مطالعة تطبیقی نقش مصلحت کودک در انحلال فرزندخواندگی در نظام حقوقی ایران و انگلستان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه رفاه، تهران، ایران

2 دانش‌‏آموخته کارشناسی ارشد حقوق خانواده دانشگاه رفاه، تهران، ایران

چکیده

در هر جامعه­ای کودکان به حمایت نیاز دارند، به­ویژه اگر بی­سرپرست یا بدسرپرست باشند. یکی از نهادهای حمایتی، فرزندخواندگی است که به واجدان شرایط امکان می­دهد تا آن‌ها را به فرزندخواندگی بگیرند. فرزندخواندگی در مرحلة ایجاد و انحلال دارای شرایطی است و هر دو مرحله بنابه مصلحت کودک انجام می­شود. در این مقاله، عنصر مصلحت کودک در مرحلة انحلال فرزندخواندگی که نهادی شبه­خانواده است، بررسی شده ­است. فرزندخواندگی در ایران و انگلستان متفاوت‌اند و در مرحلة انحلال نیز از جهاتی افتراق دارند؛ به‌همین‌جهت انحلال فرزندخواندگی در هر دو نظام حقوقی به‌صورت تطبیقی ارزیابی شد تا درصورت امکان از مزایای قانون خارجی جهت رفع خلأهای موجود ازجمله تأمین مصالح­عالیه کودک در انحلال فرزندخواندگی بهره ‌برده شود. در این مقاله گردآوری اطلاعات از طریق روش کتابخانه‌ای  و مطالعات تطبیقی و روش تحقیق تحلیلی، توصیفی است. مصلحت کودک، هم در فقه و هم در نظام حقوقی ایران مهم است؛ اما قانونگذار موارد انحلال سرپرستی را در قانون احصاء کرده ­است که این دیدگاه باعث می­شود مصلحت کمتر درنظر گرفته ­شود. درمقابل، فرزندخواندگی در نظام حقوقی انگلستان ‌فسخ‌ناپذیر است؛ اما مطلق نیست و در موارد استثنائی قابلیت فسخ وجود دارد. بدین‌ترتیب انحلال فرزندخواندگی در انگلستان احصاء نشده، و صرفاً مصلحت طفل ملاک اصلی قرار ­داده­ شده است؛ بنابراین هر عاملی که منجربه تهدید مصالح کودک شود، در دایرة موارد انحلال فرزندخواندگی قرار­می‌گیرد. در نظام حقوقی ایران به‌منظور تأمین مصالح­عالیة فرزندخوانده می‌توان مواردی همچون سوء­استفادة جنسی از کودک، بیماری، عملکرد نامناسب، غیبت و سوءرفتار فرزندپذیران، تبعیض و بی‌عدالتی و هر آنچه را که با توجه به شرایط فرزندخوانده، تهدیدکنندة مصالح­عالیه وی است، زیر­عنوان مصلحت کودک در موارد انحلال فرزندخواندگی گنجاند تا مصلحت کودک بیشتر رعایت ‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Research on the Role of the Child's Interest in the Discharge of Child Adoption in the Iranian-British Legal System

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Sadat Hosseini Ebrahimabadi 1
  • Hoori Poorrahim Marani 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Refah University, Tehran, Iran.
2 Master's student in family law, Refah University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In any community, children need to the protection, particularly when they are left without guardians or be abused with the poorly supervised. One of the supporting institutions is the adoption of children, entitled persons to adopt them. Child adoption at the level of formation and discharge has requirements and both levels are conducted considering the interests of the child. In this article, the factor of the child's interest in the discharge stage of child adoption, which is a quasi-family arrangement, is investigated. Child adoption is not the same in Iran and the United Kingdom and is different in the discharge stage. Hence, we have comparatively examined the discharge of Child Adoption in both legal systems in order to take advantage of foreign law to resolve the existing gaps, including the high interest of the child in the discharge of Child Adoption. In this article, using analytical, descriptive and library methods and based on comparative studies, the materials have been collected. The interest of the child is important both in jurisprudence and in the legal system of Iran but In Iran's legal system, the legislator has counted the cases of discharge of Child Adoption in the law, which makes the expediency to be considered less. This is while the interest of the child is important both in jurisprudence and in the Iranian legal system, but because in the Biritish system rights have not been counted, it is better to be the same in Iran. On the other hand, child adoption in the British legal system is indefeasible, but it is not absolute and in some special circumstances it can be terminated. Therefore, the termination of child adoption in the UK has not been defined and only the interest of the child is considered and any factor that threatens the interests of the child is in the circle of termination of child adoption. In the legal system of Iran, in order to ensure the high interest of the child, situations such as sexual abuse of the child, Illness, inappropriate performance, absence and misbehavior of adopted children, discrimination and injustice and anything that endangers their high interests considering the conditions of the child can be titled as the interest of the child in cases of discharge of adoption in order that the interests of the child are more likely to be preserved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discharge of adoption
  • Iran's legal system
  • English legal system
  • Child adoption
  • Interest of the child
  • children's high interests
قرآن کریم
احمدوند، خلیل­اله؛ آزادمنش، لیلا (1402). «بررسی حقوق­مالی زن و مرد در پرتو فقه­پویا». فقه­ و حقوق خانواده، 28(79)، ص 295-327.
آذری، هاجر؛ میراحمدی، منیره (1398). «رویکردهای قضائی به تشخیص مصلحت در ازدواج  کودکان». فصلنامه علمی - پژوهشی زن و جامعه، 10(40)، ص 1_ 28.
ارسطویی،  مرجان (1399). «تعهدات زوجین سرپرست نسبت به فرزندخوانده و ضمانت اجرای آن در نظام حقوقی ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلستان». فصلنامه حقوق کودک،2(8)، ص111-145.
ارسطویی، مرجان (1399). «ماهیت،آثار و شرایط فرزندخواندگی در حقوق ایران با نگاهی تطبیقی در مبانی اسلامی و حقوق انگلستان». فصلنامه حقوق کودک، 2(6)، ص109-143.
افشارقوچانی، زهره (1400). «مسئله توارث در فرزندخواندگی در حقوق انگلیس و آمریکا با نگاهی به حقوق ایران». فصلنامه علمی تخصصی دانشنامه‌های حقوقی، 4(10)، ص 7-37.
امامی، اسدالله (1379). «فرزندخواندگی در حقوق فعلی ایران». پژوهش‌های فلسفی-کلامی، (3)، ص 38-59.
امامی، اسدالله (1392). مطالعه تطبیقی نسب و تغییر جنسیت. تهران: نشر میزان.
آیین­نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی­سرپرست و بدسرپرست مصوب سال1394.
بشیرتاش، شیرین؛ افتخارجهرمی، گودرز؛ صفایی، سیدحسین (1399). «فرزندخواندگی در پرتو قوانین داخلی و رویه قضائی محاکم انگلستان». فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، (33) ص43-52.
بهرامی، ستار (1397). ارزیابی نهاد فرزندخواندگی در حقوق ایران و انگلیس، تهران، انتشارات ویهان
پارساپور، محمدباقر؛ نوربخش، سوسن (1394). «معیارهای ارزیابی مصلحت کودک در فقه امامیه، حقوق ایران و کنوانسیون حقوق کودک». فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 2(3)، ص1-28.
پیرحیاتی، معصومه؛ روشن، محمد (1401). «بررسی ادله اجتهادی اصل مصلحت در حضانت کودک بر مبنای فقه امامیه و حقوق ایران». فصلنامه خانواده پژوهی، 19(73)، ص 187-167.
جهانداری، نگین (1396). ماهیت و آثار حقوقی ضمانت از تعهدات زوجین سرپرست، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، دانشکده علوم­ انسانی،گروه حقوق.
حسینی­خواه، سیدجواد (1390). «راهکارهای تقریب دیدگاه فقه امامیه و نظام بین‌الملل حقوق­بشر در مسأله تنبیه بدنی کودکان». مجله حقوق بشر، 6(2)، ص 1-18.
رأی وحدت رویه شماره 22ردیف 60/8 هیئت عمومی دیوان عالی کشور مورخ 6/4/1360.
رستمی­نجف­آبادی، حامد (1401). «واکاوی مفهوم مصلحت و کاربرد آن در مجازاتهای شرعی با نگاهی به قانون مجازات اسلامی». مطالعات فقه و حقوق اسلامی 14(28)،ص 75 ـ 102.
زرگوش­نسب، عبدالجبار؛و باقری، پرویز(1398). «واکاوی فرزندخواندگی در نظام حقوقی اسلام، انگلستان و آمریکا». فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 6(1)، ص57-86.
سایت سامانه ملی آرا قضایی https://ara.jri.ac.ir
سعیدی، علیرضا (1397). مطالعه تطبیقی فرزندخواندگی در حقوق ایران و انگلستان با توجه به قانون جدید حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب 10/7/ 1392. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، تهران، ایران.
سلطان نیا، آفاق (1395). فرزندخواندگی در حقوق ایران، فرانسه و انگلیس. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، تهران، ایران.
شریعتی­نسب، صادق؛ صادقی­مقدم، محمدحسن (1391). «مطالعه تطبیقی انفاق در فرزندخواندگی  در حقوق ایران و فرانسه». دوفصلنامه حقوق تطبیقی، (23)، ص 139-160.
شریعتی­نسب، صادق (1390). فرزندخواندگی. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی­شهر دانش.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1370). جواهرالکلام. تهران: نشر کتابفروشی اسلامیه، چاپ چهارم.
صدری، سیدمحمد؛ ارشدی، محمدیار؛ بادینی، حسن؛ عباسی، ثمین (1393). «حضانت طفل در فقه و حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق انگلستان». دو فصلنامه دانش حقوق مدنی، 3(1)، ص 35-47.
صفائی، حسین؛ امامی، اسدالله (1395). مختصر حقوق ­خانواده. تهران: میزان.
عابدینی، عبدالله؛ مشکی­باف، مهدی (1400). «جایگاه مصلحت در کنوانسیون حقوق کودک و قوانین خانواده ایران». فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 8(4)، ص 183-212.
قانون جدید حمایت خانواده 1391
قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست مصوب سال 53
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب سال 92
قانون مدنی مصوب(1307)،انتشارات هزاررنگ
کاتوزیان، ناصر (1395). دوره حقوق مدنی خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار.
کنوانسیون حقوق کودک 1989سازمان ملل متحد
مقدادی، محمدمهدی (1390). «جایگاه و تأثیر مصلحت در سرپرستی کودک از دیدگاه فقه و حقوق». فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، 14(54)، 175-210.     
میثمی، فاطمه؛ آقاجانی­رونقی، آیدا؛ شهبازی، آرامش (1399). «بهترین منفعت کودک در حقوق بین‌الملل بشر و حقوق ایران: تأملی در رویه و نظریه». فصلنامه پژوهش­های حقوق تطبیقی، 24(2)، ص 139-162.
نوراحمدی، انسیه؛ رضوانی­مفرد، احمد (1401). «گستره و مبانی حق آموزش کودکان دارای­معلولیت در فقه، حقوق و اسناد بین‌المللی». فقه و حقوق خانواده، 27(77)، ص 161-194.
هاشمی، سیدحسین. (1394). «مفهوم‌شناسی «مصلحت» و جایگاه آن در حقوق خانواده». نشریه حکومت اسلامی، 20(1)، ص 127-154.
همانلو، لیلا (1393). احکام و آثار فرزندخواندگی در فقه، حقوق ایران و انگلستان. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران.
یزدی، ابوالقاسم بن احمد (1375). ترجمه شرایع. جلد2، تهران: نشر دانشگاه تهران، چاپ دوم.
 
Adoption Act 1976
Child Welfare Information Gateway،(2012)Adoption Disruption And Dissolution
Children Act 1989
Children And Adoption Act 2002
Evans, Alvin E, Testamentary Revocation by Adoption of a Child,)1934(.
Gheera M,& Jarrett T (2011) (2011). Parental responsibility. House of Commons
Library
Gilmore, Stephen, & Lisa Glennon, Hayes and Williams' ,.(2016)Family Law, Oxford University Press, Oxford;
Herring, Jonathan, Rebecca Probert,& Stephen Gilmore,(2015) Great Debates in
Family Law, Macmillan International Higher Education, London
Howell D. )2014(. The Adoption and Children Act 2002: An Overview.
 Available at: http://www.courtroomadvice.co.uk/.
https://transparencyproject.org.uk/can-an-adoption-order-be-undone
https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com
Introduction to adoption support agencies July )2015(, No. 090259،www.gov.uk/ofsted
Julie D(2016)،. Can an adoption order be undone?. Availbae at:
http://www.transparencyproject.org.uk
Macrae،Sheena.(2004)،Disruption & Dissolution: Unspoken Losses
Rodgers, M.E, (2004). Understanding Family Law, London, Cavendish Publishing Ltd.
Selwyn، Julie Wijedasa، Dinithi، & Meakings، Sarah.(2014)Beyond The Adoption Order: Challenges, Interventions And Adoption Disruption
Sloan B(2014)،. Post-adoption contact reform: compounding the Stateordered termination of parenthood? The Cambridge Law Journal.
 73(2): 378-404.
Wadlington, Walter J , (1963). "The Adopted Child and Intra-Family Marriage Prohibition", Virginia Law Review, Vol. 49, No. 3, pp. 478-491. https://www.jstor.org/stable/1071116
Written by Alexander Weihrauch,)2021(