تحلیل فقهی ـ حقوقی اسباب و آثار نشوز زوجه در نکاح منقطع

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی. دانشگاه شهید مدنی آذربایجان. تبریز. ایران.

2 دانشیار گروه فقه و حقوق. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی. قم. ایران

چکیده

در مشروعیتِ نکاح موقت در فقه شیعه تردیدی نیست. در قانون مدنی و قانون حمایت خانوادة ایران نیز نکاح موقت شناسایی و بعضی احکام آن بیان شده است؛ ولی دربارة بعضی مسائل آن، ابهاماتی وجود دارد؛ ازجملة آن، آثار حقوقی نشوز زوجه است. نشوز زوجه در نکاح دائم مسقط حق وی بر نفقه است؛ ولی در نکاح موقت، زوجه حقی بر نفقه ندارد. بنابراین این پرسش اهمیت می‌یابد که اثبات نشوز زوجه چه تأثیری بر حقوق وی دارد و به عبارت دیگر، ضمانت‌اجرای حق شوهر بر تمکین در نکاح منقطع چیست. قانون مدنی درباره این پرسش ساکت است؛ در حالی که مسئله مورد ابتلا بوده و بررسی آن ضروری است. مقاله حاضر می‌کوشد به روش توصیفی ـ تحلیلی، پرسش مذکور را ازمنظر فقهی بررسی نماید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد: درصورتی که زوجه منقطعه بدون عذر موجه از تمکین امتناع کند، نشوز وی محقق می‌گردد. ازسوی دیگر، نشوز زوجه در نکاح منقطع، باعث تقسیط حق وی بر مهر می‌شود و شوهر می‌تواند به نسبت مدت عدم تمکین، از مهر کسر و درصورت پرداخت تمام مهر، استرداد آن را به همان نسبت از طریق دادگاه مطالبه کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential- Legal Analysis of the Effects of Wife's Disobiedence in Temporary Marriage

نویسندگان [English]

  • reza dehghannezhad 1
  • farajollah hedayatniya 2
1 Assistant Professor Department of Islamic Jurisprudence and Law, Shahid Madani University of Azerbaijan, Maraghe, Tabriz, Iran
2 Assistant Professor member of the Institute of Islamic Culture and Thought,, Qom, Iran.
چکیده [English]

There is no doubt about the legitimacy of temporary marriage in Shiite jurisprudence. This kind of marriage is recognized in Iran’s civil law and family support law, and some of its ruls is indicated. But there are some ambiguities about some of the issues such as the juridical effects of the wife's disobedience. Disobedience of wife in permanent marriage could lead to loss of alimony right entitled to her but in temporary marriage wife not entitled to alimony right. So, the important question is proposed here: what is the effect of a wife’s disobedience on her rights, and in other words, what is the executive guarantee of the husband’s right to submission in temporary marriage? There is no commentary about this issue in Civil Law, while this issue is important and should be investigated. In this paper, this issue is studied through descriptive and analytical methods from a jurisprudential perspective. The findings of the study are shown that if the divorced wife refuses to obey without a valid excuse, her disobedience would be fulfilled. On other hand, disobedience of the wife in temporary marriage leads to nulling her right of marriage portion or dowry, and the husband could deduct from the dowry considering proportion to the period of disobedience, and if the husband had paid the full dowry, he should demand its return in the same proportion through the court. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • temporary marriage
  • temporary contract
  • disobedience of wife
  • reduction of dowry
  • قرآن کریم.
  • امامى، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنى. تهران: انتشارات اسلامیه.
  • بهجت گیلانى فومنى، محمد تقى (1428 ق). استفتائات، 4 جلد. قم: دفتر حضرت آیت‌الله بهجت، چاپ اول.
  • تبریزى، جواد بن على (بی‌تا). استفتائات جدید. قم: بی‌نا، چاپ اول.
  • ـــــــــــــــ (1426ق). منهاج الصالحین. قم: مجمع الإمام المهدی (عجل الله تعالى فرجه)، چاپ اول.
  • حر عاملى، محمد بن حسن (1409 ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت علیهم‏السلام.‏
  • حلّى، شمس‌الدین محمد بن شجاع القطّان (1424 ق). معالم الدین فی فقه آل یاسین، 2 جلد. قم: مؤسسة امام صادق علیه‌السلام، چاپ اول.
  • حلّى (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1413 ق). قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
  • ـــــــــــــــ (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیه. قم: مؤسسة امام صادق علیه‌السلام، چاپ اول.
  • حلّى (محقق)، نجم‌الدین، جعفر بن حسن (1418 ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیه، 2 جلد. قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه، چاپ ششم.
  • خویى، سید ابوالقاسم موسوى (1413 ق). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال. بی‌جا: بی‌نا.
  • ـــــــــــــــ (1410 ق). منهاج الصالحین. قم: نشر مدینه‌العلم.
  • ـــــــــــــــ (بی‌تا). استفتائات (فارسی). تحقیق السید محمود المددی الموسوی. بی‌جا: مؤسسه الخویی الإسلامیه.
  • دهقان‌نژاد، رضا و احدی، سیف‌الله (1400). «نقد و بررسی انگارة ماهیت معاوضی نکاح موقت». مجلة علمی پژوهشنامة اسلامی زنان و خانواده، 9(24)، صص 163ـ182.
  • دهقان‌نژاد، رضا و هدایت‌نیا، فرج‌الله (1400). «امکان‌سنجی ترتب نشوز زوج در نکاح موقت». دوفصلنامة علمی فقه و حقوق خانواده، 26(75)، صص 157ـ180.
  • سبحانى تبریزى، جعفر (بی‌تا). نظام النکاح فی الشریعه الإسلامیه الغراء. قم: بی‌نا.
  • سبزوارى، سید عبدالأعلى (1413 ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسة المنار ـ دفتر حضرت آیت‌الله سبزواری، چاپ چهارم.
  • سیستانى، سید على حسینى (1417 ق). منهاج الصالحین، 3 جلد. قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانى، چاپ پنجم.
  • سیورى حلّى، مقداد بن عبدالله (1404 ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: انتشارات کتابخانة آیت‌الله مرعشى نجفى.
  • ـــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، 15 جلد. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه، چاپ اول.
  • شیروی، عبدالحسین (1397). حقوق خانواده (ازدواج، طلاق و فرزندان). تهران: انتشارات سمت و پژوهشکدة تحقیق و توسعة علوم انسانی، چاپ چهارم.
  • صدر، سید محمدباقر (1410 ق). منهاج الصالحین (المحشّى للحکیم). بیروت: دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول.
  • طباطبایى، سید محمدحسین (1417 ق). ‏‏المیزان فى تفسیر القرآن‏. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزة علمیة قم‏، چاپ پنجم‏.
  • طبرسى، فضل بن حسن (1372)‏. ‏مجمع البیان فى تفسیر القرآن. تحقیق با مقدمة محمدجواد بلاغى. تهران:‏ انتشارات ناصرخسرو، چاپ سوم‏.
  • طباطبایى یزدى، سید محمدکاظم (1409 ق). العروه الوثقى، 2 جلد. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
  • طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیه، 8 جلد. تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، چاپ سوم.
  • ـــــــــــــــ (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
  • عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشّى کلانتر). قم: کتابفروشى داورى.
  • فاضل لنکرانى، محمد (بی‌تا). احکام پزشکان و بیماران. بی‌جا: بی‌نا.
  • فراهیدى، خلیل بن احمد (1410 ق). کتاب العین، 8 جلد. قم: نشر هجرت.
  • قرطبى محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو، چاپ اول.
  • کاتوزیان، ناصر (1394). دورة حقوق مدنی خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم.
  • کلینى، محمد بن یعقوب (1365). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  • گلپایگانى، سید محمدرضا موسوى (1409 ق). مجمع المسائل، 5 جلد. قم: دار القرآن الکریم، چاپ دوم.
  • ـــــــــــــــ (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، 4 جلد. قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ دوم.
  • محقق داماد، سید مصطفی (1390). بررسی فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ شانزدهم.
  • محقق کرکی، على بن حسین (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، 13 جلد. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ دوم.
  • مصطفوى، حسن (1402 ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14 جلد. تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر، چاپ اول.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1400). پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی به‌نشانی:

 https://makarem.ir.

  • ـــــــــــــــ (1424 ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسة امام على بن ابى‌طالب علیه‌السلام.
  • موسوی خمینى، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسة مطبوعات دار العلم، چاپ اول.
  • میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن گیلانی (1427 ق). رسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامى شعبة خراسان، چاپ اول.
  • نجفى، محمدحسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
  • وحید خراسانى، حسین (1428 ق). منهاج الصالحین، 3 جلد. قم: مدرسة امام باقر علیه‌السلام، چاپ پنجم.
  • هدایت‌نیا، فرج‌الله (1397). نشوز زوجین در فقه و نظام حقوقی ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، چاپ دوم.
  • ـــــــــــــــ (1400). طراحی نظام جامع حمایت خانواده. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دوم.