
The Convention on the Reduction of Statelessness, 1961, UN.
The Universal Declaration of Human Rights, 10 Dec. 1948.
فقه و حقوق خانواده
دوره 29، شماره 80
اردیبهشت 1403
صفحه 179-207

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار