تعدیل تفاوت های حقوقی زنان با تنقیح مناط والغای خصوصیت از مستندات فقهی تعدیل مهریه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و حقوق. دانشگاه امام صادق(ع)، پردیس خواهران. تهران. ایران

2 دانشجوی دکتری مطالعات زنان، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات. تهران. ایران

چکیده

با هدف شناسایی و شناساندن امکان تعدیل حقوق زن و جایگاه قاعدة تنقیح مناط و الغای خصوصیت در تعدیل تفاوت‌های حقوقی زنان به بررسی مستندات فقهی تعدیل مهریه پرداخته شده و تعدیل در مهریه که توسط قول غالب در فقه و حقوق ایران پذیرفته و مستندسازی شده است، معیاری فرض شده که تنقیح مناط و الغای خصوصیت در مستندات آن می‌تواند امکان تعدیل در تفاوت‌های حقوقی زنان را نتیجه دهد. در این نوشتار، سعی شده است تا با استفاده از تنقیح مناط و الغای خصوصیت، اصل امکان تعدیل دیگر تفاوت‌های حقوقی زنان بررسی شود که در روش اسنادی ـ کتابخانه‌ای و در نوع توصیفی ـ تحلیلی و جامعة تحقیق آن منابع فقه و ‌حقوق و اصول فقه می‌باشد؛ مسئلة اصلی عبارت است از اینکه مستنداتی که در تعدیل مهریه به آنها استدلال شده، اختصاص به مهریه دارند یا اینکه عمومیت و اطلاق دارند و می‌توان در دیگر تفاوت‌های حقوقی میان زنان و مردان از این ادله استفاده کرد؟ مستندات تعدیل مهریه عبارت‌اند از قاعدة لاضرر، نفی حرج، غبن حادث، شرط ضمنی، اصالت بقا، قیاس اولویت، جمع مهما امکن اولی من الطرح و تعذر وفا به مضمون عقد که مورد بررسی از ناحیة تنقیح مناط قرار گرفته و اصل پذیرش تعدیل تفاوت‌های حقوقی زنان از منظر مستندات فقهی به اثبات رسیده است و به این نتیجه رسیدیم که با تنقیح مناط و الغای خصوصیت، امکان تعدیل تفاوت‌های حقوقی زنان در حقوق اسلامی، خصوصاً حقوق مادی، وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Modification of Women's Legal Differences by the Rule of Ṭanqihe Manat (rectifying the effective cause) and Elghȃe Khoṣuṣiyyat (abolishing the specificity) from the Jurisprudential Documents of Dowry Adjustment

نویسندگان [English]

  • faezeh azimzadehardebili 1
  • Ali Sabermahani 2
1 Assistant professor, Department Of Islamic Jurisprudence ,imam sadiq university, Tehran, Iran
2 Phd student in Islamic Azad University Science and Research,Tehran, Iran
چکیده [English]

This article with the aim of identifying and recognizing the possibility of modifying women's rights and the position of the rule of Ṭanqihe Manat (rectifying the effective cause and Elghȃe Khoṣuṣiyyat (abolishing the specificity) in modifying women's legal differences, is examined  the jurisprudential documents of dowry adjustment and the dowry adjustment, which has been accepted and documented by the dominant statement in Iranian jurisprudence and law, and  a criterion is considered that the Ṭanqihe Manat and Elghȃe Khoṣuṣiyyat in its documents can result in the possibility of adjustment in women's legal differences. This article by descriptive-analytical method and with documentary-library manner is studying the possibility of modifying other women's legal differences by using the rules of Ṭanqihe Manat  and Elghȃe Khoṣuṣiyyat and its research community is the sources of jurisprudence and the law and principles of jurisprudence. The main issue is whether the documents cited in the dowry adjustment are specific to the dowry or whether they are general, and these arguments can be used in other legal differences between men and women? Documents for adjusting dowry include the rule of La Zarar(no- harm),  La Ḥaraj (no- embarrassment), Ghabn e Ḥadeth (loss occurring), implicit condition, survival originality, priority analogy,  adding  مهما امکن اولی من الطرح و تعذر وفاto the content of the contract (marriage) which is examined from the point of view of Ṭanqihe Manat and the principle of accepting  the women's legal differences is proved from the perspective of jurisprudential documents and it was concluded that it is possible to modify women's legal differences in Islamic law, especially material rights by Ṭanqihe Manat and Elghȃe Khoṣuṣiyyat.

کلیدواژه‌ها [English]

  • right adjustment
  • right resignation
  • Ṭanqihe Manat
  • women's rights
  • dowry

مراجع

ـ القرآن الکریم.
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم (1988 م). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
ـ بنایی اسکویی، مجید (1392). «تعدیل قرارداد درصورت حدوث تعذر مالی». مجلة مطالعات تطبیقی، 4(1).
ـ بهمن‌پور، عبدالله و جعفرپور، سهیلا (1391). «جایگاه فقهی و حقوقی مهریه در نظام حقوقی ایران با تأکید بر قانون حمایت خانواده». مجلة فقه و حقوق خانواده، 22(67).
ـ بیگدلی، سعید (1386). تعدیل قرارداد. تهران: میزان.
ـ جر، خلیل (1391). فرهنگ لاروس. تهران: امیرکبیر.
ـ جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). تئوری موازنه. تهران: گنج دانش.
ـ ـــــــــــــــ (1388). دایرة‌المعارف حقوق مدنی و تجارت. تهران: گنج دانش.
ـ جعفری فشارکی محمد و جعفری فشارکی، زینب (1398). «واکاوی تعدیل قضایی قرارداد در پرتو قاعدة العقود تابعه للقصود».  فصلنامة فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی، 12(1)،
ـ خرازی، محسن (1422 ق). عمده الاصول. قم: مؤسسة درراه‌حق.
ـ خویی، سید ابوالقاسم (1417 ق). هدایه فی الاصول. قم: مؤسسة صاحب الامر.
ـ ـــــــــــــــ (1422 ق). مصباح الاصول. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
ـ داکسبری، رابرت (1377). مروری بر حقوق قراردادها در انگلستان. ترجمة سید حسین میرمحمدصادقی. تهران: حقوق‌دان.
ـ دهخدا، علی‌اکبر (1372). لغت‌نامه. تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهـران.
ـ رشتی، حبیب‌الله بن محمدعلی (بی‌تا). بدائع الافکار. قم: مؤسسة آل‌البیت.
ـ سبحانی، جعفر (1383، الف). اصول فقه مقارن فی ما لا نص فیه. قم: مؤسسة امام صادق(ع).
ـ ـــــــــــــــ (1383، ب). رسائل اصولیه. قم: مؤسسة امام صادق(ع).
ـ ـــــــــــــــ (1388). الوسیط فی اصول الفقه. قم: مؤسسة امام صادق(ع).
ـ السنهوری، عبدالرزاق احمد (1382). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. ترجمة محمدحسین دانش. قم: دانشگاه قم.
ـ سیداشرفی، حسن (1385). نهایه الایصال. قم: قدس.
ـ سیدی بنایی، سید باقر (1390). «بررسی نکاح معاطاتی». پژوهش‏های فقه و حقوق اسلامی، 7(23)،
ـ شهیدی، مهدی (1379). «نگاه قانون به مسئلة مهریة زنان به نرخ روز». مجلة روز زن، شمارة 1678.
ـ شفائی، محمدرضا (1376). بررسی تطبیقی نظریة تغییر اوضاع و احوال در قراردادها. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد حقوق. دانشگاه شهید بهشتی تهران.
ـ صدر، سید محمدباقر (1408 ق). مباحث الاصول. قم: مطبعه مرکز النشرـمکتب الاعلام الاسلامی.
ـ طباطبایی قمی، تقی (1371). آراؤنا فی اصول الفقه. قم: محلاتی.
ـ علی عبدالله، ناصر (1391). گفتگو روشی نوین در آموزش مکالمة عربی. تهران: مجد.
ـ عمید، حسن (1376). فرهنگ لغات عمید. تهران: امیرکبیر.
ـ فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1425 ق). رسائل ثلاث. قم: مرکز فقهی ائمة اطهار.
ـ ـــــــــــــــ (1430 ق). داراسات فی الاصول. قم: مرکز فقهی الائمه الاطهار.
ـ کاتوزیان، ناصر (1371، الف). قواعد عمومی قراردادها. تهران: دانشگاه تهران.
ـ ـــــــــــــــ (1371، ب). ضمان قهری. تهران: دانشگاه تهران.
ـ کرباسی، محمدابراهیم بن محمدحسن (بی‌تا). اشارات الاصول. بی‏جا: بی‌نا.
ـ محقق داماد، سید مصطفی (1383). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
ـ ـــــــــــــــ (1398، الف). نظریة عمومی نفی دشواری در حقوق اسلامی. تهران: نشر اسلامی.
ـ ـــــــــــــــ (1398، ب). نظریة شروط در حقوق اسلامی. تهران: نشر اسلامی.
ـ ـــــــــــــــ (1391). قواعد فقه مدنی. تهران: نشر اسلامی.
ـ محمدی، علی (1379). شرح اصول استنباط. قم: دار الفکر.
ـ مرادی، خدیجه (1392). «تحلیل مبانی تعدیل قضایی در حقوق ایران و فقه امامیه». مجلة فقه و مبانی حقوق اسلامی، 46(2)، ص 321ـ344.
ـ مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389). فرهنگ‌نامة اصول فقه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
ـ مرکز الادارات العملیه، لجنه الفقه المعاصر (1442 ق). الفائق فی الاصول. قم: مرکز اداره الحوزات العلمیه.
ـ مشکینی، علی (1374). اصطلاحات اصول و معظم ابحاثها. قم: الهادی.
ـ مظفر، محمدرضا (1380). اصول الفقه. قم: بوستان کتاب.
ـ مکارم شیرازی، ناصر (1428 ق). انوار الاصول. قم: مدرسة علی ابن ابی‌طالب.
ـ موسوی بجنوردی، سید حسن (1341). قواعد الفقیه. قم: الهادی.
ـ موسوی الخمینی، روح‌الله (1418 ق). تنقیح الاصول. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـ ـــــــــــــــ (1423 ق). تهذیب الاصول. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـ میرحاج، کامران (1397). طرح امور موضوعی و آثار آن در دعوای مدنی. تهران: پژوهشگاه قوة قضائیة مجلة حقوقی.
ـ نایینی، محمدحسین (1352). اجود التقریرات. قم: مطبعه العرفان.
ـ نجفی (صاحب جـواهر)، محمدحسن (1410 ق). جـواهر الکـلام فـی شـرح شـرایع الاسـلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل (1378). الرسائل الفقهیه. قم: مؤسسه العلامه المجدد الوحید البهبهانی.
ـ هدایت‌نیا، فرج‌الله (1385). حقوق مالی زوجه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ـ هاشم‌نژاد، زهرا و غلام‌پور، محمدرضا (1394). «بررسی فقهی و حقوقی تعدیل مهریه». فصلنامة فقه و تاریخ تمدن. 10(46)،
ـ یوسف زاده، احمد؛ سخنور، مهدی؛ رستم زاده اصلی، سروش (1397). تعدیل قضایی قرارداد بر مبنای عدم تعادل اقتصادی آن در حقوق ایران، حقوق آمریکا و اسناد بین المللی. نشریه دانش حقوق مدنی، 7(14)، ص75-86.
 
ـ آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸.
ـ آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹.
ـ قانون مدنی ایران مصوب ۱۳۰۷.
ـ قانون اساسی ایران مصوب ۱۳۵۸.
 
-Carbinnier jean. Droit.T.4. obligations. presses universtaire de France 1956.
-Marty Gabriel et Raynauld Pierre. Droit civil. T.sirey 1988.
 
فقه و حقوق خانواده
دوره 26، شماره 75
آبان 1400
صفحه 129-154

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار