امکان‌سنجی معافیت پدر رضاعی از حد سرقت ‌‌‌‌در پرتو آموزه‌های فقهی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگادانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه میبد، یزد، ایران.ه میبد

2 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه میبد، یزد، ایران.

3 استاد گروه فقه و حقوق دانشگاه میبد، یزد، ایران

4 استادیار گروه حقوق دانشگاه میبد، یزد، ایران

10.30497/flj.2025.246558.2040

چکیده

قرابت رضاعی با شیرخوردن طفل، برحسب شرایط مندرج در مادۀ ۱۰۴۶ ق.م، از زنی ایجاد می‌شود که مادر واقعی طفل نباشد. این قرابت، مانع ازدواج میان خویشاوندان رضاعی می‌شود و آثار قرابت ناشی‌از نسب، مانند ارث و انفاق، در آن مطرح نمی‌شود. قانون مجازات اسلامی به پیروی از فقه شیعه، سرقت مستوجب حد را موجب قطع عضو می‌داند و صرف خویشاوندی را موجب سقوط مجازات حدی نمی‌شمارد؛ اما مجازات حد قطع در سرقت مالِ فرزند توسط پدر را براساس بند «ج» مادۀ ۲۶۸ ساقط کرده است. به کار بردن واژۀ کلی «پدر» در فقه و قانون، این سؤال اساسی را به ذهن متبادر می‌سازد که اگر سرقت توسط پدر از مال فرزند رضاعی صورت گیرد و جامع تمام شرایط موجب حد باشد، می‌توان بر سقوط حد قطع از پدر رضاعی قائل بود؟ جستار حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی‌بر منابع کتابخانه‌ای، با تتبع و بررسی دقیق ادلۀ اربعه دربارۀ سرقت حدیِ پدر و تطبیق آن با دیگر قواعد فقهی و قانونی، به این نتیجه رسیده است که قانونگذار با وضع مواد 120 و 121 قانون مجازات اسلامی بر تفسیر موسع از قاعدۀ درأ گرایش دارد و حدیث «أنت ومالک لأبیک» نیز که دلالت بر وجوب احترام به پدر دارد، شامل قرابت ناشی‌از رضاع نیز می‌شودبرای جلوگیری از قطع رحم، از سرایت حکم عام در آیه می‌کاهد که براساس تلازم احکام عقل و شرع، همچنین تسالم اصحاب بر قاعدۀ درأ و اهتمام شارع بر احتیاط در دماء در جرائم مستوجب حد، شبهۀ مصداقیه‌ای در گسترۀ آیۀ سرقت ایجاد می‌شود که بر پدر رضاعی سرایت می‌کند و معافیت از مجازات قطع عضو در مادۀ 268 قانون مجازات اسلامی بر پدر سارق از مال فرزند رضاعی را دارای وجاهت شرعی و قانونی نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Feasibility of Exempting Foster Father from the Penalty of Theft in the Light of Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Sayyed Amirali Sadeghi Moghaddam 1
  • hamid rustaei sadrabadi 2
  • Abbas Kalantari Khalilabad 3
  • mohammad mahdi barghi 4
1 Ph.D. student in Criminal Law and Criminology in Meybod University, Meybod, Yazd, Iran.
2 Assistant Professor in the Department of Islamic Law and Jurisprudence at Meybod University.Meybod. Yazd. Iran
3 Professor in the Department of Islamic Law and Legal Theory at Meybod University.Meybod.Yazd. Iran
4 Assistant Professor of Law at Meybod University.Meybod. Yazd. Iran
چکیده [English]

a Foster kinship is established through the breastfeeding of the child, as stipulated in Article 1046 of the Civil Code, when a child is breastfed by a woman who is not the child's biological Mother. This kinship prohibits marriage between foster relatives and does not entail the legal consequences of a blood relationship such as inheritance or maintenance. Following the Islamic Penal Code and according to Shiite jurisprudence, theft is punished by amputation. Although kinships are generally not exempt from this punishment, Article 268 of the Islamic Penal Code exempts a father from the Hadd punishment for stealing from his child. The use of the general word of "father" in both legal and jurisprudential texts raises the fundamental question that if the of whether a foster father, who shares a milk kinship with the child, would also be exempt from the punishment of hand amputation if he steals from the property of his foster child and would be committed in all circumstances? This descriptive-analytical study based on the library research examines the reasons behind this exemption and compares them with the other jurisprudential and legal rules concluded that the legislator tends to interpret the rule of dirā' in a broad manner by establishing Articles 120 and 121 of the Islamic Penal Code and with referring to the hadith "And you are the owner of the property," which refers to the obligation to respect the father, includes kinship resulting from breastfeeding which refers to the obligation to respect the father, also includes kinship resulting from breastfeeding. The studies show that a foster father, like a biological father, is also entitled to respect and is exempt from the punishment of Hand amputation for stealing from his foster child. The Quranic verse on theft is not absolute, and Islamic traditions also emphasize the obligation of respecting one's father, regardless of whether the relationship is biological or foster.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Paternal theft
  • foster child
  • the rule of Dirā'
  • Islamic Penal Code

مقالۀ حاضر، مستخرج از رساله دکتری تاثیرات اپی ژنتیک در بروز رفتار مجرمانه و مسولیت کیفری از دانشگاه میبد یزد است.

مراجع

قرآن کریم.
آبی، حسن بن ابی طالب (1417 ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن ‌ادریس، محمد بن احمد (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن ‌بابویه، محمد بن علی (1415 ق). المقنع. قم: مؤسسۀ امام هادی.
ابن ‌بابویه، محمد بن علی (1404 ق). من لا یحضره‌ الفقیه. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
احمدوند، خلیل‌الله؛ تال، حسن (1399). بررسی ابعاد فقهی ـ حقوقی حدیث أنت ومالک  لأبیک. مجله حقوق قضایی، 1 (2)، ص 153-170.
اسحاقی، محمد (1392). بررسی مجازات سرقت از فرزند. مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، 46 (2)، ص 161-181.
انصاری، مرتضی بن محمدامین (بی‌تا). مطارح‌الانظار. بی‌جا: بی‌نا.
بهنسی، احمد فتحی (1980م). مدخل‌الفقه‌الجنائی‌الإسلامی. بیروت: دار الشرق.
بهوتی، منصور بن یونس (1402 ق). کشاف ‌القناع عن متن ‌الإقناع. بیروت: دار الکتب ‌العلمیة.
حر عاملی، محمد بن حسن (1416 ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: آل ‌البیت.
حیدری، سید علی‌نقی (1412 ق). اصول استنباط. قم: شورای مدیریت حوزۀ علمیۀ قم.
خمینى، روح‌اللّه (1403 ق). تحریرالوسیلة. قم. دار العلم.
خوئى، ابوالقاسم (1368 ق). اجود التقریرات. قم: کتابفروشی مصطفوی.
خوئى، ابوالقاسم (1396). مبانی تکملة‌المنهاج. قم: کتابفروشی مصطفوی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412 ق). مفردات‌الفاظ قرآن. بیروت: دار العلم.
سمرقندی، نصر بن محمد (1314 ق). تفسیر سمرقندی. لبنان: دار الفکر.
شبستری، عبدالحسین (۱۳۷۹). اعلام‌القرآن. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
شمس الائمه سرخسی، محمد بن احمد (1406 ق). المبسوط. بیروت: دار المعرفه.
شهید اول، محمد بن مکی (بی‌تا). اللمعة‌ الدمشقیة. بیروت: دار العالم الإسلامی.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1412 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: دفترتبلیغات اسلامی.
صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1363 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
صادقی‌مقدم، سید امیرعلی (1398). بررسی رد رسیدگی از سوی دادرس به استناد علم از راههای غیر معتبر (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) دانشگاه میبد. میبد. ایران.
صفائی، حسین؛ امامی، اسدالله (1397). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
طباطبائى، محمدحسین (۱۳۹۰). تفسیر المیزان. بیروت: الأعلمی.
طباطبائى کربلائی، على بن محمدعلی (1422 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
طوسى، محمد بن حسن (1407 ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طوسى، محمد بن حسن (1443 ق). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عبد الملک بک،، جندی (بی‌تا). الموسوعة ‌الجنائیة. بیروت: دار إحیاء التراث ‌العربی.
عبید، رئوف (1979 م). مبادی‌القسم العام من‌التشریع ‌العقابی. قاهره: دار الفکر.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1420 ق). تحریرالأحکام‌الشریعة علی مذهب ‌الإسلامیة.  قم: مؤسسه امام صادق.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413 ق). قواعد الأحکام فی معرفة ‌الحلال والحرام. قم: انتشارات اسلامی.
عوده، عبدالقادر (بی‌تا). التشریع‌ الجنایی ‌الإسلامی مقارناً بالقانون ‌الوضعی. بیروت: مؤسسة الرسالة.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1406 ق). تفصیل‌ الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
فاضل هندی، محمد بن حسن (1416 ق). کشف اللثام وابهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
قرائتی، محسن (۱۳۸۳). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرطبی، محمد بن احمد (1405 ق). الجامع‌ لأحکام ‌القرآن. تهران: ناصر خسرو.
قطب، سید (1412 ق). تفسیر فی ضلال ‌القرآن. بیروت: دار الشرق.
قطب راوندی، سعید بن هبة‌الله (1425 ق). فقه ‌القرآن. قم: کتابخانه مرعشی نجفی.
کاسانی، علاءالدین (1982 م). بدایع‌الصنایع فی‌الترتیب‌الشرایع. بیروت: دار الکتب.
کلینی، محمد بن یعقوب (1387). الفروع من ‌الکافی. تهران: دار الکتب ‌الإسلامیة.
کلینی، محمد بن یعقوب  (1407 ق). ‌الکافی. تهران: دارالکتاب ‌الإسلامیة .
کوثری، عباس (1394). فرهنگنامه تحلیلی وجوه و نظائر در قرآن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى (1403 ق). بحار الأنوار. دار إحیاء ‌التراث.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام. (جلد 4) قم: اسماعیلیان.
محقق داماد، مصطفی (1401 ش). قواعد فقه (بخش جزایی). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی
محمدقلی‌ها، فاطمه؛ مهدوی‌کنی، صدیقه ؛ تقی‌زاده‌خواجکینی، محدثه (1401 ش). روش‌شناسی تأصیل اصول حاکم بر خانواده با تطبیق بر روش اکتشاف شهید صدر. مجله فقه و حقوق خانواده. 27 (77). ص 51-77.
محمدی، ابوالحسن (1402 ش). مبانی استنباط حقوق اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمدی گیلانی، محمد (1385). حقوق کیفری در اسلام. تهران: سایه.
مرعشى، شهاب‌الدین (1424 ق). السرقه علی ضوءالقرآن و السنه. قم: کتابفروشی مرعشی.
مروارید، علی اصغر (1379). سلسلة ‌الینابیع‌ الفقهیه. بیروت: مؤسسه فقه شیعه.
مظفر، محمدرضا (بی‌تا). اصول فقه. قم: اسماعیلیان.
معلوف، لویس (1986 م). المنجد. بیروت: دار المشرق.
مکارم شیرازی، ناصر (1388). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب ‌الإسلامیة.
منتظرى، حسینعلى (بی‌تا). کتاب الحدود. قم: دار الفکر.
موسوی بجنوردى، محمد (1401 ق). قواعد الفقهیة. تهران: مؤسسه عروج.
موسوى خوانسارى، احمد (1405 ق). جامِعُ الْمَدارک فی شَرحِ الْمُختَصَرِ النّافع. قم: اسماعیلیان.
مهدوی‌کنی، صدیقه (1392). اصول حاکم بر روابط اعضای خانواده در نظام معرفتی اسلام. مجله فقه و حقوق خانواده، 18 (58)، ص 5-32.
میرمحمدصادقی، حسین (1392). جرائم علیه اموال و مالکیت. تهران: میزان.
نوربها، رضا (1392). زمینه حقوق جزای عمومی. تهران: گنج دانش.
Desportes, F.; Le Gunches, F. (1996). Le Noueau Droit Penal, Paris.
Guerrero-Bosagna, C. , & Skinner, M. K. (2012). Environmentally induced epigenetic transgenerational inheritance of phenotype and disease. Molecular and cellular endocrinology, Chicago, 354 (1-2), p 3-8..
فقه و حقوق خانواده
دوره 30، شماره 82
فروردین 1404
صفحه 249-275

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار