اعتبار شرط همتایی دین و مذهب در نکاح در حقوق ایران، مصر و لبنان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 استاد گروه حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

ایران، مصر و لبنان از جمله کشورهای اسلامی‌اند که منبع قوانین خانواده در آن «مذهب» است. احوال شخصیه در کشورهای اسلامی بر اساس قواعد و احکام مذهبی است و مصادیق مرتبط با آن نیز، از قبیل نکاح، برگرفته از احکام و دستورات مذهبی می‏باشند. نظام حقوقی لبنان نوعی از ازدواج را تحت عنوان ازدواج مدنی که الگوگرفته‌شده از کشورهای پیشرفته است، به‌عنوان نکاح غیرهمتا می‌پذیرد، اما زمانی آن را به رسمیت می‌شناسد که انعقاد آن در خارج از کشور لبنان تحقق یافته باشد. این استثنای قانونی به‌دلیل به وجود آمدنِ شرایطی توسط قانون‌گذار دینی در لبنان است که از آن جمله می‌توان به ازدواج برخی از مردان و زنان که از جوامع یا فرقه‌های مختلف‌اند، اشاره نمود یا زوجینی که قصد جدایی از یکدیگر دارند ولی با منع دینی روبرو هستند. همین امر باعث شد تا عده‏ای برای رفع این مشکل، به‌دنبال راه‌حل‏های قانونی از جمله ازدواج مدنی باشند؛ زیرا بیشتر کشورهای خارجی و برخی کشورهای مسلمان ازدواج مدنی را چه به‌صورت آمرانه و چه اختیاری، تصویب کرده‌اند. از این رو، با پیشرفت جوامع، افزایش تعاملات اجتماعی و بالا رفتن سطح فرهنگی خانواده‏ها، کوشش شده در این مقاله، شرط همتایی دین و مذهب با نگاهی به تغییر جایگاه زن در خانواده با تغییر مفهوم سلطه و اقتدار بازخوانی شود و همچنین با اتکال به ظرفیت‏های فقهی قاعدة لاحرج و اصول مصلحت و عدالت و با استعانت گرفتن از ازدواج مدنی در لبنان، خلأهای قانونی نظام حقوقی ایران و مصر مرتفع شود تا مغایرت آن با کنوانسیون‏های بین‌المللی کاهش پیدا کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The validity of the equal condition of religion and Islamic sects in marriage in Iranian, Egyptian and Lebanese Law

نویسندگان [English]

  • nafisehsadat shariati 1
  • seyedmostafa mohagheghedamad 2
  • mohammad roshan 3
1 PhD student in private law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Professor of Law Faculty, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Shahid Beheshti University, Head of Family Law Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Iran, Egypt and Lebanon are among the Islamic countries where the source of family laws is "religion" and personal status in Islamic countries is based on religious rules and regulations and the examples related to it, such as marriage, are derived from religious orders.

But the legal system of Lebanon has a type of marriage called civil marriage. It is recognized as a type of non-peer marriage that took place outside that country which is applied due to the conditions imposed by the religious legislature in Lebanon, which has created an obstacle for the marriage of some men and women who are from different communities or who intend to separate from each other. So, this caused some people to look for legal solutions, including civil marriage, to solve this problem. Because most of the foreign countries and some Muslim countries have approved civil marriage, either mandatory or voluntary. Therefore, with the progress of societies, social interactions and the raising of the cultural level of families, an attempt has been made in this article to reread the condition of the equality of religion and religion by looking at the change of the position of women in the family with the change of the concept of dominance and also by relying on the jurisprudential capacities of the rule of lahrij and the principles of expediency and justice, and by taking the help of civil marriage in Lebanon, the legal gaps in the legal system of Iran and Egypt should be resolved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • unequal marriage
  • civil marriage
  • the rule of negation of the mustache
  • the rule of lahrij
  • the rule of the conjugation
  • ابن منظور، محمد بن مکرم (بی‌تا). لسان العرب، جلد ۱۳. بازیابی‌شده از لسان العرب ابن منظور، کتابخانة مدرسة فقاهت ir.
  • ابوزهره، محمد (بی‌تا). محاضرات فی عقد الزواج و آثاره، جلد ۱. قاهره: دار الفکر العربی.
  • بجنوردی، محمدحسن (۱۴۱۹ق). قواعد فقهیه. قم: نشر الهادی.
  • ثقفی تهرانی، محمد (۱۳۹۸). تفسیر روان جاوید، جلد ۲. تهران: انتشارات برهان.
  • جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی بن احمد (۱۳۸۷). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد ۲، ۵، ۶ و ۸. عبدالرحیم. بازیابی‌شده از الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه - الشهید الثانی - کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir).
  • ـــــــــــــــ (بی‌تا). مسالک الافهام، جلد ۱. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه. بازیابی‌شده از مسالک الأفهام الشهید الثانی، کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir).
  • حر العاملی، محمد بن الحسن (۱۴۱۲ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریع‍ه، جلد ۸.. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث. بازبینی‌شده از وسائل الشیعة آل البیت الشیخ حرّ العاملی. کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir).
  • الحلی (محقق)، نجم‌الدین جعفر بن الحسن بن یحیی بن سعید هذلی (۱۴۰۹ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد ۲. ترجمة سید صادق حسینی شیرازی. تهران: استقلال. بازبینی‌شده از شرائع الاسلام استقلال، المحقق الحلی، کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir)
  • خالد، شیخ حسن و نجا، عدنان (۱۳۸۴). احکام الاحوال الشخصیه فی الشریعه الاسلامیه و مایجری علیه العمل فی المحاکم الشرعیه الاسلامیه اللبنانیه. بیروت: المکتبه التجاری للطباعه و التوزیع و النشر.
  • خوانساری، محمد (۱۳۷۶). فرهنگ اصطلاحات منطقى. تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
  • رضانیا، حمید و امین افشار، سمیه (۱۳۹۶). «بررسی تاریخی قاعدۀ نفی عسر و حرج». فصلنامة مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، ۳(۱/۱)، ص ۳۱ـ۳۹.
  • روشن، محمد و صادقی، محمد (۱۳۹۵). دانشنامۀ حقوقی خانواده. تهران: انتشارات جنگل، جاودانه.
  • الزحیلى، وهبه (۱۴۰۹ق). الفقه الاسلامى و ادلته، جلد ۴. دمشق: دار الفکر.
  • سبزواری، محمدباقر (بی‌تا). کفایه الأحکام. مؤسسه النشر الإسلامی. بازیابی‌شده از کفایه الأحکام المحقق السبزواری، کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir)
  • سلطانی، اختر و فتاحی، پروین (۱۳۹۴). «محدودیت‏های ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان و ازدواج زن ایرانی با مرد غیرایرانی». دومین کنگرة بین‌المللی تفکر و پژوهش دینی.
  • شریفی، علی (۱۳۹۵). قانون احوال شخصیة مصر مصوب ۲۰۰۰م. تهران: انتشارت گنج دانش.
  • شلبی، محمدمصطفی (۱۳۷۰). احکام الأسره فی الاسلام، قانون الاحوال الشخصیه لبنان، جلد ۱. بیروت: دار النهضه العربیه.
  • صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (۱۳۸۵). مختصر حقوق خانواده. تهران: نشر میزان.
  • طباطبایی، سید محمدحسین (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد ۲ و ۴. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • ـــــــــــــــ (۱۳۹۶). ترجمة تفسیر المیزان. مؤسسۀ تحقیقات و نشر معرف اهل بیت. بازبینی‌شده از tadabbor.org.
  • طریحی، شیخ فخرالدین (بی‌تا). مجمع‏البحرین، جلد ۳ و ۴. بازبینی‌شده از کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir)
  • عاملی، یاسین عیسی (۱۴۱۳ق). الاصطلاحات الفقهیه فی الرسائل العملیه. بیروت: دار البلاغه للطباعه و النشر و التوزیع‌.
  • عبدالعزیز شافی، نادر (۲۰۱۰م). الزواج المدنی فی لبنان، نحن و القانون (۲۹۶). بازبینی‌شده از ازدواج مدنی در لبنان، وبگاه رسمی ارتش لبنان (lebarmy.gov.lb)
  • عزمی بکری، محمد (۱۹۹۹م). موسوعه الفقه و القضاء فی الاحوال الشخصیه. مصر: دار محمود للنشر.
  • فاضل موحدی لنکرانی، محمد (۱۳۸۳). القواعد الفقهیه، جلد ۱. قم: مرکز فقه الأئمه الأطهار علیهم‌السلام.
  • فرهنگ‌نامة اصول فقه (1389). مرکز اطلاعات و منابع اسلامی. کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir)
  • قرائتی، محسن (۱۳۸۲). تفسیر نور، جلد ۲. تهران: مرکز فرهنگى درس‏هایى از قرآن.
  • قلی‏زاده، احمد (۱۳۷۹). واژه‏شناسى اصطلاحات اصول فقه‏. تهران: بنیاد پژوهش‏های علمی ـ فرهنگی نور الاصفیاء.
  • قیاسی، سیامک (۱۳۹۸). احوال شخصیة کشورهای اسلامی (دفتر اول: مصر). قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  • کاتوریان، ناصر (۱۳۸۵). دورة مقدماتی حقوق مدنی خانواده. تهران: نشر میزان.
  • الکرکی (محقق ثانی)، علی بن الحسین (بی‌تا). جامع المقاصد، جلد ۲. مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث. بازبینی‌شده از جامع المقاصد، المحقق الثانی (المحقق الکرکی)، کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir)
  • کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی، جلد ۲. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  • مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
  • محقق داماد، سید مصطفی (۱۳۹۳). بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • محمدی اشتهاردی، محمد (۱۳۸۵). «ازدواج‏هاى پیامبر». نشریۀ پاسدار اسلام، شمارة ۲۹۶. بازبینی‌شده از ازدواج‌های پیامبر http://ensani.ir/fa/article/138849/
  • محمدی ری‌شهری، محمد (۱۳۸۸). مبانی شناخت. قم: دار الحدیث.
  • مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى (۱۳۸۸). فرهنگ‏نامۀ اصول فقه. قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیه، معاونت پژوهشى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى‏.
  • قانون اساسی کشورها، قانون اساسی جمهوری عربی مصر (1389). مندرج درhttp://www.ghanonekeshvarha.blogfa.com/post/23 .
  • مغنیه، محمدجواد (بی‌تا). الفقه علی مذاهب الخمسه، جلد ۲. بازبینی‌شده از الفقه على المذاهب الخمسة(ط حدیثة) ـ الشیخ محمد جواد مغنیه : Free Download, Borrow, and Streaming  : Internet Archive
  • مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از فضلا (۱۳۸۶). برگزیدۀ تفسیر نمونه. تنظیم احمد علی‌بابایی. تهران: دار الکتب اسلامیه.
  • منصور، محمدحسین (۱۹۹۵م). قانون الأحوال الشخصیه لغیرالمسلمین فی مصر و لبنان، جلد ۱. بیروت: دار النهضه العربیه.
  • نجفی جواهری، محمدحسن (۱۴۳۲ق). جواهر الکلام هی شرح شرائع الاسلام، جلد ۳۰. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین. بازبینی‌شده از جواهر الکلام، النجفی الجواهری، الشیخ محمدحسن - کتابخانة مدرسة فقاهت (eshia.ir)
  • http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/heshmatpour/manzoome/94/941001
  • https://fa.wikipedia.org/wiki/ %E2%80%8C
  • wikifeqh.ir