چالش‌های فقهی- حقوقی سقط‏‌درمانی درپرتو قانون حمایت از خانواده و جوانیِ جمعیت

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 انش‏آموختۀ معارف اسلامی و حقوق – گرایش حقوق خانواده دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

سقط جنین درطول تاریخ به‏‌علت داشتن ابعاد اخلاقی، فقهی و حقوقی، همواره موردبحث بوده است. یکی از معضلات ناشی از سقط جنین، کاهش‌‏یافتن جمعیت جوان در کشورهای دارای هرم سنّیِ میان‏سال مانند ایران است که برای پیشگیری از آن، در سال 1400، قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» تصویب شد؛ ولی اجرای این قانون خصوصاً در مسئلۀ سق‌ط‏درمانی با چالش­های متعددی مواجه شد و به‌‏دنبال اِعمال محدودیت­‌های فراوان درحوزۀ سلامت جنین و سقط آن، درزمینۀ افزایش جمعیت سالم و مولّد نقض‌‏غرض کرد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی چالش‌­های فقهی و حقوقی سقط‌‏درمانی درپرتو قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، و تلاش برای به‌‏دست‌‏دادن راهکارهای مفید به‏‌منظور رفع چالش‌­های این حوزه بوده است. مطالب با استفاده از روش اسنادی- کتابخانه­‌ای گردآوری شده‌‏اند و تحقیق ازنوع توصیفی- تحلیلی است. بررسی­‌های صورت‏‌گرفته نشان می‌­دهد اِعمال محدودیت‌­های شدید درحوزۀ سلامت جنین و سقط‏درمانی، نتیجه‌­ای جز به‏‌خطرانداختن جان مادران و افزایش آمار سقط جنین جنایی ندارد و زمینه را برای سوء­استفادۀ متخلفان از قانون و سودجویی آنان فراهم می­‌کند؛ همچنین با توجه به مبانی و نظرات مختلف فقها و حقوق‏دانان دربارۀ سقط جنین و زمان ولوج روح و تعیین‌‏نشدن زمان واحد و مشخص برای ولوج روح در علوم مختلف فقه، حقوق و طب، امکان واگذاری اختیار صدور جواز یا جایزندانستن سقط‌‏درمانی به قضات وجود ندارد و باید با همکاری توأمان فقها، حقوق­دانان و اطبا درخصوص تعیین ملاک‏های ولوج روح، تصمیم‏های صحیح اتخاذ شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential-Legal Challenges of Therapeutic Abortion in the Light of the Family Protection Law and the Youth of the Population

نویسندگان [English]

  • elahe taherbakht 1
  • Maryam Sadat Mohaghegh Damad 2
1 Graduated of Islamic teachings and law - Family Law branch from Imam Sadegh University (AS), Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Law, Imam Sadegh University (AS), Tehran, Iran
چکیده [English]

Abortion has always been discussed throughout history due to its moral, jurisprudential and legal aspects. One of the problems and dilemmas caused by abortion is the decreasing of the young population in countries with a middle-aged pyramid like Iran, So, in order to prevent it, in 1400, the law "Supporting the Family and the Youth of the Population" was approved; However, its implementation - especially in the issue of abortion treatment - has faced many challenges and by applying many restrictions in the field of fetal health and its abortion, has violated the purpose of increasing the rate of healthy and productive population. The purpose of this article is to examine the jurisprudential and legal challenges of therapeutic abortion in the light of the Family and Youth Protection Law and to try to provide efficient solutions to solve the challenges of this field. The collecting data is based on documentary- library materials and the research has been done by descriptive-analytical method. The investigations show that the application of severe restrictions in the field of fetal health and abortion treatment will have no result other than endangering the lives of mothers and increasing the number of criminal abortions and provides the grounds for abuse by the offenders and their profit seeking. Also, due to the different bases and opinions of jurists and lawyers regarding abortion and the time of soul rebirth and the lack of determining a single and specific time for soul rebirth in different sciences of jurisprudence, law and medicine, it is not possible to leave the issuing of permission or disallowance of therapeutic abortion to the judges. And it should be done with the cooperation of jurists, lawyers and doctors regarding the criteria for fetal abnormities to make a correct decision.

کلیدواژه‌ها [English]

  • criminal abortion
  • legal abortion
  • indications for abortion
  • genetic diseases
  • fetal abnormalities
آذین، سید محمد (1400). شخصیت جنین. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
ابن‏ادریس حلی، ابوجعفر (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: اسلامی.
ابن‏براج طرابلسی، عبدالعزیز (1406ق). المهذب. قم: اسلامی.
ابن‏منظور، محمد بن مکرّم (1410ق). لسان العرب. بیروت: دار الصادر.
احمدی، فاطمه (1396). حقوق مدنی جنین. تهران: خرسندی.
اسدی، لیلا سادات (1396). حقوق کیفری خانواده. تهران: میزان.
اکرمی، سید محمد؛ باستانی، امیر؛ و اوسطی، زهرا (1389). پرهیز از خطای انسانی در سقط‏درمانی: چقدر باید مراقب باشیم؟. اخلاق و تاریخ پزشکی ایران، ۳(4)، ۲۷-36.
اکرمی، سید محمد؛ خیرالله، پروین؛ و رزمجو، محدثه (1400). بررسی حقوقی غربالگری سلامت جنین و سقط‏درمانی در طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده. مجلۀ حقوق پزشکی، 15(56)، 1-11.بدیعیان موسوی، نازیلا؛ حجازی، سید آریا؛ صادقی‏پور، فاطمه؛ فتوت، اکرم؛ و حسینی، مرضیه (1397). بررسی اندیکاسیون­های جنینی در 548 مورد گواهی سقط‏درمانی صادرشده در پزشکی قانونی خراسان رضوی. مجلۀ زنان، مامایی و نازایی، 21(5)، 6-13.
بندرریگی، محمد (1394). فرهنگ المعجم الوسیط. تهران: اسلامی.
بهجتی اردکانی، زهره؛ آخوندی، محمدمهدی؛ صادقی، محمدرضا؛ و صدری اردکانی، هومن (1384). ضرورت بررسی ابعاد مختلف سقط جنین در ایران. فصلنامۀ باروری و ناباروری، 6(4)، 299-320.
بیگ‏زاده، صفر (1391). اهدای جنین به زوجین. تهران: کلک صبا.
تارا، فاطمه؛ و معین درباری، سمیه (1396). عوارض زودرس و دیررس آمنیوسنتز. مشهد: مینوفر.
توفیقی، حسن؛ موسوی‏پور، فریبا؛ و بارونی، شعله (1380). بررسی مراجعین درخواست مجوز سقط‏درمانی به مرکز پزشکی قانونی از خرداد 78 تا پایان اردیبهشت 79. نشریۀ پزشکی قانونی ایران، 7(22)، 21-27.
الجبعی العاملی، زین‏الدین (بی­تا). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. بیروت: دار العلم.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جمعی از نویسندگان (1393). سقط‏درمانی و کاهش جنین ازمنظر پزشکی، فقهی، حقوقی و اخلاقی. تهران: سمت.
حکیم طباطبایی، سید محمدسعید (1415ق). منهاج الصالحین. بیروت: دار الصفوة.
حلی، جعفر بن حسن (1412ق). شرایع الإسلام: کتاب الدیات. بیروت: دار الزهراء.
حلی الهذلی، یحیی بن سعید (1405ق). الجامع للشرایع. قم: منشورات سیدالشهداء (ع).دهخدا، علی­اکبر (1373). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
رایس، فیلیپ (1398). رشد انسان (مهشید فروغان، مترجم). تهران: ارجمند.
رضایی، حبیب؛ و سنایی مهر، مجیب (1392). فراتحلیل جامع رابطۀ ازدواج فامیلی با نابهنجاری‌های جسمی و ذهنی نوزادان ایرانی (1380-1390). فصلنامۀ مرکز مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 12(20)، 167-176.
رضوانی مفرد، احمد؛ و نوراحمدی، انسیه (1401). واکاوی زمان ولوج روح در جنین با تأکید بر آیات قرآن کریم. فصلنامۀ مطالعات قرآنی، 13(52)، 129-146.
زرگریان، طه؛ و کاکاوند، ایمان (1400). سقط‏درمانی: جستاری انتقادی دربارۀ انحصار رضایت مادر در رفع مطلق ضمان سقط (نقد و پیشنهاد اصلاح اثر حقوقی اذن پدر در مادۀ واحدۀ سقط‏درمانی). فصلنامۀ علمی- پژوهشی فقه، 28(4)، 226-249.
زمانی، رسول (1385). سقط جنین در نگاه حقوق اسلامی. تهران: تاریخ.
ساریخانی، عادل؛ محمدی درح، حسین؛ و اسلامی­نیا، قاسم (1399). بررسی تطبیقی زمان ولوج روح در اسلام و سایر ادیان. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 1(7)، 119-140.
ساعد، محمدجعفر (1396). دانشنامۀ حقوق اخلاق زیستی. تهران: مجد.
شریف­نیا، محمدحسن؛ احمدنژاد، معصومه؛ روغنچی رودسری، عباس؛ و الهی چورونی، فریدون (1398). بررسی جنین و سقط جنین در فقه و نظام حقوقی کامن­لا. ششمین همایش ملی پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی در ایران.صابر، اشرف؛ طباطبایی‏چهر، محبوبه؛ حنطوش‏زاده، صدیقه؛ و یونسی، سارنگ (1399). روش‏های غربالگری ناهنجاری­های شایع جنینی. تهران: حیدری.
صادقی، سید مجید؛ صادقی، سید وحید؛ و حسن­پور، محمد (1397). بررسی فقهی- حقوقی مجازات سقط جنین در رسیدن به سیاست افزایش جمعیت. پژوهشنامۀ اسلامی زنان و خانواده، 6(11)، 75-95.
طلعتی، محمدهادی (1383). رشد جمعیت، تنظیم خانواده و سقط جنین. قم: بوستان کتاب.
طوسی، محمد بن حسن (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
عباسی، محمود (1394). مطالعۀ تطبیقی سقط جنین. تهران: حقوقی.
عباسی، محمود؛ احمدی، احمد؛ و فکور، حسن (1391). مبانی سقط‏درمانی و بررسی آن ازمنظرحقوق جزای پزشکی. فصلنامۀ حقوق پزشکی، 20(6)، 115-140.
علیزادۀ مهاجر، مهدی؛ ویسانی، یوسف؛ و بختیاری، امین (1399). عوامل خطر مادری و جنینی صدور مجوز سقط‏درمانی در مراجعین پزشکی قانونی استان ایلام: یک مطالعۀ تطبیقی. مجلۀ مطالعات علوم پزشکی، 31(10)، 717-724.
عمید، حسن (1363). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
فرزادی­نیا، پرویز؛ حسینی برشنه، علی؛ و دارابی، ناهید (1400). غربالگری و تشخیص در بیماری‏های ژنتیکی. تهران: آناطب.
کاهانی، علیرضا؛ و خدابنده، فریده (1388). نکته­های کلیدی در پزشکی قانونی. تهران: جنگل.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر (1403-1410ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ع). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محقق داماد، سید مصطفی (1391). فقه پزشکی. تهران: حقوقی.
معین، محمد (1386). فرهنگ فارسی معین (یک‏جلدی). تهران: معین.
مفید، محمد بن نعمان (1410ق). المقنعة. قم: انتشارات وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
مقدسی، محمدباقر؛ و روستایی، مهرانگیز (1400). افزایش جمعیت ازرهگذر مداخلات کیفری: نگاهی به فرایند تصویب و چالش­های اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت. آموزه‏های حقوق کیفری، 18(22)، 285-312.
موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. مؤسسۀ المنار.
موسوی العاملی، السید محمد (1410ق). مدارک الأحکام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: آل البیت (ع).
میلانی، علیرضا؛ و باقری، نفیسه (1394). سقط جنین ناشی از زنای به عنف و اکراه. فصلنامۀ مطالعات علوم اجتماعی، 1(1)، 1-9.
نجفى، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نعمت‌­اللهی ماهانی، سید نورالدین؛ یاری، ابوالفضل؛ باباسالاری، میلاد؛ میری، زهرا؛ و حق‏پناه، طاهره (1398). روش‏های غربالگری و تشخیص بیماری‏های پیش‏از تولد. کرمان: احمدی‏پور.
وحید خراسانی، حسین (1428ق). منهاج الصالحین. قم: مدرسۀ امام باقر (ع).
Sadler, T. W. (2019). Longmans Medical Embryology. China: Wolters Kluwer.