دیدگاه علامه طباطبایی در معنای «معروف» و تأثیر آن بر قلمرو قاعدة معاشرت به معروف و تفسیر مادة 1103 قانون مدنی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

10.30497/flj.2023.244109.1878

چکیده

منبع اصلی قاعدة معروف امر قرآنیِ «و عاشروهنّ بالمعروف» است. علامه طباطبایی واژة «معروف» را که چندین‌بار در قرآن به کار رفته، به معنی رفتار متعارف دانسته است. آنچه این برداشت را تأیید می‌کند، تقابلی است که در قرآن میان رفتار به معروف و رفتار ضراری برقرار شده است. نتیجة این دیدگاه آن است که در زندگی زناشویی، ایجاد ضمانت‌اجرایی و مسئولیت حقوقیِ ترک معاشرت به معروف، مشروط به معاشرت غیرمتعارف یا همان معاشرت ضراری است. همچنین چنانچه مبنای مادة ۱۱۰۳ قانون مدنی قاعدة مزبور باشد، تکلیف مندرج در آن تنها زمانی تکلیفی قانونی و دارای ضمانت‌اجرا می‌باشد که ترک حسن معاشرت به رفتار ضراری و غیرمتعارف یا به نشوز عام منتهی شود. در این پژوهش، با هدف ارائة دیدگاه علامه طباطبایی دربارة واژة معروف و آثار فقهی و حقوقی آن، پس از گردآوری منابع به شیوة کتابخانه‌ای، با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی به بررسی مفهومی داده‌ها پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Allam Tabatabai's Point of View about the Meaning of “MA 'roof” and its Effect on the Rule of MA 'roof Behavior and the Interpretation of Article 1103 of the Civil Code

نویسنده [English]

  • Saeid SeiiedHosseini
Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Law, Faculty of Humanities, Shahid University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The main source of the rule of "MA 'roof" in Qur'an is the Qur'anic order of "Wa Ashruhan Ba-MA 'roof " meaning "live with MA 'roof". The word of "MA 'roof" which is used several times in the Qur'an, had been considered to mean conventional behavior by Allam Tabatabai. What confirms this view is the contrast established in the Qur'an between MA 'roof behavior and Ẓerari or (harmful) behavior. The result of this point of view is that in marital life, creating an executive guarantee and legal responsibility for leaving the MA 'roof behavior and good behavior is conditional on an unconventional behavior or Ẓerari behavior. So, according to the above rule of Article 1103 of the Civil Code, the obligation contained in this rule would be a legal obligation and has a guarantee of execution only when the abandonment of good behavior leads to harmful and unconventional behavior or to Noshouz. In this research, based on the view of Allam Tabatabai about the MA 'roof word and its jurisprudential and legal works, after collecting the sources in a library style, the conceptual analysis of the data has been done with a descriptive method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • MA 'roof
  • MA 'roof behavior
  • Ẓerari (harmful) behavior
  • Good behavior
  • Allam Tabatabai
  • قرآن کریم
  • اکبری‌راد، طیبه و ملک‌زاده، فهیمه (1388). «معناشناسی معروف در قرآن و رابطة آن با حقوق زن در خانواده». مجلة فقه و حقوق خانواده، 14(51).
  • امامی، سید حسن (1377). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلامیه.
  • حائری شاهباغ، علی (1376). شرح قانون مدنی. تهران: گنج دانش.
  • خدادادپور، منیره (1388). مسئولیت مدنی در روابط زوجین. تهران: نشر مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری.
  • خوئی، سید ابوالقاسم (1413ق). مصباح الأصول. قم: کتابفروشی داوری.
  • راغب اصفهانی، حسین (۱۴۱۲ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالعلم
  • سیستانی، سید علی (1393). قاعده لاضرر و لاضرار. مترجم اکبر نایب‌زاده. تهران: خرسندی.
  • صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1413ق). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (1391). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
  • صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1392). مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات سمت.
  • طاهری، حبیب‌الله (1376). حقوق مدنی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • طباطبایی، سید محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • ـــــــــــــــــــــــــ (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1414ق). تکمله العروه الوثقی. قم: کتابفروشی داوری.
  • طبرسی، فضل بن حسن (1377). تفسیر جوامع الجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • عاملی، باقر (1350). حقوق خانواده. تهران: مدرسة عالی دختران.
  • عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام. قم: مؤسسة معارف اسلامی.
  • عظیم‌زاده اردبیلی ، فائزه (1386). مبانی حسن معاشرت به معروف در نظام حقوقی خانواده از منظر قرآن کریم، مجله فقه و حقوق خانواده، سال13، ش48.
  • کاتوزیان، ناصر (1386). مقدمة علم حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • ـــــــــــــ (1390). مسئولیت مدنی ـ الزام های خارج از قرارداد. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • ـــــــــــــ (1394). دورة حقوق مدنی خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • محقق داماد، سید مصطفی(1380). قواعد فقه ـ بخش مدنی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • ــــــــــــــــــــــــ (1387). بررسی فقهی حقوق خانواده. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • مهرپور، حسین (1388). مجموعه نظریات شورای نگهبان. تهران: دادگستر.
  • موسوی خمینی، سید روح‌الله (1387). بدایع الدرر فی قاعده نفی الضرر. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  • نوبهار، رحیم و حسینی، سیده ام‌البنین (1394). «قاعدة لزوم معاشرت به معروف در روابط زن و شوهر». مجلة خانواده‌پژوهی، 11(41).