امکان سنجی عدم استحقاق نفقه در زمان اعمال حق حبس از سوی زوجه (نقدی بر ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.30497/flj.2025.246963.2078

چکیده

بی‌گمان چنانچه عدم تمکین زوجه مستند به مجوز شرعی نباشد، وجوب نفقه‌‌ی وی به دلیل مانعیت نشوز از عهده‌ی شوهر ساقط می‌شود. مسئله‌ی چالش‌برانگیز عدم تمکینِ ناشی از اعمال حق حبس است که بر پایه‌ی ماده‌ی 1085 قانون مدنی و نیز دیدگاه مشهور فقیهان معاصر، این امتناع ‌مسقط حق نفقه‌ی زوجه نخواهد بود. چه؛ از سویی، نفقه با مجرد عقد نکاح بر ذمه‌ی شوهر استقرار می‌یابد و از دگر سو، امنتاع زوجه از تمکین ابتدایی تا زمان دریافت مهریه حق مسلم و شرعی زوجه می‌باشد. لذا نشوز که متقوم به عنصر عصیان و سرپیچی نامشروع است محقق نمی‌شود تا وجوب نفقه را زائل گرداند. در برابر این نگرش، اما مشهور متأخران و قدمای امامیه با انکار سببیت استقلالیِ عقد، وجوب نفقه را مشروط به دوگانه عقد و تمکین زوجه دانسته‌اند بگونه‌ای که نه فقط نشوز، که فقدان اختیاری تمکین نیز گرچه مستند به حق شرعیِ حبس باشد مسقط نفقه خواهد بود. نگارندگان در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی به رشته‌ی تحریر رفته، به بازخوانش انتقادی مستندات این دو اردوگاه فکری پرداخته‌اند. هرچند دلایل فقیهان متقدم، همچون آیه‌یِ «عاشروهن بالمعروف»، استحاله‌ی وحدت مصدر و تعدد صادر، استحاله‌ی ایجاب عوض مجهول و روایات، محل تأملات جدی است اما سیره‌ی متشرعه و تجمیع قراینِ موجبِ اطمینان، پژوهشگران را در پایان به دیدگاه قدماء؛ یعنی شرطیت تمکین در وجوب نفقه رهنمون ساخت. از این روی، می‌نماید ماده‌ی 1085 قانون مدنی که حق دریافت نفقه را در زمان اعمال حق حبس برای زوجه همچنان ثابت می‌پندارد، نیازمند به تجدید نظر و بازبینی اساسی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Feasibility of Denying Spousal Maintenance During the Exercise of the Wife’s Right of Retention: A Critical Analysis of Article 1085 of the Civil Code

نویسندگان [English]

  • Muhammad Kazem Tavakkoli Eslami 1
  • Seyyed Mahmoud Hal Ata'ee 2
1 Ph.D student in Jurisprudence and Principles of Law, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor in Islamic Jurisprudence and Principles of Law, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Based on Article 1085 of the Civil Code, wife can refuse to fulfill her duties towards her husband until her dowry is delivered to her and this refusal does not negate her right to alimony.The obligation of alimony, according to the prevailing opinion of Imami jurists, is based on consensus, the verse:"Live with them in kindness," the impossibility of unity of source and multiplicity of issuers, the impossibility of imposing an unknown substitute, narrations, the practice of thereligious community, and the aggregation of evidence, all of which are conditional on specific compliance. However, according to the authors who have conducted a detailed and descriptive-analytical study of the mentioned evidence, the best reason that can prove the conditionality of alimony on compliance is the practice of the religious community. Therefore, the approach that does not see compliance as effective in the obligation of alimony is completely incorrect. Hence, Article 1085 of the Civil Code, which maintains the right to receive alimony during the exercise of the right of retention for the wife, needs to be reviewed and revised.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alimony
  • Article 1085 of the Civil Code
  • Wife
  • Right of Retention
  • Obedience
فقه و حقوق خانواده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 17 خرداد 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار