بازتحلیل حکم نگاه غیرشهوانی زن به مرد نامحرم ازمنظر فقه امامیه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس سطح عالی حوزۀ علمیۀ قم، قم، ایران

2 مدرس سطح عالی حوزۀ علمیۀ خراسان، مشهد، خراسان رضوی، ایران

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه رضوی، مشهد، خراسان رضوی، ایران.

چکیده

مسئلۀ نگاه به نامحرم از مسائل مهم دینی در عرصۀ اجتماعی است که علم به حکم شرعی آن برای افراد متدین بسیار مهم است. نگاه زن به مرد نامحرم بدون قصد شهوانی هم مانند نگاه مرد به زن نامحرم مسئله‌ای است که نیازمند تحلیل فقهی و کشف حکم شرعی است. این مسئله در میان قدمای امامیه مطرح نبوده، و از زمان محقق حلی طرح شده، و در زمان معاصران نیز به‌طور مفصل‌تر بحث شده است. این تحقیق با تحلیل استدلال‌ها و دیدگاه‌های مختلف به این نتیجه رسیده است که استدلال‌ها ‌به آیۀ 31 نور، روایات، اجماع و سیرۀ متشرعه در این مسئله حاوی اشکالات متعددی است. دیدگاه صحیح این است که نگاه زن به مرد نامحرم به‌جز عورتین چنانچه بدون قصد شهوانی باشد، ایرادی ندارد و توصیه به ترک نگاه نیز به‌عنوان توصیه‌ای اخلاقی پسندیده است و به‌عنوان حکم فقهی نمی‌تواند قلمداد شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Re-Analysis of the Ruling on a Woman’s Gaze at a Non-Mahram Man Without Lustful Intention from the Perspective of Imamiyyah Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • hasan delavari 1
  • kazem ebrahimzadehbakhtabad 2
  • سیدمحمد حسینی هدک 3
1 Higher Level Lecturer at Qom Seminary, Qom, Iran
2 Senior Lecturer at Khorasan Seminary, Mashhad, Razavi Khorasan, Iran
3 PhD Student in Quran and Hadith Sciences, Razavi University, Mashhad, Razavi Khorasan, Iran
چکیده [English]

The issue of looking at a non-mahram is one of the important religious issues in the social arena, and knowledge of its Sharia ruling is very important for religious individuals. A woman ‘s gaze at a non-mahram man without lustful intent, like a man’s gaze at a non-mahram woman, is an issue that requires jurisprudential analysis and discovery of the Sharia ruling. This issue was not raised among the Imamiyyah elders, and has been raised since the time of Mohaqiq Hilli and has been discussed in more detail in contemporary era. This research, by analyzing various arguments and perspectives, has concluded that the arguments based on verse 31 of Surah An-Nur, narrations, consensus, and the Islamic tradition on this issue contain numerous problems. So, the correct view is that there is no objection to a woman’s gaze at a non-mahram man except for the private parts, as long as it is without lustful intent, and the advice to refrain from looking is also a morally acceptable advice and cannot be considered as a jurisprudential ruling.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Non-lustful gaze
  • ruling on gaze
  • non-mahram man
  • intent to commit Riba(adultery)
قرآن کریم.
ابن‌بابویه، محمد بن على (1406 ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. قم: بی‌نا.
ابن‌بابویه، محمد بن على (1413 ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌فارس، احمد بن فارس (1404 ق). معجم مقاییس اللغة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
بحرانى، یوسف بن احمد (1405 ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بروجردى، حسین (1415 ق). ‌نهایة الأصول (حسینعلی منتظری، به کوشش). تهران: تفکر.
بروجردى، حسین (1420 ق). نهایة التقریر. قم: مرکز فقه ائمه اطهار (ع).
تبریزی، جواد (1385). استفتائات جدید. قم: سرور.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1404 ق). الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت : دارالعلم للملایین.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409 ق). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
حسینى سیستانى، على (1393). رساله توضیح المسائل. قم: بی‌نا.
حکیم، محسن (1416 ق). مستمسک العروة الوثقى. قم: مؤسسة دار التفسیر.
خمینى، روح‌اللّه (1392). استفتائات. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینى، روح‌اللّه (1434 ق). تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینى، روح‌اللّه (1423 ق). تهذیب الأصول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خواجوئى، محمداسماعیل بن حسین (1411 ق). الرسائل الفقهیة. قم: دار الکتاب الإسلامی.
خوئی، ابوالقاسم (1422 ق). مصباح الأصول (محمد سرور بهسودی، به کوشش). قم: کتابفروشی داوری.
خوئى، ابوالقاسم (1418 ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412 ق). مفردات الفاظ قرآن. بیروت: دار الشامیة.
روحانی، محمد صادق (1414 ق). فقه الصادق (ع). قم: دارالکتاب.
سایت مقام معظم رهبری https://farsi.khamenei.ir/treatise-index
سبحانى تبریزى، جعفر (1416 ق). نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء. قم: بی‌نا.
سبزوارى، عبدالاعلى (1413 ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسه المنار.
شبیرى زنجانى، موسى (1402 ق). دروس فقهی (کتاب نکاح). قم: مرکز فقهی امام محمدباقر (ع).
شبیرى زنجانى، موسى (1419 ق). کتاب نکاح. قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
شریف الرضی، محمد بن حسین (1414 ق). نهج البلاغة. قم: صبحی صالح.
شوشترى، محمد تقى (1406 ق). النجعة فی شرح اللمعة. تهران: کتابفروشى صدوق.
شهید اول، محمد بن مکی (1410 ق). ‌اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة. ‌
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414 ق). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صافی، لطف‌الله (1385). جامع الأحکام. قم: دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی.
صانعی، یوسف (1389). التعلیقة على تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسه العروج.
صدر، محمد باقر (1417 ق). بحوث فی علم الأصول. بیروت: الدار الإسلامیة.
طباطبائی حکیم، محمد سعید (1434 ق). رساله توضیح المسائل. قم: مهر الأئمه.
طباطبائى قمى، تقى (1423 ق). ‌الدلائل فی شرح منتخب المسائل. قم: کتابفروشى محلاتى.
طباطبائى کربلائی، على بن محمدعلی (1418 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
طبرسی، فضل بن حسن (1412 ق). جوامع الجامع (ابوالقاسم گرجی، به کوشش). قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم.
طبرسى، حسن بن فضل (1370ق). مکارم الأخلاق. قم: الشریف الرضی.
طریحى، فخرالدین بن محمّد (1416 ق). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشى مرتضوى.
طوسی، محمد بن حسن (1407 ق). تهذیب الأحکام. قم: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن (1427 ق). رجال الشیخ الطوسی. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طوسی، محمدبن حسن (1420 ق). فهرست کتب الشیعة وأصولهم  وأسماء المصنفین وأصحاب الأصول. قم : مکتبة المحقق الطباطبائی.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1410 ق). إرشاد الأذهان. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة مؤسسه النشر الإسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1388 ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
فاضل جواد، جواد بن سعد (بی‌تا). مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام. بی‌جا: مرتضوی.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1426 ق). رساله توضیح المسائل. قم: امیر العلم.
فخرالمحققین، محمد بن حسن (1387 ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
فیومى، احمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: مؤسسه دار الهجرة.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407 ق). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
کوفى، فرات بن ابراهیم‌‌ (1410 ق). تفسیر فرات الکوفى‌‌. قم: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى‌‌.
گلپایگانی، محمدرضا (1374). احکام بانوان. قم: غیاث.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى (1404 ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
محقق داماد، محمد (1416 ق). کتاب الصلاة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مرتضی زبیدى، محمّد بن محمّد (1414 ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
مشکینی اردبیلی، علی (1432 ق). التعلیقة الإستدلالیة علی تحریر الوسیلة. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.
مطرزی، ناصرالدین (1399 ق). المغرب فی ترتیب المعرب. سوریه: مکتبه اسامه بن زید.
مطهرى، مرتضى (1384). فقه و حقوق (مجموعه آثار). تهران: صدرا.
مفید، محمد بن محمد (1414 ق). تصحیح الإعتقادات الإمامیة. قم: کنگره شیخ مفید.
مقدس اردبیلى، احمد بن محمد (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن. تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
مکارم شیرازی، ناصر (1390). رساله احکام جوانان؛ دختران (به کوشش حجة الإسلام مسعود مکارم‌). قم: امام على بن ابى طالب (ع).
مکارم شیرازى، ناصر (1424 ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب (ع).
نائینی، محمدحسین (1376 ق). فوائد الاصول. قم: جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
نجاشی، احمد بن علی (1356). رجال النجاشی (موسی شبیری زنجانی، به کوشش). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
نصر بن مزاحم (1404 ق). وقعة الصفین. قم: مکتبه آقای مرعشی نجفی.
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1415 ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم (1419 ق). العروة الوثقی فیما تعم به البلوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.