وقف ابتدایی بر جنین

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران

2 مربی آموزشی گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران

چکیده

درخصوص وقف ابتدایی بر جنین، در قانون مدنی، حکم صریحی وجود ندارد و به‏طور کلی به تعیین حکم مسئلۀ وقف برای معدوم به‏تبع موجود بسنده شده است. گروهی کثیر از فقهای شیعه و اهل سنت، وقف ابتدایی بر جنین را باطل شمرده و برای اثبات نظر خود به دلایلی همچون معدوم‏بودنِ جنین، اهلیت‏نداشتن او، امکان‏پذیرنبودنِ اخذ قبولی از موقوفٌ‏علیه و اجماع استناد کرده‏اند؛ درمقابل، گروهی دیگر با اتخاذ موضع مخالف، به دلایلی نظیر برخورداری جنین از حق تملک به‏طور مطلق، تملیکی‏بودنِ عقد وقف، جایگزینیِ قبول ولی یا حاکم برای جنین و ادعای وجودنداشتن اجماع متمسک شده‏اند. در نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و استنباطی، و ازطریق جمع‏آوری داده‏ها به‏شیوۀ کتابخانه‌ای، هردو دیدگاه را بررسی و ادلۀ معتقدان به آن‏ها را تحلیل و ارزیابی کرده و درنهایت، نظر گروه اول را که مشهور و مبتنی‏بر ادلۀ محکم‏تری است، ارجح دانسته‏ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Initial Endowment for the Fetus

نویسندگان [English]

  • Nasrin Karimi 1
  • Fatemeh Ahmadi 2
1 Associate Professor Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic law, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
2 Educational Instructor of the Law Department at Islamic Azad University, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
چکیده [English]

In the case of the initial endowment for the fetus, the Civil Code does not have an explicit provision and has generally limited itself to determining the ruling on the issue of a non-existent endowment based on the existing one. A large group of Shiite and Sunni jurists believe the initial endowment for the fetus is invalid and have cited reasons such as the fetus's non-existence, the fetus's lack of ownership, qualification, and the consensus of jurists in this field. On the other hand, another group by taking an opposing position such as having the right of ownership for fetus absolutely, the ownership of the endowment contract and claiming the absence of consensus of jurists in this field have insisted on the replacing the acceptance of a guardian (Vali) or ruler for the fetus and claiming that there is no consensus. The present article has been done by descriptive –analytical and inferential methods and by collecting data in a library, examines both perspectives, analyze and evaluate their reasons and overall prefer the opinion of the first group that is well-known and based on stronger evidence opinion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal capacity (competence/eligibility)
  • Fetus
  • Civil rights
  • Pregnancy
  • Beneficiary (of a waqf/endowment)
  • Endower/Founder (of a waqf/endowment)

مراجع

قرآن کریم.
آل‏عصفور، حسین بن محمد (1372). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع (للفیض) (جلد 13). قم: مجمع البحوث العلمیة.
ابن‏ادریس، محمد بن منصور بن احمد (1411ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (جلد 3). قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابن‏رجب، عبدالرحمان بن شهاب‏الدین (1413ق). قواعد ابن‏رجب. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‏زهره، حمزة بن علی (1417ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع. قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
ابن‏عابدین، محمدامین (1389ق). حاشیة ابن‏عابدین (جلد 3). بیروت: دار الفکر.
ابن‏فارس، ابوالحسین (1404ق). معجم مقاییس اللغة (جلد 6). قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
ابن‏قدامه، عبدالله بن احمد (1404ق). المغنی (جلد 8). بیروت: دار الفکر.
ابن‏منظور، محمد بن مکرم (1405ق). لسان العرب (جلد 9). قم: أدب الحوزة.
اسدی؛ محمد؛ نوذری فردوسیه، محمد؛ و امیدی فرد، عبدالله (1398). حقوق مدنی جنین در نظام خانواده. دوفصلنامۀ مطالعات فقهی- حقوقی زن و خانواده، 2(4)، 113-139.
امامی، سید حسن (1384). حقوق مدنی (جلد 1). تهران: اسلامیه.
باقری‏نسب، تکتم (1391). رحِم جایگزین در درمان ناباروری ازدیدگاه پزشکی، فقهی و حقوقی. تهران: جاودانه، جنگل.
بیهقی کیدری، قطب‏الدین (1416ق). إصباح الشیعة بمصباح الشریعة. قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
حسینی روحانی، سید محمدصادق (1387). فقه الصادق (جلد 15). قم: شروق.
حسینی سیستانی، سید علی (1417ق). منهاج الصالحین (جلد 2). قم: مکتب آیت‏الله سیستانی.
حسینی شیرازی، سید محمد (1409ق). الفقه. بیروت: دار العلوم.
حسینی عاملی، سید جواد بن محمد (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلّامة (جلد 21). قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
داراب‏پور، مهراب (1391). حقوق اموال و مالکیت. تهران: جنگل.
دانش‏پور، سید علی؛ و ریاحی سامانی، نادر (1389). چرا و چگونه وقف کنیم؟. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
دسوقی، شمس‏الدین محمد (1977). حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر (جلد 4). بیروت: دار الإحیاء الکتب العربیة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ قرآن. لبنان- سوریه: دار العلم- دار الشامیة.
رهبر، رضا (1400). واکاوی مبانی فقهی- حقوقی وقف بر جنین در فقه مذاهب اسلامی و قانون مدنی. مجلۀ علمی فقه، حقوق و علوم جزا، 20، 26-33.
ریاحی سامانی، نادر (1378). وقف و سیر تحولات قانون‏گذاری در موقوفات. شیراز: نوید.
سیفی، علی‏اکبر (1430ق). دلیل تحریر الوسیله: الوقف. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
شربینی، محمد (1415ق). مغنی المحتاج إلی معرفة معانی ألفاظ المنهاج (جلد 3). بیروت: دار الکتب العلمیة.
شهید اول، محمد بن مکی (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. لبنان: الدار الإسلامیة.
شهید اول، محمد بن مکی (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة (جلد 2). قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
شهید ثانی، زین‏الدین بن علی (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الإسلام (جلد 5). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
شهید ثانی، زین‏الدین بن علی (1422ق). حاشیة شرایع الإسلام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414ق). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتب.
صاحب‏جواهر، محمدحسن بن باقر (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام (جلد 28). لبنان: دار الإحیاء التراث العربی.
طباطبایی، سید علی بن محمدعلی (1379ق). ریاض المسائل فی بیان أحکام الشرع بالدلایل (جلد 2 و 3). قم: آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
طباطبایی، سید علی بن محمد (1418ق). ریاض المسائل (جلد 10). قم: مؤسسة آل البیت- علیهم السلام.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1414ق). تکملة العروة الوثقی (جلد 1). قم: داوری.
طوسی، محمد بن حسن (1363ق). المبسوط فی فقه الإمامیة (جلد 3). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
طوسی، محمد بن حسن (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. لبنان: دار الکتاب العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1407ق). الخلاف (جلد 3). قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام (جلد 2). قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1414ق). إرشاد الأذهان إلی أحکام الایمان (جلد 2). قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة (جلد 3). قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
عمید، حسن (1363). فرهنگ فارسی عمید (جلد 4 و 5). تهران: امیرکبیر.
قبله‌ایِ خویی، خلیل (1393). مسائل مستحدثه. تهران: سمت.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة (جلد 1). قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن (1423ق). کفایة الأحکام (جلد 2). قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
مدنی، سید جلال‏الدین (1382). مقدمات و کلیات اموال و حقوق مالی وقف. تهران: پایدار.
معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی. تهران: آدنا.
مکارم شیرازی، ناصر (1372). توضیح المسائل. قم: مطبوعات هدف.
ملّائی، مهدی (1401). خوانش فقهی- حقوقیِ اهلیت جنین در نظام ایران با رویکردی به نظام حقوقی ایالات متحدة آمریکا. دوفصلنامۀ علمی فقه و حقوق خانواده، 27(76)، 263-292.
موسوی اصفهانی، سید ابوالحسن (1380). وسیلة النجاة (جلد 2). قم: مهر استوار.
موسوی خمینی، سید روح‏الله (1390ق). تحریر الوسیلة (جلد 2). نجف: مطبعة الآداب.
موسوی خویی، سید علی (1396ق). مبانی تکملة المنهاج (جلد 2). قم: مدینة العلم.
نایب‏زاده، عباس (1380). بررسی حقوقی روش‏های نوین باروری مصنوعی: مادر جانشین، اهدای تخمک/ جنین. تهران: مجد.
فقه و حقوق خانواده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 07 اردیبهشت 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار