تأثیر روان‏شناختی ساختار خانواده و مشارکت‌پذیری اعضای خانواده در حل تعارض ولایت و حضانت

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

2 دانشیار گروه روانشناسی تربیتی جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

چکیده

خانواده رکن بنیادین اجتماع و مشمول قواعد روان‌شناختی و مقررات حقوقی است و با حسن اجرای این قواعد و مقررات می‏تواند به تعالی اعضای خانواده و تحکیم و ارتقای بنای خود دست یابد. در فرض طلاق زوجین و رخداد تعارض تکلیف حضانت مادر با حدود ولایت جدپدری می‏توان با تقویت ساختار گستردة خانواده و توجه به مقتضای مشارکت‌پذیری طبقات مختلف خانواده از شرایط پیش‌آمده به‌نفع ارتباط نسل‏ها بهره‌مند شد و همچنین به ملاکات شارع برای تشریع نهاد ولایت قهری دست یافت. در پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان تأثیر روان‌شناختی نوع ساختار خانواده و حالات مختلف مشارکت اعضا در هر یک از ساختارها برای برون‌رفت از تعارض‏های حقوقی پیش‌آمده میان عملکرد حاضن و ولیّ قهری، منابع مختلف روان‌‌‌شناسی و فقهی و حقوقی بررسی شده است. نتایج بررسی‏ها نشان می‏دهد در شرایط گسست نسل‏ها و وجود فاصلة معنادار میان خانواده مرتبه اول با خانواده در مرتبه‌‏های دوم و سوم، زمینه‏‌های درک متقابل و مشارکت مؤثر ازبین رفته است و نه‌تنها تعامل حاضن و ولیّ قهری پس‌از طلاق دچار مشکل می‏‌شود، بلکه چه‌بسا این خلأ خود از زمینه‌‏های رخداد واقعة طلاق باشد؛ درنتیجه لازم است حتی درشرایطی‌که زمینة تغییر ساختار خانواده وجود ندارد، شرایط مشارکت‌پذیری طبقات مختلف خانوادگی در بسترهای مختلف فکری و فرهنگی و اقتصادی فراهم شود و تهدید بیگانگی خویشاوندان تبدیل به فرصت همیاری و معاضدت ایشان شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Psychological Effect of Family Structure and the Participation of Family Members in Solving the Conflict of Guardianship and Custody

نویسندگان [English]

  • kobra Pourabdollah 1
  • Mohammad Mahdi Safouraei Pariz 2
1 Assistant Professor, Department of Fiqh and Islamic Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Educational Psychology, Al-Mustafa Al-Alamiya Community, Qom, Iran
چکیده [English]

The family is the fundamental pillar of the society and is subject to psychological rules and legal regulations, and with the good implementation of these rules and regulations, it can achieve the excellence of the family members and the consolidation and improvement of its structure. In the event of couple's divorce and the occurrence of the conflict between the duty of mother's custody and the limits of the patriarch's guardianship, by strengthening the extended family structure and paying attention to the participation of different classes of the family, it is possible to benefit from the conditions that have arisen for the benefit of the relationship between generations, and to establish the legal criteria for legislation. Coercive rule was achieved. The current research aims to investigate the psychological impact of the type of family structure and the different states of participation of the members in each of the structures to overcome the legal conflicts that have arisen between the performance of the custodian and the coercive guardian. The results of the investigations show that in the conditions of generation gap and the existence of a significant distance between the family of the first degree and the family of the second and third degrees, the fields of mutual understanding and effective participation have been lost and not only the interaction of the guardian and the forced guardian get into trouble after divorce, but perhaps this emptiness would be one of the causes of divorce. As a result, it is necessary to provide the conditions for the participation of different family classes in different intellectual, cultural, and economic contexts, even when there is no context for changing the family structure, and the threat of alienation of relatives becomes an opportunity for their cooperation and assistance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • structures
  • participation of family members
  • forced guardianship of children
  • custody of children
 
قرآن کریم
آقاجانی، نصرالله (1381). مشارکت‌پذیری اعضای خانواده. مجله مطالعات راهبردی زنان، (16)، ص 1ـ11.
آهنگر کانی، محمد؛ کمری، سامان؛ و زارعی، رقیه (1395). تبیین بهزیستی معنوی و شادکامی زوجین براساس مؤلفه بخشایش در خانوادة هسته‏ای. مجله روانشناسی اجتماعی، 10 (38)،  ص 23-36.
اسدی، لیلا سادات (1386). ظرفیت حکومت اسلامی و ضرورت ولایت مادر. مجله کتاب زنان (فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان)، 9 (35)، ص 31-63.
اعزازی، شهلا (1387). جامعه‌‌‌شناسی خانواده با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
انصاری، قدرت الله (1429 ق). موسوعة أحکام الأطفال وأدلتها. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام.
بارکر، فیلیپ (1382). خانوادهدرمانی پایه (محسن دهقانی و زهره دهقانی، مترجمان). تهران: رشد.
بستان، حسین (1390). جامعه‌‌‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بهنام، جمشید (1383). ایرانیان و اندیشة تجدد. تهران: فرزان.
پورعبدالله، کبری (1398). امکان‌سنجی تغییر موضوع در ولایت قهری فرزندان. مجله مطالعات راهبردی زنان، 21 (84)، ص 29-50.
خوئی، ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهة (محمدعلی توحیدی، به‌کوشش). قم: داوری.
سالاری‌فر، محمدرضا (1385). خانواده در نگرش اسلام و روان‌‌‌شناسی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شبیری زنجانی، موسی (بی‌تا). کتاب نکاح. قم: موسسه پژوهشی رأی‌پرداز.
شبیری زنجانی، موسی (1397). ولایت مادر بر نکاح فرزند. مجله پژوهش‏های فقهی تا اجتهاد، 2 (4)، ص 5-20.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1362). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
صفائی، حسین؛ امامی، اسدالله (1376). حقوق خانواده، قرابت، نسب و آثار آن. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
عامری، فریده؛ نوربالا، احمدعلی؛ اژه‏ای، جواد؛ رسول‌زاده طباطبائی، کاظم (پاییز 1382). بررسی تأثیر مداخلات خانواده درمانی راهبردی در اختلافات زناشویی. مجله روان‏شناسی، (27)، ص 47-59.
عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه؛ افقه، آلاء (1395). نهاد ولایت بر کودک و خلأ‏ها و چالش‏های آن در فقه و حقوق. دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، 21(65)، ص 5-29.
فلاح، حسن؛ سید علیزاده گنجی، سید جواد؛ و قنبرپور، بهنام (1400 ش). دلایل اثبات‌کنندة ولایت مادر در فقه و حقوق با نگاهی به فرضیة اولویت عشق مادری در حقوق آمریکا. دو فصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، 14 (27).
کاتوزیان، ناصر (1375). دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده. تهران: مؤسسه نشر یلدا.
گلابی ، فاطمه؛ اخشی، نازیلا (پاییز 1394). مشارکت اجتماعی و نشاط اجتماعی. جامعه شناسی کاربردی، سال 26، 3 (59)، ص 139-160.
گلدنبرگ، ایرنه؛ و گلدنبرگ، هربرت (1382). خانواده درمانی (حسین شاهی برواتی، سیامک نقشبندی، و الهام ارجمند، مترجمان). تهران: روان.
گیدنز، آنتونی (1389). جامعه‌‌‌شناسی (منوچهر صبوری، مترجم). تهران: نی.
معین، محمد (1386). فرهنگ فارسی. تهران: ادنا.
موسوی بجنوردی، محمد؛ و ترکمان، عفت (1385). ولایت مادر در فقه و حقوق با نگرشی به اندیشة امام خمینی (ره). پژوهشنامه متین، دوره 8 (33)، ص 131ـ147.
موسوی، سید نقی؛ و نادرعلی، یاسر (1401 ش). بازخوانی قلمرو ولایت مادر در فقه اسلامی. دوفصلنامه علمی فقه و حقوق خانواده، 27 (77)، ص 275-289.
نفر، نرگس (1392). انواع خانواده. نشریه رشد آموزش مشاور مدرسه، (32)، ص 26-28.
نقیبی، سید ابوالقاسم؛ کاردوانی، راحله؛ و وکیلی، مهدی (1392). ظرفیت‌سنجی نقش حضانتی مادر در مواجهه با مقام ولایی و حضانتی پدر. مجله مطالعات راهبردی زنان، 15 (60)، ص 145-193.
نوری، حسین بن محمدتقی (1408 ق). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسه آل البیت (علیهم السلام) لاحیاء التراث.
نیکولز، مایکل (1395). خانواده درمانی؛ نظریه‏ها، مفاهیم و روش‏ها (محسن دهقانی، آناهیتا گنجوی، سمیه محمدی، و فرزانه نجاریان، مترجمان). تهران: رشد.
هوشیاری، جعفر؛ صفورایی، محمد مهدی؛ جزایری، سید حمید؛ و تقییان، حسن (1399). مرزهای درونی خانواده از نگاه روان‌شناسی و قرآن کریم. مجله پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده، 8 (20)، ص 9-32.
 
https://t.me/MignaChannel سایت میگنا     
دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران غرب. مرکز مشاوره امین: