مبانی فقهی تشریفات ثبت رسمی ازدواج و طلاق با تأکید بر قاعدة «نفی اختلال در نظام»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی. تهران، ایران.

چکیده

قانون‌گذار برابر فواید بسیاری که بر ثبت اعمال حقوقی مترتب است و آثار حقوقی و قانونی مثبتی که اعمال حقوقی ثبت‌شده دارند، دایرۀ نفوذ اصل حاکمیت اراده را دربارۀ موضوع ثبت اعمال حقوقی محدود کرده و ثبت برخی اعمال حقوقی را ضروری دانسته است. سختگیری‌های قانون‌گذار در رابطه با ضرورت رسمی کردن برخی اعمال حقوقی ازجمله ازدواج و طلاق، از مظاهر تمدن و عوامل پیشرفت و توسعة فرهنگی است. همچنین موجب خواهد شد حقوق مربوطه در هنگام ثبت این اعمال حقوقی در دفاتر اسناد رسمی، به میزان مقرر قانونی و بدون امکان گریز از پرداخت، به‌موقع وصول شود. از طرف دیگر، با تنظیم سند در دفاتر اسناد رسمی، مردم از مزایای فراوان اسناد رسمی ازجمله لازم‌الاجرا بودن مفاد اسناد مزبور بدون نیاز به ‌حکم محاکم و کاهش میزان اختلافات و دعاوی ناشی از توافقات و قراردادهای عادی بهره‌مند شوند. علی‌رغم اینکه ثبت رسمی ازدواج و طلاق از پدیده‌های نوظهور حقوقی است و سابقۀ چندانی در فقه ندارد، می‌توان از قواعد فقهی برای اعتبار بخشیدن به آن استفاده کرد. مهم‌ترین قاعدة فقهی‌ای که به‌عنوان مبنای ضرورت ثبت رسمی اسناد می‌توان به کار برد، قاعدة «نفی اختلال نظام» است. قاعدة نفی عسر و حرج، قاعده مصلحت، قاعده لا ضرر و قاعده وجوب دفع ضرر به‌عنوان دیگر قواعد مبنایی در این زمینه کاربرد دارند که در این مقاله، به روش توصیفی ـ تحلیلی و با ابزار کتابخانه‌ای به این موضوع پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential principles of formal registration of marriage and divorce with emphasis including the rule of "denial of disorder in the System"

نویسندگان [English]

  • mahbuehb maleki 1
  • Amrollah Nikoomanesh 2
  • hadi azimi 3
1 Phd Condidate in Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Azad Islamic University of Tehran, Center, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Tehran Azad University, Center, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Fiqh and Basics of Islamic Law, Islamic Azad University, Tehran Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

t will also cause the relevant rights to be collected at the time of registration of these legal acts in notary offices in a timely manner, to the legally prescribed amount and without the possibility of avoiding payment. Based on many benefits they attach to the registration of legal actions, and regarding legal and lawful effects the registered legal actions may produce, the legislator restricted influence circle of the principle of will  dominion on registering legal actions and made the registration of some legal actions obligatory. The legislator's strictness on the obligation of officializing some legal actions including marriage and divorce is a signifier of civilization and one of the elements of cultural progress and development. This helps the related rights to be cleared at the time of registering these legal actions in notary public to be collected in timely manner, the legally prescribed amount  and without preventing payment evasion. By drawing up a document in notary public, individuals enjoy many benefits of official documents including obligatory nature of documents' provisions without requiring magistrates’ verdicts, decreased disputes and law suits on common contracts and agreements. Despite the fact that official registration of marriages and divorces is an emerging legal phenomenon and with not much of a record in jurisprudence, but jurisprudential rules may be used in giving effect to them. The most important jurisprudential rule usable as the base to make official registration obligatory is the rule of “denial of disorder in the system. Others of such rules include negation of distress and constriction, the rule of expedience, rule of the prohibition of detriment, and preventing loss. which is studied by descriptive-analytical method and by collecting library data

کلیدواژه‌ها [English]

  • official registration
  • legal practices
  • jurisprudential rules
  • the rule of "denial of disorder in the system
  • قرآن کریم.
  • ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد (1367). النهایه فی الغریب الحدیث و الاثر، جلد ۱. قم: نشر اسماعیلیان.
  • اصفهانی (شیخ الشریعه)، فتح‌الله (1424 ق). قاعدة لاضرر. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی.
  • انصاری، مرتضی (1414 ق). رسائل الفقهیه. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  • ـــــــــــــــ (1419 ق). فرائد الاصول، جلد ۲. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  • ایروانی، باقر (1432 ق). دروس التمهیدیه فی القواعد الفقهیه، جلد ۱. قم: دار الفقه للطباعه و النشر.
  • بجنوردی، سید محمد (1396). قواعد فقهیه، جلد ۱. تهران: انتشارات مجد.
  • تقوی، سید محمدناصر (۱۳۷۸). حکومت و مصلحت. تهران: امیرکبیر.
  • تونی، محمدفاضل (1412 ق). الوافیه فی الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  • جعفری لنگرودی، جعفر (1356). حقوق اموال. تهران: نشر مؤلف و چاپ مشعل آزادی.
  • حر عاملی، محمد بن حسن (1414 ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشیعه، جلد ۳. بیروت: مؤسسة آل‌البیت.
  • حسینی شیرازی، سید محمد (1421 ق). الفقه المرور. بیروت: مؤسسه المجتبى.
  • خراسانی، محمدکاظم (1418 ق). قاعدة لاضرر و الاجتهاد و التقلید (کفایه الاصول). بیروت: مؤسسه آل‌البیت.
  • خورسندیان، محمدعلی و شراعی، الهام (1395). «مبانی قاعدة نفی اختلال نظام در فقه اسلامی و حقوق موضوعه». مجلة فقه و مبانی حقوق اسلامی، 49(1)، ص 81-104.
  • شهیدی، مهدی (1382). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: انتشارات مجد، چاپ سوم.
  • صابریان، علیرضا (۱۳۸۶). «مصلحت و جایگاه آن در حکومت اسلامی». نشریة حقوق اساسی، سال هشتم.
  • صرافی، سیف‌اله (1373). «احکام حکومتی و مصلحت». مجلة راهبرد، (4). ص 63 -92.
  • عمید زنجانی، عباسعلی (1384). قواعد فقه سیاسی (مصلحت)، جلد ۹. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • قاسمی، محسن (1395). شکل‌گرایی در حقوق مدنی. تهران: نشر میزان.
  • قاسمی سعادت‌آبادی، مجتبی (1391). بررسی قاعدة فقهی اختلال نظام در فقه امامیه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق. دانشکدة الهیات و معارف اسلامی.
  • کلانتری، علی‌اکبر (1387). حکم ثانوی در تشریع اسلام. قم: بوستان کتاب.
  • محقق داماد، سید مصطفی (۱۳۶۲). احتکار از نظر اسلام. تهران: نشر اندیشه‌های نو در علوم اسلامی.
  • ـــــــــــــــ (1395). قواعد فقه، جلد ۲. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • مطهری، مرتضی (1380). اسلام و مقتضیات زمان، جلد ۲. تهران: انتشارات صدرا.
  • مظفر، محمدرضا (1388). اصول فقه، جلد ۱. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
  • موحدی لنکرانی، محمد فاضل (1384). ثلاث رسائل. قم: مرکز فقهی ائمة اطهار.
  • موسوی خمینی، سید روح‌الله (1388). کتاب البیع، جلد ۱. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • ـــــــــــــــ (1392). تحریر الوسیله، جلد ۲. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • ـــــــــــــــ (1397). طلب و اراده. ترجمة سید احمد فهری. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • نجفی، محمدحسن (1422 ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد ۲۲. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • نراقی، احمد بن محمد (1375). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم، مرکز انتشارات.
  • علیشاهی قلعه‌جوقی، ابوالفضل و اسکندری، فرزانه (1397). «بررسی فقهی ـ حقوقی ثبت نکردن ازدواج در دفاتر اسناد رسمی». مجله فقه و حقوق خانواده، 23 (69)، ص 121ـ143.