تحلیل حقوقی اَشکال مختلف بخشیدن مهریه با تأکید بر ابزار‌های تفسیر ارادة زوجین

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانش‏‏ آموخته کارشناسی‌ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

زوجه به‌عنوان مالک مهریه می‌تواند در مال خود تصرف کند. یکی از این تصرفات آن است که او از حق خود گذشت کند و مهریه را به انحای مختلف به شوهر ببخشد. در این نوشتار، قالب‌های مختلفی که زوجه می‌تواند از آن برای بخشیدن مهر استفاده کند و امکان یا عدم امکان رجوع در هر یک از آن قالب‌ها بررسی می‌شود. به‌دلیل عدم وجود مرز قاطع در تمییز این قالب‌ها از یکدیگر و عدم آشنایی مردم با اصطلاحات فقهی ـ حقوقی، در عالم اثبات، مواردی پیش می‌آید که تشخیص نوع عمل حقوقی صورت‌گرفته را دشوار می‌کند. در این مقاله، تلاش می‌شود ابزارهایی برای تفسیر ماهیت عمل حقوقی رخ‌داده ارائه شود. همچنین با توجه به عدم قاطعیت کافی این ابزارها، ورود قانون‌گذار و معرفی ابزارهای لازم در این خصوص توصیه می‌شود. در این مقاله، توجه به کارکرد عقد و موضوع آن به‌عنوان ابزارهای قابل استفاده به قانون‌گذار پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Legal Analysis of Different Forms of Dowry Waiver with Emphasis on the Instrument of Couple's Will Interpretation

نویسندگان [English]

  • Abbas Mirshekari 1
  • Shobeir Azadbakht 2
1 Department of Private and Islamic Law.Faculty of Law and Political Science.University of Tehran.Tehran.Iran.
2 Department of Private ; Islamic Law,Faculty of Law ; Political Science,University of Tehran,Tehran,Iran
چکیده [English]

The wife as the owner of the dowry can take possession of her property. One of these possessions entails to waive her dowry right and grant it to her husband in various ways. In this article, we discuss the various formats that the wife can waive dowry and study the possibility and impossibility of referring in each of those formats. Due to the lack of a clear boundary in distinguishing these patterns from each other and the lack of familiarity of people with jurisprudential-legal terms, the proof of some cases occurred in the world that make it difficult to distinguish the type of legal action taken. This article attempts to provide the instruments for interpreting the nature of legal action that has taken place. As well as, due to the insufficient determination of these instruments, it is recommended that the legislature intervene and introduce the necessary instruments in this regard. Also, it is suggested to the legislature to pay attention to the function of the contract and its subject as usable instruments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dowry
  • Marriage
  • Divorce
  • Donation
  • Interpretation
ـ امامی، سید حسن (1395). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
ـ انوری، حسن (1390). فرهنگ فشرده سخن. تهران: سخن.
ـ باقری، پرویز؛ شعبان‌نیا منصور، مهدی و زرگوش‌نسب، عبدالجبار (1398). «بازپژوهی رجوع زوجه از هبة مهریه و ابرای آن هنگام طلاق». مطالعات راهبردی زنان، 22(86)، صص 153 ـ 172.
ـ بجنوردی، حسن (1377). القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی.
ـ جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: مکتبه الداوری.
ـ ـــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
ـ جعفری ‌لنگرودی، محمدجعفر (1388). دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت. تهران: گنج دانش.
ـ ــــــــــــــــ (1393). فلسفة حقوق مدنی؛ عناصر عمومی عقود. تهران: گنج دانش.
ـ ــــــــــــــــ (1395). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
ـ جمعی از پژوهشگران (1423 ق). موسوعه الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل‌البیت علیهم‌السلام. قم: مؤسسة دایرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
ـ حافظی، سمیه؛ عظیمی گرگانی، هادی و امام، سید محمدرضا (1400). «بررسی فقهی و حقوقی بذل مهریه در حقوق خانواده». مجلة حقوق پزشکی، 15(ویژه‌نامة نوآوری حقوقی)، صص 453 ـ 463.
ـ حلی (علامه)‌، حسن بن یوسف (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه. قم: مؤسسه الإمام الصادق(ع).
ـ ــــــــــــــــ (1374). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
ـ حلی (محقق‌)، جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
ـ خویی، سید ابوالقاسم (1418 ق). موسوعه الإمام الخویی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی.
ـ روحانی، سید محمدصادق (1435 ق). فقه الصادق. قم: آیین دانش.
ـ ره‌پیک، حسن (1395). حقوق مدنی عقود معین 1. تهران: خرسندی.
ـ ـــــــــــــــ (1397). حقوق مدنی؛ حقوق قراردادها، تهران: خرسندی.
ـ ـــــــــــــــ (1398). حقوق مدنی عقود معین 2. تهران: خرسندی.
ـ زین‌الدین، محمدامین (1413 ق). کلمه التقوی. قم: مطعبه مهر.
ـ سیستانی، سید علی (1415 ق). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیت‌الله‌العظمی السید السیستانی.
ـ شهبازی، محمدحسین (1395). مبانی لزوم و جواز اعمال حقوقی. تهران: میزان.
ـ شهیدی، مهدی (1393). اصول قراردادها و تعهدات. تهران: مجد.
ـ صاحب‌ جواهر، محمدحسن بن باقر (1421 ق). جواهر الکلام (ط. الحدیثه). قم: مؤسسة دایره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع).
ـ صفایی، سید حسین (1395). دورة مقدماتی حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها. تهران: میزان.
ـ فاضل‌ مقداد، مقداد بن عبدالله (1373). کنز العرفان فی فقه القرآن. تهران: مرتضوی.
ـ فیاض، محمداسحاق (بی‌تا). منهاج الصالحین. قم: مکتب سماحه آیت‌الله‌العظمی الحاج الشیخ محمداسحاق الفیاض.
ـ قاسم‌زاده، سید مرتضی (1389). اصول قراردادها و تعهدات. تهران: دادگستر.
ـ کاتوزیان، ناصر (1395). اعمال حقوقی؛ قرارداد ـ ایقاع. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ ــــــــــــــــ (1393، الف). حقوق مدنی ایقاع. تهران: میزان.
ـ ــــــــــــــــ (1393، ب). فلسفة حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ ــــــــــــــــ (1393، ج). حقوق مدنی مشارکت‌ها ـ صلح. تهران: گنج دانش، چاپ دهم.
ـ ــــــــــــــــ (1394، الف). دورة حقوق مدنی خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ ــــــــــــــــ (1394، ب). دورة مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت. تهران: میزان.
ـ ــــــــــــــــ (1395، الف). حقوق مدنی عطایا. تهران: گنج دانش.
ـ ــــــــــــــــ (1395، ب). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ ــــــــــــــــ (1395، ج). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ گرجی، ابوالقاسم (1394). مقالات حقوقی. تهران: دانشگاه تهران.
ـ محقق داماد، سید مصطفی (1395). بررسی فقهی‌ حقوق خانواده نکاح و انحلال آن. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
ـ ــــــــــــــــ (1397). قواعد فقه؛ بخش مدنی (مالکیت/ مسئولیت). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
ـ محمدی خراسانی، علی (1394). تقریرات درس مکاسب. به کوشش عبدالحسین فیاضی. قم: الامام الحسن ‌بن ‌علی(ع).
ـ مصطفوی، محمدکاظم (1423 ق). فقه المعاملات. قم: جماعه المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسه النشر الإسلامی.
ـ معاونت آموزش و تحقیقات قوة قضائیه (1392). مجموعة نشست‌های قضایی مسائل قانون مدنی. تهران: جاودنه.
ـ معین، محمد (1375). فرهنگ فارسی. تهران: سپهر.
ـ مکارم شیرازی، ناصر (1370). القواعد الفقهیه. قم: دار النشر الامام علی بن أبی‌طالب(ع).
ـ موسوی خمینی، سید روح‌الله (1392). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.
ـ میرشکاری، عباس و مظفری، خدیجه (1398). «هبة طلب». مطالعات حقوقی معاصر (فقه و حقوق اسلامی سابق)، 10(18)، صص 227 ـ 248.
ـ هاشمی شاهرودی، سید محمود (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع). قم: مؤسسة دایرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
ـ یزدی، امید (1395). حقوق خانواده در نظم حقوقی کنونی. تهران: کتاب آوا.
ـ یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم (1421 ق). العروه الوثقی (عده من الفقهاء، جامعه مدرسین). قم: مؤسسه النشر الإسلامی.