امکان‌سنجی توارث نوه‌ها بعد از فوت ابوین آنها در صورت وجود بطن اول

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

موضوع ارث نوه‌ها در صورت فوت ابوین و وجود بطن اول، از مواردی است که علی‌رغم اهمیت بالای آن، به‌ویژه در جلوگیری از ایجاد مشکلات خانوادگی و مالی، مورد غفلت قانون‌گذار قرار‌ گرفته ‌است. در ‌حال حاضر، بر اساس قاعدة الاقرب، زمانی‌ که فردی زودتر از والدین خود فوت‌ نماید، در ‌صورتی‌ که هنگام فوت وی، هریک از خواهر یا برادر او زنده باشند، فرزندانش از ارث پدربزرگ یا مادربزرگ محروم خواهند‌ ماند. سؤالی که مطرح می‌شود، این است که با توجه به اینکه فقه‌ امامیه برای توارث نوادگان، قائل به قائم‌مقامی است، آیا می‌توان گفت که این امر در‌ صورت وجود بطن اول نیز ممکن است. با بررسی و تأمل در آیات و روایات و منابع فقهی، روشن شد که هیچ‌یک از مواردی که به نظر ‌می‌رسید با فرض‌ قائم‌مقامی نوه به‌جای پدر یا مادر متوفی خود در صورت وجود بطن اول، معارض باشد، در واقع تعارضی ندارند و می‌توان این قائم‌مقامی را برای نوه در این حالت نیز در نظر گرفت. همچنین در رفع تعارض با قاعدة الاقرب باید گفت که اعمال قاعدة قائم‌مقامی بر اعمال قاعدة الاقرب اولویت دارد. در نتیجه می‌توان با اولویت بخشیدن بر اعمال قاعدة قائم‌مقامی نسبت به قاعدة الاقرب، ابتدا نوه‌ها را قائم‌مقام پدر یا مادر متوفی خودشان قرار داده، سپس بر اساس قاعدة الاقرب، به ارث‌بری این نوه‌ها در کنار سایر فرزندان متوفی، یعنی بطن اول، حکم کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Feasibility of Grandchildren's Inheritance after the Death of Grandparents if there is a first heir

نویسندگان [English]

  • shirin shahi 1
  • Sahar Karimi 2
  • seyed hamed hosseini 3
1 kharazmi University
2 Department of Private Law, Faculty of Law and Political Science, Kharazami University, Tehran, Iran
3 Shahed University
چکیده [English]

The issue of grandchildren's inheritance in case of grandparent's death and the existence of the first heir is one of the cases that has been neglected by the legislator despite its high important especially in preventing family disputes and financial problem. Currently, based on the rule of closer relative, when a person dies earlier than her/his parents, her/his children will be deprived of their grandparents' inheritance if the grandparents have any other children which are alive at the time of their death. Although Imāmī jurisprudence accepts the inheritance of grandchildren as the successors of their parents or Qaem Maqam, In order to respond this question whether Qaem Maqam is being able to inherit in case of the existence of their aunts or uncles, this research has been done based on, hadiths and jurisprudential sources and indicated that none of the evidence cannot be in the contrary with the assumption of avoidance of grandchildren's inheritance along with the other heirs, in case of the death of one of their parents. Therefore, such inheritance could be considered for them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • inheritance
  • grandchild
  • Qaem Maqam (successor)
  • children
  • rule of closer relatives
  • consensus
  • قرآن کریم.
  • ابن‌ ادریس (حلی)، محمد‌ بن‌ منصور (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد3. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • انتظاری نجف‌آبادی، علیرضا و قیاسی، سیامک (1397). «وصیت واجب در احوال شخصیة کشور‌های اسلامی». دوفصلنامة فقه مقارن. 6(12).
  • جعفری لنگرودی، محمدجواد (1392). ارث، جلد 1. تهران: گنج دانش.
  • حر عاملی، محمد بن ‌حسن (1409ق). وسائل الشیعه، جلد 26. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
  • حسینی خامنه‌ای، سید علی (1383). درس خارج فقه (المکاسب المحرمه). بی‌جا: بی‌نا.
  • سبحانی، جعفر (1415ق). نظام الارث فی الشریعه الاسلامیه الغراء. قم: مؤسسة امام هادی(ع).
  • سبزواری، محمدباقر (1423ق). کفایه‌الاحکام، جلد 2. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • شریف مرتضی، علی ‌بن ‌حسین (1405ق). رسائل الشریف المرتضی، جلد 3. قم: دار القرآن الکریم.
  • صدر، محمدباقر (1406ق). دروس فی علم الاصول، جلد بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
  • صدوق قمی، محمد بن ‌علی (1418ق). الهدایه فی الاصول و الفروع. قم: مؤسسة امام هادی(ع).
  • ـــــــــــــــ (1409ق). من لا یحضره الفقیه (ترجمه)، جلد مترجم: علی‌اکبر غفاری. تهران: نشر صدوق.
  • صفایی، حسین (1393). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
  • طوسی، محمد بن ‌حسن (1400). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی (کتاب المواریث). بیروت: دار الکتاب العربی.
  • ـــــــــــــــ (1407ق). تهذیب ‌الاحکام، جلد تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  • ـــــــــــــــ (1390). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، جلد 4. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  • عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین (1410ق). روضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (محشای کلانتر)، جلد 8. قم: کتابفروشی داوودی.
  • ـــــــــــــــ (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلد 13. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
  • فاضل آبی، حسن (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر المنافع، جلد 2. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • فیض کاشانی، محمد (بی‌تا). مفاتیح الشرایع، جلد 3. قم: کتابخانة آیت‌‌الله مرعشی نجفی.
  • _______________ (1406ق). الوافی، جلد 25. اصفهان: کتابخانة امیرالمومنین علی(ع).
  • کاتوزیان، ناصر (1379). درس‌هایی از شفعه وصیت ارث. تهران: دادگستر.
  • ـــــــــــــــ (1396). دورة مقدماتی حقوق خانواده. تهران: میزان.
  • کاظمی خراسانی، محمدعلی (بی‌تا). فوائد الاصول، جلد 3. مؤسسة نشر اسلامی.
  • کلینی، محمد بن‌ یعقوب (1429ق). الکافی، جلد 13. قم: دار الحدیث للطباعه و النشر.
  • مصلحی عراقی، علی‌حسین (1384). حقوق ارث. تهران: سمت.
  • معین، محمد (1384). فرهنگ فارسی معین (تک‌جلدی). تهران: گلی.
  • مفید (عکبری بغدادی)، محمد بن ‌نعمان (1413ق). المقنعه. بی‌جا: کنگرة جهانی هزارة شیخ مفید.
  • نجفی، محمدحسن (صاحب جواهر) (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 39. بیروت: دار احیاء التراث العربی.