مطالعه تطبیقی آزادی قراردادی در حقوق خانواده با تاکید بر ازدواج در فقه امامیه و حقوق فرانسه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق خصوصی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه فقه و حقوق، دانشگاه شهید مطهری تهران، تهران، ایران

3 دکتری فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

چکیده

ازدواج در دو نظام حقوقی اسلام و فرانسه شکل اصلی و سنتی تشکیل خانواده است. در تحولات سال‌های اخیر حقوق خانوادة فرانسه، مفهومی با عنوان قراردادی‌سازی، کانون توجه حقوق‌دانان قرار گرفته است. قراردادی‌سازی فرآیندی است که طی آن، عرصه‌هایی از حقوق خانواده که قابل قرارداد نبوده‌اند، با تصویب قوانین جدید، قابل قرارداد می‌شوند. به نظر می‌رسد آزادی قراردادی در حقوق خانواده، دست‌کم با سه تفسیر مواجه است. مطالعة تطبیقی این تفاسیر در حقوق خانوادة فرانسه و فقه امامیه به‌عنوان خاستگاه حقوق خانوادة ایران، نشان می‌دهد که در حقوق خانوادة فرانسه، جریان قراردادی‌سازی بازتابِ نبودِ آزادیِ قراردادی با تفاسیر سه‌گانة مزبور در حقوق خانواده است. این در حالی است که در حقوق خانوادة ایران و فقه امامیه، به نظر نگارندگان، آزادی قراردادی با تفاسیر سه‌گانة طرح‌شدة جاری است. تفسیر اول عبارت از اصل عدم مخالفتِ متعلقِ توافق با قواعد آمرة حقوق خانواده در موارد مشکوک به مخالفت است. در حقوق خانوادة فرانسه، این اصل جریان ندارد. تفسیر دوم، امکان تعیین شروط ضمن عقد است که بیانگر آزادی جدی در اعمال توافقات زوجین است. به نظر نگارندگان، این تفسیر نیز در حقوق خانوادة فرانسه جریان ندارد. تفسیر سوم عبارت از تفسیر معروف در حقوق تعهدات است که این تفسیر نیز در حقوق فرانسه در مورد ازدواج اصولاً وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Contractual Freedom in Family Law with emphasis on Marriage in Imami Jurisprudence and French Law

نویسندگان [English]

  • Abbas Karimi 1
  • Alireza Forooghi 2
  • Mohammad reza Khalilzadeh 3
1 Professor in Department of Private Law, University of Tehran. Tehran. Iran
2 Assistant Professor in Department of Jurisprudence and Law, Shahid Motahari University of Tehran. Tehran. Iran
3 Ph.D. in Jurisprudence and Private Law, Shahid Motahari University of Tehran. Tehran. Iran
چکیده [English]

Marriage is the main and traditional form of family formation in the two legal systems of Islam and France. In the evolution of French family law in recent years, a concept called contractualization has been the focus of lawyers' attention. Contractualization is a process in which areas of family law that have not been contractable become contractable with the approval of new laws. It seems that contractual freedom in family law faces at least three interpretations. The comparative study of these interpretations in French family law and Imami jurisprudence as the origin of Iranian family law shows that in French family law, the process of contractualization reflects the lack of contractual freedom with the three interpretations in family law. While according to the author's view, the contractual freedom with the proposed three interpretations is current based on the Iranian family law and Imami jurisprudence. The first interpretation is the principle of non-opposition of the agreement, with the mandatory rules of family law in the cases of suspected opposition. The second interpretation is the possibility of determining the terms of the contract, which indicates serious freedom in applying the agreements of the spouses. According to the author's opinion, this principle also does not exist in French family law. The third interpretation is the well-known interpretation in the law of obligations, which does not exist in French law related to marriage.

کلیدواژه‌ها [English]

  • contractual freedom
  • mandatory rules of family law
  • eternal absence
  • rule of conditions
  • contractualization
  • قرآن کریم.
  • انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد (1420ق). فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  • ـــــــــــــــ (1411ق). کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط - القدیمه)، 3 جلد. قم: منشورات دار الذخائر، چاپ اول.
  • بروجردى، آقا حسین (1412ق). الحاشیه على کفایه الأصول. قم: انصاریان، چاپ اول.
  • ترحینی عاملى، سید محمدحسین(1427ق). الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، جلد قم: دار الفقه للطباعه، چاپ چهارم.
  • حائرى یزدى، عبدالکریم (1418ق). درر الفوائد. قم: النشر الاسلامی، چاپ ششم.
  • حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
  • حکیم، سید محسن (1408ق). حقائق الأصول. قم: بصیرتی، چاپ پنجم.
  • خامنه‌اى، سید على (1417ق). بحث حول الصابئه. قم: مؤسسة دایرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
  • خراسانى (آخوند)، محمدکاظم بن حسین (1406ق). حاشیه المکاسب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ اول.
  • ـــــــــــــــ (1409ق). کفایه الأصول. قم: آل‌البیت، چاپ اول.
  • سبحانی، جعفر (1395). درس خارج اصول. مندرج در سایت eshia.ir.
  • ـــــــــــــــ (1424ق). إرشاد العقول الى مباحث الأصول. قم: مؤسسة امام صادق علیه‌السلام، چاپ اول.
  • ـــــــــــــــ (1382). تهذیب الأصول تقریرات اصول امام خمینی. قم: دار الفکر، چاپ اول.
  • سبزواری، سید عبدالاعلی(1413ق). مهذب الأحکام. قم: مؤسسة المنار.
  • شاهرودى، سید محمود بن على حسینى (1402ق). کتاب الحج. 5 جلد. قم: مؤسسة انصاریان، چاپ اول.
  • شبیری زنجانى، سید موسى (1419ق). کتاب نکاح، 25 جلد. قم: مؤسسة پژوهشى رأى‌پرداز، چاپ اول.
  • صدر، سید محمدباقر (1417ق). بحوث فی علم الأصول. قم: مؤسسة دایرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام‏، چاپ سوم.
  • طوسى، محمد بن الحسن (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
  • علیدوست، ابوالقاسم (1395). فقه و حقوق قراردادها: ادلة عام قرآنی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، چاپ دوم.
  • کاتوزیان، ناصر (1383). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: نشر میزان، چاپ دهم.
  • لنکرانی، محمدفاضل (1428ق). العروة الوثقى مع تعلیقات الفاضل، 2 جلد. قم: مرکز فقهى ائمة اطهار علیهم‌السلام.
  • مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
  • مراغى، سید میر عبدالفتاح بن على حسینى (1417ق). العناوین الفقهیه، 2 جلد. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول.
  • مغربی، ابوحنیفه نعمان بن محمد (1385ق). دعائم الإسلام. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ دوم.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1428ق). انوار الأصول. قم: انتشارات مدرسة امیرالمؤمنین علیه‌السلام، چاپ دوم.
  • موسوى خمینى، سید روح‌الله (1421ق). کتاب البیع. 5 جلد. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، چاپ اول.
  • موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1352). أجود التقریرات، تقریرات درس محقق نایینی . قم: مطبعه العرفان، چاپ اول.
  • ـــــــــــــــ (1418ق). مصباح الفقاهه. قم: کتابفروشی داوری.
  • نجم، اکبر (1395). «استصحاب عدم ازلی». مندرج در سایت https://mfeb.ir.
  • هدایت‌نیا، فرج‌الله (1387). «نکاح معاطاتی از منظر فقه». مطالعات راهبردی زنان، 10(40)، ص196ـ234.
  • یزدى، سید محمدکاظم طباطبایى (1410ق). حاشیه المکاسب. قم: انتشارات اسماعیلیان.
  • ـــــــــــــــ (1409ق). العروة الوثقى. 2 جلد. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
  • Debard, Thierry; Guinchard, Serge (2017-2018). Lexique des termes juridiques; 28eédition, Dalloz.
  • Fenouill, Dominique; P. de Vareilles-Sommières(2001) .La contractualisation de la famille, P.aris: Economica.
  • Fulchiron, Hugues(2017), L’autonomie de la volonté dans les relations familiales internationales, « Disponibilité/indisponibilité: quelques réflexions de synthèse à la lumière d’une étoile morte » , Bruylant,Bruxelle.
  • Malaurie, P.hilippe; Fulchiron, Hugues(2020). Droit de la famille, 7ème édition,Paris: Lextenso.
  • Mazeaud, Henri et leon; Mazeaud, Jean; Chabas, Francois (1995). La famille; 7eédition, Montchrestien.