چالش‌های قانونی ـ فقهی فاعلیت مادر در فرآیند درمان سقط جنین سندرم داون بر اساس قاعدة لاحرج

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات زنان دانشگاه ادیان، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری رشتة مطالعات زنان دانشگاه ادیان، قم، ایران.

3 استادیار گروه مطالعات زنان دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

سندرم داون یکی از ناهنجاری‌های کروموزومی است که موجب نقص ذهنی و جسمی جنین می‌گردد. این سندرم مشکلات فراوان معنوی و مادی برای والدین به‌ویژه مادران ایجاد می‌نماید. شدت این مشکلات به حدی است که این بیماری بر طبق حقوق بین‌الملل و ایران، جزء مصادیق قانونی جواز سقط جنین محسوب می‌شود. طبق قانون سقط‌درمانی ایران، بر اساس قاعدة لاحرج، در صورت یقین و نظر سه پزشک، امکان سقط جنین ناقص‌الخلقه وجود دارد. بدین ترتیب، اگر نگهداری جنین ناقص‌الخلقه برای مادر حرج به همراه داشته باشد، می‌تواند اقدام به سقط کند. این در صورتی است که از نظر اکثر فقها، نگهداری از کودک سندرم داون تحت قاعدة لاحرج قرار نمی‌گیرد. بنابراین به حرمت سقط جنین سندرم داون فتوا داده‌اند. با توجه به اختلاف فتوا با قانون، مادر در دوراهی سقط یا حفظ جنین قرار می‌گیرد و با چالش‌هایی روبروست. یکی از چالش‌هایی که می‌توان بیان کرد، عبارت است از فشارهای روحی و عاطفی که ناشی از تعارض بین جواز سقط جنین و حرمت آن می‌باشد که این امر سبب می‌شود تا مادران در تحیر و سرگردانی قرار بگیرند. این نوشتار درصدد است تا تقابل بین فتوا و قانون را بررسی کند و به این نتیجه برسد که اخلاق، دین و عرف عقلا، مادران را بر حفظ جنین تشویق می‌کند؛ زیرا شروط لازم برای سقط جنین سندرم داون باید یقینی باشند و این امر مانع به‌کارگیری راحت قاعدة لاحرج می‌گردد؛ ولی فرجام کار به تصمیم مادران بستگی دارد. این مقاله به روش کتابخانه‌ای و بر اساس آخرین فتاوای علما در زمینة خاص سقط جنین سندرم داون تدوین شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Legal-Jurisprudential Challenges of the Mother's Agency in the Process of Down Syndrome Abortion Treatment based on the La Ḥaraj Rule

نویسندگان [English]

  • kosar mirzaei 1
  • Asiyeh haddadi 2
  • fahimeh jahaniyan 2
  • Mansoureh Zarean 3
1 Ph.D. student in Women's Studies of Religion University, Qom, Iran
2 Ph.D. student in Women's Studies of Religion University, Qom, Iran
3 Assistant Professor Department of Social Science and Development Studies, Women Research Center, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Down syndrome is one of the chromosomal abnormalities that causes mental and physical defects of the fetus. This syndrome causes many spiritual and material problems for parents, especially mothers. The severity of these problems is such that according to international and Iranian law, this disease is considered one of the legal examples of abortion. According to Iran's medical abortion law and based on the La Ḥaraj rule, there is a possibility of abortion in the case of certainty and the opinion of three doctors. In this way, if keeping a malformed fetus causes Ḥaraj to the mother, she can have an abortion. While, based on the opinion of most jurists, taking care of a Down syndrome child does not fall under the rule of La Ḥaraj. Therefore, they have issued a fatwa against Down syndrome abortion. Due to the difference between the fatwa and the law, the mother is at the crossroads of abortion or keeping the fetus and faces challenges. One of the challenges that can be expressed is the mental and emotional pressure caused by the conflict between the permissibility of abortion and its sanctity, which causes mothers to be perplexed and confused. This article is examined the contrast between the fatwa and the law and concluded that morals, religion and customs rationally encourage mothers to preserve the fetus, Because the necessary conditions for Down syndrome abortion must be certain, and this prevents the easy application of the La Ḥaraj rule. but the outcome depends on the decision of the mothers. This article has been compiled in the library method and based on the latest fatwa of scholars in the special field of Down syndrome abortion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • abortion
  • Down syndrome
  • Law
  • abnormal fetus
  • defective fetus mental and physical retardation
  • قرآن کریم.
  • ابن اثیر جرزی، مجدالدین (1399ق ـ 1979م). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، جلد 1 و 3. بیروت: المکتبه العلمیه.
  • ابن فارس، احمد (1399ق). معجم مقائیس اللغه. بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
  • ابن منظور (1408ق). لسان العرب، جلد 9. بیروت: دار الحیات التراث العربی.
  • ایروانی، باقر و ناصری مقدم، حسین (1394). قواعد فقهی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، چاپ اول.
  • پارسا، الهه و عباسی، محمود (1397) «شرایط ایجاد ضمان ناشی از خطای در تشخیص قبل از تولد و نحوة جبران خسارت با تطبیق در حقوق انگلستان». سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، 36(2)، ص74ـ82.
  • پایگاه مرکز پژوهش‌های مجلس، (1384)، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97756
  • پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله فاضل لنکرانی (1398). درس حج، بخش استطاعت، جلسة 61، http://fazellankarani.com/persian/lessons/21934
  • پایگاه اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (1382)، مندرج در https://dotic.ir/cat/129.
  • پورمحمدی، نعیمه (1400). ژن بد (اخلاق آزمایش غربالگری و سقط جنین گزینشی). قم: طه، چاپ اول.
  • ترنپنی، پیتر و الارد، سیان (1396). اصول ژنتیک پزشکی امری. ترجمة لیلا یوسفیان و حسن وحیدنژاد. تهران: ابن سینا، چاپ دوم.
  • تیلور، استوارت (1364). مامایی و پزشکی جنینی. ترجمة محسن اخوان آذری و همکاران. تهران: نشر دانشگاهی، چاپ اول.
  • چینی چیان، مریم؛ هلاکویی نایینی، کوروش و رفایی شیرپاک، خسرو (1386). «مطالعة کیفی دلایل انجام سقط جنین عمدی در ایران». فصلنامة پایش، 6(3)، ص219ـ232.
  • حر عاملی، محمد ابن حسن و ربانی شیرازی، عبدالرحیم (1386). وسایل الشیعه، جلد 19. تهران: اسلامیه.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفرادات الفاظ قرآن. لبنان: دار العلم، چاپ اول.
  • رستمی، سحر؛ عبدی، فاطمه؛ احمدی، محبوبه و ودادهیر، ابوعلی (1392). «بررسی تطبیقی قوانین سقط جنین در کشورهای جهان». مجلة تاریخ پزشکی، 5(17)، ص79ـ111.
  • ستوده، حمید و مقیمی حاجی، ابوالقاسم (1399). «سقط‌درمانی، تأملات فقهی و سیاست‌گذاری تقنینی». مجلة مطالعات راهبردی زنان، شمارة 88، ص97ـ119.
  • سجادی امین، مهدی (1394). «تبیین مبانی فقهی مؤثر در تطبیق قاعدة نفی عسر و حرج بر مسائل فقهی خانواده». مطالعات جنسیت و خانواده، شمارة 5، ص33ـ65.
  • طبرسی، فضل ابن حسن (1408ق). مجمع البیان، جلد 3. بیروت: دار المعرفه.
  • طریحی، فخرالدین (1416ق). مجمع البحرین، جلد 2. تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
  • عمید زنجانی، عباسعلی (1391). قواعد فقه بخش حقوق خصوصی، جلد 1. تهران: سمت، چاپ چهارم.
  • فیومی، ابن احمد بن محد (بی‌تا). المصباح المنیر، جلد 2. قم: دار الرضی.
  • قانون آیین دادرسی مدنی.
  • قانون مجازات اسلامی مصوب 1392.
  • کانینگهام ، لوونو بلوم و همکارن (1384). بارداری و زایمان ویلیامز. ترجمة معصومه سیمبر و همکاران، تهران: نشر جامعه‌نگر، چاپ بیست‌ودوم.
  • مجدخوانی، بهروز؛ فخلعی، محمدعلی و سلطانی، عباسعلی (1398). «مفهوم‌شناسی واژة امتنان و سنجش با واژگان مشابه». پژوهش‌های فقهی، 15(4)، ص601ـ618.
  • محمدی، ابوالحسین (1387). قواعد فقه. تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ دهم.
  • مجاهد طباطبایی حائری، سید محمد (1256ق). القواعد و الفوائد و الاجتهاد و التقلید (مفاتیح الاصول). قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
  • محقق داماد، مصطفی (1385). قواعد فقه، جلد 2. تهران: انتشارات سمت، چاپ هشتم.
  • معاونت فرهنگی تبلیغی ادارة پاسخ به سؤالات دینی (1398). ره‌توشه مبلغان 5: مجموعه استفتائات حرمت سقط جنین و موضوع غربالگری. قم
  • معاونت فرهنگی تبلیغی ادارة پاسخ به سؤالات دینی (1400). ره‌توشه مبلغان 6: مجموعه استفتائات حرمت سقط جنین و موضوع غربالگری. قم.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1428ق). انوار الاصول. تهیه و تنظیم احمد قدسى‌. قم: نشر علی ابن ابی‌طالب، چاپ دوم.
  • ـــــــــــــــ (1392). قاعدة صحت و لاحرج. ترجمة سید محمدجواد بنی‌سعید لنگرودی. قم: نشر علی ابن ابی‌طالب.
  • نراقی، احمد بن محمدمهدی (1375). عوائد الایام، جلد 1. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه.
  • Ashby، Micheal, Crawley, Angela (2002-2003). Oxford English Dictionary. Tehran:
  • Evans DW &Gray FL, Compulsive, like behaviour in individual with Down syndrome Department of psychology ,Bucknell university child Dev, 2000, Mar- Apr : 71121, p:288-30.
  • Mishra et al. (2014), Abortion Policies and Reproductive Health around the World. Department of Economic and Social Affairs Population Division.