تأثیر مفهوم اضافه در ماهیت طلاق برای ضابطه‌مند نمودن حق طلاق زوج

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی. دانشگاه امام صادق(ع). پردیس خواهران. تهران. ایران.

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی. دانشگاه الزهرا(س). تهران. ایران.

چکیده

تبیین ماهیت موضوعات احکام از جهت حق یا حکم بودن، آثار متعددی از لحاظ مستند شدن به ارادة مخاطب حکم یا محدود شدن به خطاب شرعی و الزامات ناشی از آن دارد. موضوع طلاق و اینکه اقدام به آن در اختیار زوج بوده یا موکول به تعیین شارع از جهت فعل و ترک است، نیازمند تعیین حق یا حکم بودن در ماهیت آن است. گروهی معتقدند طلاق به دست زوج، بدواً حکمی اباحی است که در شرایط وجوب و استحباب و حرمت و کراهت، امر به فعل یا ترک آن صورت می‌گیرد و چنین نیست که زوج بتواند با ملاحظة یک‌جانبة مصالح شخصی، به انحلال نکاح اقدام نماید. در مقابل، گروهی بر این باورند که در صورت عدم رعایت مصالح عالی خانواده، هرگز طلاق از نظر شارع صحیح نیست و صحت آن محل اشکال است و حتی بنابر قول به حق بودن طلاق، اجازة سوءاستفاده از این حق داده نمی‌شود. اما در ملاحظه‌ای سوم، می‌توان برای طلاق، ماهیتی مرکب در نظر گرفت و قبول کرد که لزوماً تقابل میان حق و حکم در مرتبة نظری، موجب انحصار ماهیت‌ها در مقام عمل نمی‌شود؛ چرا که در فرض حق دانستن طلاق و اینکه تقابل حق و تکلیف از مقولات اضافی است، می‌توان حق طلاق را مقوله‌ای اضافی و از حیثیات مرکبه دانست و آن را مستلزم تکلیف تأمین مصالح خانواده دانست و ضوابط آن را بر این اساس مشخص کرد. تحقیق حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است و اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی مورد تحقیق قرار گرفته‌اند. ثابت شده است که ماهیت طلاق از مقولات ذات‌الاضافه بوده و با توجه به نسبتی که با اولویت‌های وظایف زوجیتی برقرار می‌کند، محدودیت در اعمال پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Effect of Additional Concept on the Nature of Divorce in Regulating the Couple's Right to Divorce

نویسندگان [English]

  • kobra Pourabdollah 1
  • fariba hajiali 2
1 Assistant professor in Department Of Islamic Jurisprudence ,Imam Sadiq university, Tehran, Iran
2 Associate Professor in Department of Islamic Law, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Explaining the nature of the subjects of rulings in terms of being right or ruling, has several effects in terms of documenting the will of the addressee of the ruling or being limited to the religious address and the requirements arising from it. (Purpose) The issue of divorce, whether it is at the disposal of the couple or it is the subject for the legislator (Shari') to determine in terms of action and omission, requires the determination of the right or ruling in its nature. (Findings) Some believe that divorce by the couple is initially an obscene ruling that in the conditions of necessity, acceptance, sanctity and hatred, it is ordered to act or leave it, and there is not any case that the couple can dissolve with one-sided consideration of personal interests. On the other hand, some people believe that if the supreme interests of the family are not observed, the divorce will never be valid from the point of view of the legislator (Shari') and its validity is a problem, and even if the divorce would be right, the abuse of this right will not be allowed. To be done unjustly and cruelly. But in the third consideration, one can consider a compound nature for divorce and accept that the conflict between right and judgment in the theoretical level does not necessarily lead to the monopoly of natures in practice, because by assuming the divorce would be right  and that the conflict between Rights and duties are additional categories, the right to divorce can be considered as an additional category and a compound status, and it requires the obligation to provide for the interests of the family and its criteria are determined accordingly. (Research method) In the present study, which is done by descriptive-analytical method the library information and documents have been researched. (Conclusion) It has been proved that the nature of divorce is in the additional categories and based on the relation that it establishes with the priorities of marital duties, would be limited in actions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • right
  • sentence
  • nature of divorce
  • additional nature
  • family interests
  • duty
ابن ‌فهد حلی، احمد بن محمد (1407 ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع‌، جلد 3. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیه.
اصفهانی، محمدحسین (1419 ق). حاشیة کتاب المکاسب، جلد 4. قم: دار المصطفى(ص) لإحیاء التراث.
ـــــــــــــــ (1404 ق). الفصول الغرویه فی الأصول الفقهیه. قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه.
انصاری، الشیخ مرتضی بن محمدامین (1415 ه). کتاب المکاسب. قم: دارالکتاب.
جزایری، نعمت‌الله (1416 ق). رسالة حق و حکم. قم: دار الکتاب.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1376). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
حائری، سید کاظم (1423 ق). فقه العقود. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
حسین‌آبادی جرقویینی، محمدرضا (1423 ق). رساله فی المعامله و الاختلاف بین المتعاقدین. قم: میثم تمار.
خراسانی، محمدکاظم (1406 ق). حاشیه المکاسب. تهران: وزاره الثقافه و الإرشاد الإسلامی.
خلیل بن احمد (1405 ق). کتاب العین. قم: مؤسسة دار الهجره.
خوانساری نجفی، موسی (1376). منیه الطالب فی شرح المکاسب، جلد 1. قم: الجماعه المدرسین، مؤسسه النشر الاسلامی.
دانشنامة بزرگ اسلامی، برگرفته از مقالة «اضافه»، جلد ۹. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
شاکری‌ گلپایگانی، طوبی (1393). ضرورت تبیین مبادی حق در علم اصول. تهران: انتشارات فکرسازان.
صدر، محمدباقر (1408 ق). دروس فی علم الاصول، جلد 1. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
طباطبایی‌یزدی، محمدکاظم (1376). حاشیة کتاب مکاسب. قم: موسسة اسماعیلیان.
طهرانی ، محمدهادی (1374). درآمدی بر رسالة حق و حکم. تصحیح نعمت‌الله جزایری. قم: نامة مفید.
فروغی، سید علی‌رضا (1397). فقه استدلالی مباحث شروط مکاسب. تهران: مجد.
کاتوزیان، ناصر (1370). مقدمة علم حقوق. تهران: گنج دانش.
مشکینی، میرزا علی (1392). «مصطلحات الفقه». قم: موسسه دارالحدیث‌العلمیه والثقافیه، مرکز للطباعه والنشر.
مصباح یزدی، محمدتقی (1382). اخلاق در قرآن (سلسه مباحث معارف قرآن). تحقیق محمدحسین اسکندرى. قم: انتشارات مؤسسة آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
موسوی الخمینی، روح‌الله (1379). کتاب البیع، جلد 1. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نایینی، محمدحسین (1376). منیه الطالب. قم: الجماعه المدرسین بقم المشرفه، مؤسسه النشر الاسلامی.