خوانش فقهی ـ حقوقی اهلیت جنین در نظام ایران با رویکردی به نظام حقوقی ایالات متحدة آمریکا

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسنده

استادیار گروه معارف دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران.

چکیده

اشخاص موضوع علم حقوق هستند و از این حیث، شناسایی نقطة آغازین شخصیت آنها اهمیت دارد. بدون تردید تا قبل از انعقاد نطفه، علی‌رغم پذیرش برخی تعهدات به نفع جنین معدوم، هیچ اختلافی در عدم شکل‌گیری شخصیت اشخاص وجود ندارد و عمدة اختلافات درخصوص زمان آغاز شخصیت جنین بعد از انعقاد نطفه است. در این زمینه، نظریات متفاوتی بیان شده است که شمار آنها به بیست مورد هم می‌رسد. بر انتخاب هر یک از این نظرات، آثار فراوان تئوری و عملی بار می‌شود. مسئلة اساسی این است: تا زمانی که نقطة آغازین اهلیت شناسایی نشود، صحبت از حق و تکلیف بیهوده خواهد بود؛ افزون بر آن، شناسایی اهلیت استیفای جنین نیز ضروری است. هرچند در این موضوع که تنها نمایندة قانونی جنین می‌تواند حقوق وی را استیفا کند، تردیدی نیست، مواردی وجود دارد که به‌وضوح معلوم نیست اولیای وی چه کسانی‌اند. در این نوشتار، پس از مطالعة فقهی ـ حقوقی اهلیت جنین در نظام ایران با رویکردی به نظام حقوقی ایالات متحدة آمریکا، روشن می‌شود درخصوص اهلیت تمتع جنین، نظریة ولوج روح قابل دفاع بوده و درخصوص اهلیت استیفای جنین و اثبات نسب، با عنایت به پیشرفت‌های پزشکی، لازم است ضمن گسترش ادلة اثبات نسب، مقررات فعلی بازنگری و قواعد مناسب وضع گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Legal- Jurisprudential Reading of Fetal Competence in the Iranian Legal System with an Approach to the US Legal System

نویسنده [English]

  • mahdi mollaei
Assistant Professor, Department of Education, Shahrood University of Technology, Shahrood, Iran
چکیده [English]

People are the subject of jurisprudence and in this regard it is important to identify the starting point of their personality. Undoubtedly, before the sperm coagulation, despite accepting some commitments in favor of the extinct fetus, there is no difference in the formation of the personality of individuals and the main differences about the time of onset of fetal personality are after sperm coagulation. In this regard, different theories have been expressed, the number of which reaches twenty. The selection of each of these ideas has many theoretical and practical effects. The main problem is to identify the starting point of competence otherwise it will be futile to talk about rights and duties. In addition, it is essential to identify the competence of fetus to exercise his/ her rights. Although there is no doubt that only the legal representative of the fetus can exercise his/ her rights, but there are some cases where it is not clear who his/ her parents are. In this article, after studying the legal jurisprudence of the Iranian system with an approach to the legal system of the United States of America, it becomes clear that the theory of entering the soul is defensible regarding competence of fetus to be acquired the rights (Ahliyyat e Tamatto'), and regarding the competence of fetus to exercise his/ her rights(Ahliyyat e Estifa) , with considering medical advances, it is necessary to review current regulations and set appropriate rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • competence to acquire rights (Ahliyyat e Tamatto')
  • competence to exercise rights (Ahliyyat e Estifa)
  • fetus
  • rights
  • personality

مراجع

  • احسانی مطلق، محمدرضا و مفتاح، احمدرضا (1394). «حق حیات در ادیان توحیدی». الهیات تطبیقی، 6(14)، صص 125 ـ 138.
  • افشار، لیلا و محمودیان، ‌فرزاد (1391). «شخصانیت و مسئلة ولوج روح». اخلاق پزشکی، 21(6)، صص 8 ـ 98.‎
  • الماسی، نجات‌علی (1400). حقوق بین‎الملل خصوصی. تهران: نشر میزان، چاپ نوزدهم.
  • امامی، حسن (1375). حقوق مدنی. جلد 1. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  • امامی، مسعود (1386). «قصاص در سقط عمدى جنین». مجلة فقه، 14(53)، صص 53 ـ 85.
  • انصاری، مرتضی (1425 ق). فرائد الاصول. قم: مجمع فکر اسلامی.
  • باریکلو، علیرضا (1387). اشخاص و حمایت‌های حقوقی آنان. تهران: مجد، چاپ دوم.
  • بحرالعلوم، سید محمد (1403 ق). بلغه الفقیه. تهران: انتشارات مکتب صادق.
  • بهجت گیلانى فومنى، محمدتقى (1421 ق). جامع المسائل. قم: مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌الله بهجت.
  • بهروزی‌زاد، حمیدرضا؛ الماسی، نجاد علی و صالحی مازندرانی، محمد (1400). «حاکمیت قاعدة ید در اعراض و انساب از منظر فقه امامیه و حقوق ایران». فصلنامة علمی آیین دادرسی مدنی، 1(1)، صص 133 ـ 164.
  • پیرزاده، بتول (1394). ادلة اثبات نسب در حقوق ایران. سمنان: دانشگاه سمنان.
  • تاجفر، فریده؛ آقایی بجستانی، مریم و روحانی مقدم، محمد (1399). «جستاری در مبانی ولوج روح از منظر شیخ مفید». پژوهش‌های فقهی، 16(1)، صص 150 ـ 167.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • حسینی خامنه‌ای، سید علی (1400). اجوبه الاستفتائات. تهران: نشر انقلاب اسلامی.
  • حسینی سیستانی، علی (1395). استفتائات آیت‌الله علی حسینی سیستانی. مشهد: نشر نیشابوری.
  • حسینی‌منش، سید محمدمحسن و باقری، احمد (1399). «جایگاه آزمایشات پزشکی به‌عنوان ادلة حجیت علم قاضی در فقه اسلامی و حقوق جزا با رویکرد سیستمی». قرآن و طب، ۵(۴)، صص 129 ـ 145.
  • الحکیم، عبدالمجید (1383 ق). الموجز فی شرح القانون المدنی. جلد 1. بغداد: دار االعلم.
  • حلبی، علی‌اصغر (1369). دانشنامة عمومی. تهران: مؤسسة ترجمه و نشر.
  • خویی، سید ابوالقاسم (1368). اجود التقریرات. تهران: کتابفروشی مصطفوی.
  • درودیان، حسنعلی (1373). حقوق مدنی 1. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. تهران: نشر روزنه.
  • ژوردن، پاتریس (1386). تحلیل رویة قضایی در زمینة مسئولیت مدنی. ترجمه و تحقیق مجید ادیب. تهران: نشر میزان، چاپ اول.
  • ساریخانی، عادل؛ محمدی، حسین و اسلامی‌نیا، قاسم (1399). «بررسی تطبیقی زمان ولوج روح در اسلام و سایر ادیان». پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 7(1)، صص 119 ـ 140.
  • سبزوارى، سید عبدالاعلى (1413 ق). مهذّب الاحکام. جلد 29. قم: السید عبدالاعلی السبزواری.
  • سلاردیلمی ، ابویعلى حمزه بن عبدالعزیز (1404 ق). المراسم فی الفقه الامامی. نجف: منشورات حرمین پاساژ قدس.
  • السنهوری، عبدالرزاق احمد (1952 م). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. قاهره: دار الثقافه.
  • الشرتونی، سعید بن عبدالله (1403 ق). اقرب الموارد. قم: انتشارات آیت‌الله العظمی المرعشی.
  • عاملی جبعی، زین‌الدین علی بن احمد (1387). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (شرح لمعه). جلد 3. قم: نشر دار العلم.
  • صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1396). استفتائات آیت‌اللّه حاج شیخ لطف‌الله صافى گلپایگانی. قم: انتشارات حضرت معصومه(س).
  • صالحی، عزت‌اله؛ محضری، بابک؛ شیخویسی، یاسر و رضیعی، نفیسه (1392). «بررسی مبانی فقهی تشیع درخصوص تلقیح مصنوعی و اهدای جنین در درمان ناباروری». دومین همایش بررسی ضوابط شرعی در پزشکی.
  • صفایی، سید حسین و قاسم‌زاده، سید مرتضی (1384). اشخاص و محجورین. تهران: سمت، چاپ یازدهم.
  • صناعی، حسین (1392). پزشکی قانونی. تهران: دادگستر.
  • علوی قزوینی، سید علی (1387). تلقیح مصنوعی. قم: قضا.
  • عمید، حسن (1375). فرهنگ عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • فردیناند، اف. استون (1388). نهادهای اساسی حقوق ایالت متحدة آمریکا. ترجمة حسین صفایی. تهران: نشر جنگل و جاودانه، چاپ اول.
  • فهیمی، عزیز و زند وکیلی، محمدرضا (1390). «بررسی مصادیق تعارض اصل با ظاهر». مجلة حقوقی دادگستری، 75(73)، ص83-111.
  • قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری 1378.
  • قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1379.
  • قانون راجع به حقوق بیماران و کیفیت سیستم بهداشتی فرانسه.
  • قانون سقط درمانی.
  • قانون مجازات اسلامی مصوب 1370.
  • قانون مدنی مصوب 1307، 1313 و 1314 با اصلاحات 1370.
  • قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339.
  • کاتوزیان، ناصر (1385). قواعد عمومی قراردادها. تهران: نشر به‌نشر.
  • ـــــــــــــــ (1390). مقدمة علم حقوق. تهران: سمت.
  • کریمی، عباس (1389). ادلة اثبات دعوی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام‌نور.
  • ـــــــــــــــ (1394). «چند ملاحظة حقوقی در باب یک رویة رایج قضایی». روزنامة ایران، 14 شهریور، شمارة 6019.
  • لورراسا، میشل (1375). مسئولیت مدنی. ترجمة محمد اشتری. تهران: نشر حقوق‌دان.
  • محقق حلی، نجم‌الدین جعفر بن الحسن (1409 ق). شرائع الاسلام. جلد 4. قم: بنیاد معارف اسلامی.
  • محقق داماد، سید مصطفی (1383). قواعد فقه. قم: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • مدنی کاشانی، رضا (1408 ق). کتاب الدیات. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی.
  • معین، محمد (1386). فرهنگ معین. تهران: زرین.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1427 ق). استفتائات جدید. قم: مدرسة امام علی بن ابی‌طالب(ع).
  • ملایی، مهدی و قاسمی، مجتبی (1399، الف). ادلة اثبات دعوی. تهران: انتشارات سپید قلم.
  • ـــــــــــــــ (1399، ب). مسئولیت مدنی، سیری در مسئولیت مدنی موالید خاص. تهران: انتشارات سارات.
  • موسوی خمینی، سید روح‌الله (1366). تحریر الوسیله. ترجمة سید محمدباقر موسوی همدانی، جلد 4. قم: نشر دار العلم.
  • ـــــــــــــــ (1369). کتاب استفتائات. جلد 10. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • موسوی گلپایگانی، محمدرضا. (1413 ق). مجمع المسائل. جلد 2. قم: دار القرآن الکریم، چاپ دوم.
  • میرزایی، اقبال‌علی (1395). «قواعد و شرایط نسخ احکام شرعی و قوانین موضوعه». مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، 7(13)، صص 175 ـ 215.
  • نصیری، محمد (1392). حقوق بین‌الملل خصوصی. جلد 1. تهران: نشر آگاه.
  • وحید خراسانی، حسین (1410 ق). منهاج الصالحین. جلد 3. قم: مدرسه الامام باقرالعلوم(ع).

 

  • Baby X, 97 Mich. App. 111, 293 N.W.2d 736 (1980).
  • Betaillole-Gonthier, F. (1999). La capacité naturelle (Doctoral dissertation, Bordeaux 4).
  • Copelon, R., Zampas, C., Brusie, E., & Devore, J. (2005). Human rights begin at birth: international law and the claim of fetal rights. Reproductive Health Matters, 13 (26), 120-129.
  • Carbinnier, j (1974). Droit civil, T.L. Paris.
  • Curlender v. Bio-Science Laboratories, 106 Cal. App. 3d 811, 829, 165 Cal. Rptr. 477, 488 (1980)
  • Donev, Dejan (2019). SURROGATE (REPLACEMENT) MOTHERHOOD or should the uterus be rented?. Pannoniana: Časopis za humanističke znanosti, 3 (1-2), 239-262.
  • Epstein, J. (1995). The pregnant imagination, fetal rights, and women's bodies: a historical inquiry. Yale JL & Human., 7, 139-158.
  • Ferdinand, F., Stone (2002). Fundamental Institutions of American Law, First Edition, New York.
  • Gurtler, B. E. (2013). Synthetic conception: Artificial insemination and the transformation of reproduction and family in nineteenth and twentieth century America. Rutgers The State University of New Jersey-New Brunswick.
  • Grodin v. Grodin, 102 Mich. App. 396, 301 N.W.2d 869 (1980).
  • Johnsen, D. E. (1985). Creation of Fetal Rights: Conflicts with Women's Constitutional Rights to Liberty, P. rivacy, and Equal Protection. Yale LJ, 95, 599.
  • Maggalatung, A. S. (2019). Modern Technology Urgency in the Development of Islamic Law. AHKAM: Jurnal Ilmu Syariah, 19 (1).
  • Marty, g. et p. Raynaud (1976). Droit civil, 3e ed, les personnes. Paris.
  • Mazeaud, h.l.j. (1967). Lecons de Droit civil. T.I. paris.
  • J. STAT. ANN. § 30:4C-11 (West 1981).
  • Plazy, J. M. (1998). La personne de l'incapable (Doctoral dissertation, Bordeaux 4).
  • Potter, E. L. (1952). Pathology of the Fetus and the Newborn. The Year Book Publishers.
  • Ripert,g. et .j.Boulanger (1956). Traite de Droit civil, T.I. paris.
  • Roe v. Wade 410 U.S. 113 (1973).
  • Schroedel, J. R., Fiber, P. ., & Snyder, B. D. (2000). Women's Rights and Fetal Personhood in Criminal Law. Duke J. Gender L. & Pol'y, 7, 89-120.
  • Ziegler, E. E., O'donnell, A. M., Nelson, S. E., & Fomon, S. J. (1976). Body composition of the reference fetus. Growth, 40 (4), 329-341.
فقه و حقوق خانواده
دوره 27، شماره 76
خرداد 1401
صفحه 263-292

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار