امکان‌سنجی مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی و آثار آن مبتنی‏بر نقش خانواده

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استادیار گروه حقوق‌ خصوصی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

امروزه، تحولات متنوع و روزافزون جامعۀ انسانی به ایجاد مسائل مختلفی منجر شده و مطالعۀ مجزای این مسائل نیز نتوانسته است کاهش احساس رضایتمندی از علم حقوق در مواجهه با آن‏ها را چاره کند. جامعۀ کنونی با نوعی کج‏شدگیِ مدرن مواجه است و خانواده‌هایی که درمعرض امواج زندگی غربی هستند، نمی‌توانند به‌درستی به بقا، فرزندپروی و مدنی‏سازی فرزندانشان بپردازند. افزایش دعاوی، اطالۀ دادرسی‌ها و نیاز به آمارگیری درخصوص توزیع عدالت به‌جای ثبت شمار پرونده‌ها، جمعیت زیاد محکومان کیفری و زندانیان، هزینه‌های گزاف دادرسی، گسسته‏شدن ارتباط دوسویه میان نظام حقوقی و تقویت هنجارها، و افزایش پی‌درپی مسئولیت‌های دولت، از مهم‏ترین مسائل پیشِ‏روی نظام حقوقی هستند؛ از این روی، در پژوهش حاضر، تمهید نظریۀ عمومی و ابزار برای صیانت از وجود روال طبیعی در پدیده‌های اجتماعی به شیوه‏های توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و نیز شیوۀ ابتکاریِ مهندسی تحت عنوان ارائۀ نظریۀ «مهندسی نظام حقوقی» با رویکرد حقوق خصوصی بررسی شد و این نتیجه به‏دست آمد که مقاصد شریعت بنیان‌های کلی نظام حقوقی و فلسفۀ وجودی نظام حقوقی، صیانت از عدالت تشریعی به‌مثابۀ روال طبیعی (میزان) نسبت‏به این بنیان‌هاست که رصد آن ازطریق تابع چندهدفه و این صیانت ازطریق مهندسی رفتارها و پیامدهای آن‏ها می‏تواند انجام شود و در این‌ میان، نقش متقابل خانواده در مهندسی نظام حقوقی و نقش این مهندسی در تحکیم خانواده، برقرار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Feasibility of Engineering of the Legal System with the Approach of Private Law and its Effects based on the Role of the Family

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taheri 1
  • Abass Karimi 2
  • bakhtiyar abaslo 3
1 PhD student, Department of Private Law, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Private and Islamic Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Private Law, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The diverse and increasing developments of human society have been led to the creation of various issues and studying them separately has not been caused to decrease the feeling of satisfaction from the law science in facing to these issues. The society has been faced to the kind of modern distortion and the families exposed to the western waves, cannot properly deal with their survival and raising children and civilizing them. The increase in lawsuits, the delay of trials, the need to collect statistics on the distribution of justice instead of collecting data from the number of cases, high population of criminal convicts and prisoners, high costs of proceedings, the disconnection of two- way relation between the legal system and the strengthening of norms and the successive increase in the government's responsibilities are among the issues that legal system is facing to them. Therefore, the preparation of general theory and providing instruments to protect natural proceedings (justice), fundamentally had been researched in a descriptive, analytical, comparative, and innovative engineering method. These results were obtained under the title of presenting the theory of "legal system engineering" with the approach of private law, that the purposes of Sharia are the legal system foundation and to protect legislative justice, as a natural procedure (scale), about these foundations is its existence philosophy that it can be controlled through the multi- purpose function  and this protection can be done through the engineering of behaviors and their consequences, in this regard, there is a mutual role between the strengthening of family and promoting the engineering of the legal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • private law
  • family
  • engineering of legal system
  • Sharia purposes
  • justice

 این مقاله، مستخرج از رسالۀ دکتری حقوق خصوصی با عنوان امکان‌سنجی و آثار مهندسی نظام حقوقی با رویکرد حقوق خصوصی، دفاع‏شده در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی است.

آلتمن، ‌موریس (1398). اقتصاد رفتاری (محسن رنانی، مترجم). تهران: آوند دانش.
ارجمند ‌سیاه‌پوش، اسحاق (1389). جامعه‌شناسی حقوق. تهران: جامعه‌شناسان.
اسلامی مقدّم، طاهره (1391). آزمایش روان‌شناسی زندان استنفورد. اصلاح و تربیت، 10(129)، ص 18-20.
اصغرپور، ‌محمدجواد (1388). تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره. تهران: دانشگاه تهران.
اصغری، نادر (1398). تأثیر بازی‌ها روی هم در نظریۀ بازی‌ها. (رسالۀ دکتری). دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
امامیان، سید محمدصادق؛ ذوالفقاری، امیراحمد؛ محمدزاده، احسان؛ و سبحانیان، سید محمدهادی (1397). نظام ملی تنظیمگری. معاونت پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارش شمارۀ 15940.
اندیشکدۀ مطالعات حاکمیت و سیاست‏گذاری دانشگاه صنعتی شریف (1400). درآمدی بر دولت تنظیمگر (جلد 1). تهران: نهاد ریاست‏جمهوری.
انصاریان، زهیر؛ اکبریان، رضا؛ و نبوی، لطف‌الله (1392). نظریۀ تمثیل- تأویل در اندیشۀ فارابی به‏مثابۀ ابزاری زبانی برای پیوند دین و فلسفه. جستارهای فلسفۀ دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 2، 35-58.
بادینی، ‌حسن؛ و اشراقی آرانی، مجتبی (1390). پیش‌بینی رفتار طرفین عقد و دعوا براساس نظریۀ بازی‌ها. مطالعات حقوق تطبیقی، 2(1)، 25-50.
بالدوین، ‌رابرت؛ کیو، مارتین؛ و لاج، مارتین (1400). آشنایی با نظریات، استراتژی‏ها و شیوه‏های تنظیمگری. اندیشکدۀ مطالعات حاکمیت و سیاست‏گذاری دانشگاه صنعتی شریف، به‏سفارش مرکز بررسی‏های استراتژیک ریاست‏جمهوری. تهران: راهبرد.
بشیری، مهدی؛ و حسینی‌جو، سید عباس (1388). طراحی سیستم‌های صنعتی. تهران: دانشگاه شاهد.
جلائی‌پور، حمیدرضا (1389). ایران کژمدرن. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، 11(1)، 22-48.
حبیبی، ‌بهنام؛ و حبیبی، ‌شهرام (1394). واکاوی نظریۀ بازی‌های دادرسی مدنی با تأکید بر بازی دادرسی همکارانه. مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 6(11)، 167-193.
حکمت‌نیا، ‌محمود (1393). قواعد بنیادین در حقوق و روش‏شناسی احراز و توسعۀ آن‏ها. حقوق اسلامی، 11(42)، 7-37.
دادگر، ‌یدالله (1387). ابعاد و عملکرد نظریۀ بازی‌ها در رشته‌های مختلف. تحقیقات حقوقی، 11(47)، 101-137.
راس، ‌شلدون (1382). مقدمه‏ای بر آمار و احتمال (مجید اسدی و ابوالقاسم بزرگ‌نیا، مترجمان). مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
راس، ‌شلدون (1385). مبانی احتمال (احمد پارسیان و علی همدانی، مترجمان). اصفهان: شیخ بهایی.
زعمری، ‌علی (1390). نظریۀ بازی نامتناهی معمولی و فازی با استراتژی‌های ناشمارا. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
شکوری کتیگری، افروز (1389). احتمال فازی. (پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه صنعتی خواجه نصرالدین طوسی، تهران، ایران.
شمس، عبدالله (1395). آیین دادرسی مدنی، دورۀ پیشرفته (جلد 2). تهران: دراک.
شوشتری، مهدی؛ و حیدری خورمیزی، سید محد (1396). بررسی اعتبار مقاصد شریعت در آثار فقهای امامیه با تأکید بر دیدگاه امام خمینی. پژوهشنامۀ امامیه، 3(6)، 123-146.
شوشتری، مهدی؛ و ناصری مقدّم، حسین (1394). کارکرد مقاصد شریعت در توسعه و تعمیق فقه امامیه. پژوهشنامۀ امامیه، 1(1)، 99-114.
شهید ثانی، زین‏الدین بن علی (1380). فقه استدلالی: ترجمۀ تحریر الروضة فی شرح اللمعة. قم: کتاب طه.
طالبان، محمدرضا (1397). جامعه‌شناسی، مهندسی اجتماعی و انقلاب. تهران: پژوهشکدۀ امام خمینی (ره).
طباطبایی، سید محمدحسین؛ و مطهری، مرتضی (بی‌تا). اصول فلسفه و روش رئالیسم (جلد 1). تهران: صدرا.
عبدالملکی، سعید (1394). مبانی روان‌شناسی. تهران: نشر علم.
عبدلی، قهرمان (1393). نظریۀ بازی‌ها و کاربردهای آن. تهران: سمت.
فرشاد، مهدی (1362). تاریخ مهندسی در ایران. تهران: گویش.
کاتوزیان، ‌‌ناصر (1392). مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: سهامی انتشار.
کاتوزیان، ‌‌ناصر (1393). قواعد عمومی قراردادها (جلد 1). تهران: سهامی انتشار.
کاتوزیان، ‌‌ناصر (1398). فلسفۀ حقوق (جلد 2). تهران: گنج دانش.
کاتوزیان، ‌‌ناصر (1400الف). دورۀ حقوق مدنی خانواده (جلد 1). تهران: گنج دانش.
کاتوزیان، ‌‌ناصر (1400ب). فلسفۀ حقوق (جلد 1). تهران: گنج دانش.
کریمی، عباس؛ آیین، علیرضا؛ و شیروانی، خدیجه (1396). نظریۀ عمومی عدالت در علم حقوق. تهران: دادگستر.
کوهن، مارتین (1399). تاریخ فلسفه (مهدی شفقتی، مترجم). تهران: آوند دانش.
محسنی تبریزی، علیرضا؛ و سلیمانی، مهدی (1389). تبیین رابطۀ تغییرات اجتماعی- فرهنگی و تغییرات میزان جُرم (مطالعۀ موردی: استان لرستان). امنیت اجتماعی، 1(24)، 29.
محمدی اصل، عباس (1397). مبانی روان‌شناسی. تهران: دیبای دانش.
موسوی، سید فضل‌الله؛ موسوی، سید مهدی؛ وکیلی مقدّم، محمدحسین؛ و غلامی، مهدی (1391). مطالعۀ تطبیقی اصول تفسیر قرارداد. فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، 1(1)، 183-213.
مهری‌ ثابت، مرضیه (1390). قرآن و مهندسی فرهنگی. (پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
نعمتی، محمد (1396). بررسی و نقد کتاب نظریۀ عدالت جان رالز با تأکید بر تعریف عدالت. پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 17(3)، 103-122.
نعمتی، مرتضی؛ آتش‏افروز، نسرین؛ منصور نعیمی، ابراهیم؛ و مریدی، ولی (1394). سنجش میزان جُرم‏خیزی و تحلیل موقعیت کانون‏های جُرم مناطق هشت‏گانۀ شهر اهواز با استفاده از تحلیل سلسله‏مراتب فازی و GIS. مطالعات پیشگیری از جُرم، 10(36)، 52.
نقیبی، سید ابوالقاسم؛ و شهریاری، معصومه (1402). نهاد خانواده درپرتو اصالت اجتماع. دوفصلنامۀ علمی فقه و حقوق خانواده، 28(79)، 239-266.
نمازی، ‌حسین؛ و لشکری، ‌علیرضا (1391). توازن و رویکردهای عدالت: کنکاشی در رویکرد شهید صدر و شهید مطهری به توازن. معرفت اقتصاد اسلامی، 3(6)، 97-122.
نوبهار، ‌رحیم؛ و شاه‌بیگی، ‌ایمان (1399). تحول پارادایم تنبیه به تنظیم درپرتو نظریۀ تنظیمگریِ پاسخ‏گو. مطالعات حقوق کیفری و جرم‏شناسی، 50(2)، 521-545.
ولایتی، علی‌اکبر (1393). فرهنگ و تمدن اسلامی. قم: نشر معارف.
هاشمیان، شریفة السادات (1395). بررسی جُرم‌شناختی نقشۀ مهندسی فرهنگی ایران. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه قم، قم، ایران.
هداوند، ‌مهدی؛ و جم، ‌فرهاد (1400). مفهوم دولت تنظیمگر: تحلیل تنظیمگری به‏مثابۀ ابزار حکمرانی. راهبرد، 30(99)، 228-266.
یاوری، ‌اسدالله (1393). درآمدی بر مفهوم تنظیم‌گری حقوقی. نشریۀ مطالعات حقوق تطبیقی، 5(2)، 629-647.
Barker, D.; and Padfiled, C. (2015). Law Made Simple. Tehran: Majd.
Matnuh, H. (2017). Law as a Tool of Social Engineering. Paper Presented at the 1st International Conference on Social Sciences Education: Multicultural Transformation in Education, Social Sciences and Wetland Environment (ICSSE 2017).
McManaman, L. J. (1958). Social Engineering: The Legal Philosophy of Roscoe Pound. John's L. Rev., 33, 1.Schmitt, I.; Nürnberger, A.; and Lehrack, S. (2009). On the Relation between Fuzzy and Quantum Logic. Views on Fuzzy Sets and Systems from Different Perspectives, pp. 417-438, Springer.
Sciama, D. W. (1961). On the Interpretation of the Einstein‐Schrödinger Unified Field Theory. Journal of Mathematical Physics, 2(4), 472-477.