وحدت ملاک فقهی و حقوقی و اخلاقی میان معدوم‌کردن جنین فریزشده با سقط‌جنین

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و حقوق دانشگاه امام صادق (ع) پردیس خواهران، تهران، ایران.

2 استادیار گروه حقوق دانشگاه امام صادق (ع) پردیس خواهران، تهران، ایران

3 دانش‏آموخته کارشناسی ارشد حقوق خانواده دانشگاه امام صادق (ع) پردیس خواهران، تهران، ایران

چکیده

ناباروری که یکی از مشکلات مهم جوامع انسانی است، به‌کمک یکی از دستاورد‌های دانش پزشکی، یعنی فریز‌کردن جنینِ حاصل از لقاح مصنوعی و خارج‌رحمی سلول جنسی والدین، تا حدودی حل شده است. فریزکردن و نگهداری جنین در بانک‌های انجماد موجب ایجاد مسائل فقهی و حقوقی و اجتماعی در‌ این زمینه خواهد شد که یکی از آن‌ها وجود ملاک‌های مشترک میان معدوم‌کردن جنین‌ فریز‌شده و سقط‌جنین است. پرسش‌ اساسی در این پژوهش این است: آیا میان معدوم‌کردن جنین‌های فریز‌شده، که قسمی از جنین‌های آزمایشگاهی‌اند، با سقط‌جنین ازلحاظ فقهی و حقوقی و اخلاقی وحدت ملاک وجود دارد؟ روش پژوهش حاضر اسنادی ـ کتابخانه‌ای و نوع تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است و با مطالعات به‌عمل‌آمده مشخص شد که میان معدوم‌کردن جنین فریزشده و سقط‌جنین ازاین‌جهت وحدت ملاک وجود دارد که جنین فریزشده به‌عنوان نطفة منعقدشدة خارج رحمی مانند جنین داخل رحم، انسانی بالقوه است که توانایی بالفعل‌شدن را دارد و دارای حق حیات و کرامت انسانی است؛ زیرا انسان ازمنظر قانونی اززمان تشکیل کوچک‌ترین جزء وجودی دارای حق حیات و احترام است و ازبین‌بردن آن در هر مرحله، خلاف اخلاق و شأن انسانی جنین و خلاف رابطة امانت میان والدین و جنین بوده و صحیح نیست. همچنین ازبین‌بردن انسان در هر مرحله، موجب نقض یکی از اغراض نکاح یعنی فرزندآوری است که از ملاک‌های مشترک معدوم‌کردن جنین فریزشده و سقط‌جنین است؛ بنابراین، حرمت اتلاف در هر دو صادق است و انعقاد نطفة داخل رحم (امر شایع) یا خارج از آن مبدأ خلقت انسان بوده، و حداقل مرتبة انسانیت در آن طی شده است و شرط برخورداری جنین از حق تمتع (حق حیات)، انعقاد نطفه و زنده متولدشدن است؛ بنابراین شکل‌گیری و تکامل در رحم خصوصیتی ندارد که حق حیات منحصر به جنین در رحم باشد. از‌این‌منظر برخی از فقها قائل به وجوب احتیاط به حفظ جنین‌های فریزشده هستند و معدوم‌کردن جنین‌های فریزشده را در حکم سقط‌جنین و مستلزم پرداخت دیه می‌دانند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Unity of Jurisprudence, Legal and Moral Criteria between Killing a Frozen Embryo and Abortion

نویسندگان [English]

  • faezeh azimzadehardebili 1
  • Maryam Sadat Mohaghegh Damad 2
  • NASIBEH HASHEMI NEJAD 3
1 Associate Professor, Department of Islamic Jurisprudence, Imam Sadiq university, Tehran, Iran
2 Assistant Professor Department Law, Imam Sadiq university, Tehran, Iran
3 MA student of Family Law in Imam Sadiq University,Tehran, Iran
چکیده [English]

Infertility, which is one of the most important problems of human societies, has been solved to some extent with the help of one of the achievements of medical knowledge, i.e., freezing the fetus resulting from the artificial and ectopic fertilization of the parental gametes. Now, the freezing and storage of embryos in freezing banks will cause jurisprudential, legal and social issues in this field, one of which is the existence of common criteria between the destruction of frozen embryos and abortion. Therefore, the basic question in this research is: Is there a unity of criterion between killing frozen embryos as a part of laboratory embryos and abortion from the point of view of jurisprudence, legal and moral? The current research has been conducted in documentary- library style and by descriptive-analytical method, the studies shows, there is a unity between the destruction of frozen embryos and abortion, in this sense, the frozen embryo as an ectopic coagulated sperm, like an intrauterine embryo, is a potential human being that can be actualized and has the right to life and human dignity, because from a legal point of view, a human being has the right to life and respect from the moment of the formation of the smallest part of existence and its eliminating at any stage is against the morality and human dignity of the fetus and against the relationship of trust between the parents and fetus and it is not acceptable. Also, eliminating a human being at any stage violates one of the purposes of marriage, i.e. childbearing, which is one of the common criteria of killing a frozen embryo and abortion; therefore, the sanctity of loss is true in both cases, and the coagulation of sperm inside the womb (a common thing) or its outside, is the origin of human creation and the minimum level of humanity has been reached in it, and the condition for the fetus to have the right to life, to be fertilized and be born alive; therefore, the formation and development in the womb does not have the characteristics that the only right to life be exclusive to the fetus in the womb. From this point of view, some jurists believe that it is necessary to be careful to preserve frozen embryos and they consider the elimination of frozen embryos as abortion and require payment of ransom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • frozen embryo
  • artificial insemination
  • infertility
  • embryo implantation
  • right to life
  • abortion

مراجع

قرآن کریم
آخوندی، محمدمهدی؛ بهجتی اردکانی، زهره؛ عارفی، سهیلا؛ صدری اردکانی، هومن؛ اعرابی، محمود؛ و دیگران (1386). «آشنایی با لقاح طبیعی، لقاح خارج رحمی و ضرورت استفاده از گامت جایگزین در درمان ناباروری». نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، 4(6)، ص 307-321.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414 ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
احمدی، امیر علی (1386). بررسی جنبه‌های اجتماعی تحقیقات شبیه‌سازی و سلولهای بنیادی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
اسدی‌نژاد، سید محمد؛ و تقوی، نازیلا (1395). بررسی فقهی، حقوقی، و اخلاقی قرارداد انجماد جنین و گامت در حقوق ایران با نگاهی به حقوق برخی از کشورها. تهران: مجد.
اسلامی، سید حسن (1384). «رهیافت‌های اخلاقی به سقط‌جنین؛ یک بررسی موردی». نشریه باروری و ناباروری. 4(6)، ص 321-342.
انیس، ابراهیم؛ منتصر، عبد الحلیم؛ الصوالحی، عطیه؛ خلف الله ‌احمد، محمد (1408 ق). المعجم الوسیط. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
باقری‌نسب، تکتم (1391). رحم جایگزین در درمان ناباروری از دیدگاه پزشکی، فقهی و حقوقی. تهران: انتشارات جاودانه، جنگل.
تقوی، نازیلا؛ اسدی نژاد، محمد؛ عمانی سامانی، رضا؛ و رستمی، عبدالله (1394). تعیین نوع رابطة موجود بین جنین‌های آزمایشگاهی و زوجین و تعیین صاحب‌اختیار آنان. نشریه زنان، مامائی و نازائی، 151، ص 20-30.
تقوی، نازیلا؛ اسدی‌نژاد، محمد؛ عمانی سامانی، رضا؛ و رستمی، عبدالله (1394). «ملاحظات حقوقی و اخلاقی پیرامون حفظ باروری». مجله پزشکی قانونی، 3(21)، ص215-226.
جعفری تبریزی، محمدتقی (1370). تحقیق در دو نظام حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب. تهران: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387). ترمینولوژی حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش.
جمعی از نویسندگان (1388). سقط ‌جنین. تهران: سمت.
جناتی، محمدابراهیم (1382). رساله توضیح المسائل، استفتائات. قم: انصاریان.
جوادی آملی، عبدالله (1377). فلسفه حقوق بشر. قم: اسراء.
جواهری، حسن (1385). «تقسیم جنینی و شبیه‌سازی». مجله کاوشی نو در فقه اسلامی. 13(47)، ص81-108.
حر عاملی، محمد بن حسن (بی تا). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
حسینی روحانی، سید محمد صادق (1414 ق). المسائل المستحدثة. قم: دار الکتاب.
حمد الهی، عاصف، روشن، محمد، (1388). بررسی تطبیقی فقهی و حقوقی قرار داد استفاده از رحم جایگزین. تهران: انتشارات مجد
دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412 ق). مفردات الفاظ قرآن. لبنان ـ سوریه: دار العلم ـ دار الشامیة.
شهیدی، مهدی (1375). مجموعه مقالات حقوقی. تهران: نشر حقوقدان.
صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414 ق). المحیط فی اللغه. بیروت: عالم الکتب.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
صافی، لطف‌الله (1415 ق). استفتائات پزشکی. بی‌جا: دارالقرآن الکریم.
صفایی، سید حسین؛ و امامی، اسدالله (1395). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
قبله‌ای خوئی، خلیل (1393). مسائل مستحدثه (جنین، کودکان نامشروع، کودکان بزهکار، توارث در اهدای گامت، تشریح و حجب). تهران: سمت مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی دانشگاه علوم قضائی و خدمات اداری.
کاتوزیان، ناصر (1377). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار.
لطفی، مجتبی (1381). حقوق طبیعی در قرآن (1): حق حیات. رشت: کتاب مبین.
محسنی، محمدآصف (1384). سقط‌جنین در فقه اسلامی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی باروری و ناباروری، 4(6)، ص 390-397.
محمودزاده ازبری، محمدجواد (1389). بررسی فقهی ـ حقوقی حق حیات جنین. پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
معلوف، لویس (1992 م). المنجد فی اللغة. بیروت: دار المشرق.
معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی. تهران: ادنا.
مهرگان، امیرحسین (1384). «سقط‌جنین و حقوق بشر در آیینه حقوق بین‌الملل». فصلنامه باروری و ناباروری. 4(6)، ص 410-440.
نایب‌زاده، عباس (1380). بررسی حقوقی روش‌های نوین باروری مصنوعی (مادر جانشین ـ اهداء تخمک/جنین). تهران: مجد.
نوری، حسین بن محمدتقی (1408 ق). مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل. بیروت: مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
ویلسون، رابرت (1371). بیماری‌های زنان و زایمان (علی نوری، مترجم). تهران: شهر آب.
Bergstrom, S. (1992). Reproductive failure as a health priority in the Third world: a review. East African medical journal, 69(4), p 174-180.
Cynthia S, Marietta J.D, LL. M. Frozen Embryo Litigation Spotlights Pressing Questions: What is the Legal Status of an Embryo and Can It Be Adopted? Health Law Perspectives. Health Law & Policy Institute University of Houston Law Center; 2010. pp: 1-8.
Dyer,S.J., Abrahams,N.,Hoffman,M.& van der Spuy,Z.M.(2002b).infertility in South Africa: womens reproductive health Knowledge and treatment-seeking behaviour For involuntary child lessness. Human Reproduction.17 (6), pp: 1657-1662.
Larsen U. Primary and secondary infertility in sub-Saharan Africa. Int J Epidemiol. 2000; 29(2):285-91.
Seroure, G.I. (1996).Bioethics in reproductive health: a Muslims persprctive.Middle East Fertility society Journal, 1(1), pp: 5-30
Sharma A, Kumar P.Understanding implantation window, a crucial phenomenon. Hum Reprod Sci. (2012 Jan), 5(1), pp: 2-6.
Veek, LL. Bodine r. Clark rn. High pregnancy rates can be achieved after freezing and thawing human blastocysts.2004: 85(2): 141-2.
Whittingham dg. Survival of mouse embryos after freezing and thawing. nature.1971: 23(5315): 1251-1264.
Wilcox AJ, Baird DD, Weinberg CR (1999). "Time of implantation of the Conceptus and loss of pregnancy". New England Journal of Medicine. 340 (23): 1796–1799.
Yanabimachi R.Mammalian fertilization. In: the physiology of reproduction.new York: knobil e. neill j. eds. Raven press: 1994.189.
Zegers-Hochschild, F., Adamson, G. D., de Mouzon, J., Ishihara, O., Mansour, R., Nygren, K., et al. (2009). The International Committee for Monitoring Assisted Reproductive Technology (ICMART) and the World Health Organization (WHO) Revised Glossary on ART. Terminology. Fertility and Sterility, 92, 1520-1524.
فقه و حقوق خانواده
دوره 29، شماره 80
اردیبهشت 1403
صفحه 105-135

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار