مبانی حاکم بر حل‌وفصل دعاوی خانوادگی با رویکرد عدالت ترمیمی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده رفاه، تهران، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق خانواده دانشکده رفاه، تهران، ایران

چکیده

خانواده شالودة جامعه انسانی و کانون اصلی رشد و تعالی افراد محسوب می‌شود و براساس اصل دهم قانون اساسی همة قوانین و مقررات و برنامه‌ریزی‌های آن، باید جهت آسان‌کردن تشکیل خانواده و استواری روابط خانوادگی بر پایة حقوق و اخلاق اسلامی باشد. بااین‌حال همانند هر نهاد دیگری ممکن است اختلافاتی در آن به وجود آید. در این موارد باید تا حد امکان کوشید تا اختلافات به نحوی حل‌وفصل شود که به جایگاه ارزشمند خانواده لطمه‌ای وارد نشود. در قوانین ما که برگرفته از فقه امامیه است، ظرفیت‌هایی وجود دارد که دو طرف دعوا می‌توانند برای حل‌وفصل اختلافات خود به جای مراجعه به دادگاه از آنها استفاده کنند. لازم به ذکر است عدالت ترمیمی نیز به‌عنوان پارادایم حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات سعی دارد با درگیرکردن طرفین یک اختلاف در مسیر حل آن و ایجاد فضای گفت‌وگو و جبران خسارات، مسیر معقولی جهت برطرف‌کردن اختلافات ترسیم کند؛ ازاین‌رو توجه به این رویکرد در رسیدگی به اختلافات خانوادگی ضرورتی انکارناپذیر است. نگارنده در این پژوهش ضمن تأکید بر ترمیمی‌شدن رسیدگی به دعاوی خانوادگی به بررسی راهکارهای مؤثر در حل‌وفصل دعاوی خانوادگی می ‏پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles governing the settlement of family disputes with the approach of restorative justice

نویسندگان [English]

  • Zahra Lamee 1
  • Zahra Mina 2
1 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Refah university, Tehran, Iran
2
چکیده [English]

The family is the infrastructure of human society and the main focal point of the individual's development and uprising. According to the Tenth Principle of the Constitution, all the relevant laws and regulations and plannings ought to be in the direction of simplifying the formation of family and strengthening the familial relationships on the basis of the Islamic Law and Ethics. Nevertheless, like any other institution, there may happen disputes in the family. In such cases, one shall eandeavor as much as possible to settle the disputes in way to avoid any damage to the valuable position of the family. In our laws which are adopted from the Twelver Shiite Jurisprudence, there exist potentials to which either of the parties to a claim may resort in stead of referring to a Court of Justice. It is noteworthy that the Rehabilitative Justice, as a paradigm for settlement of disputes, tries to engage the parties to a dispute in the process of its settlement and to create an environment of dialogue and compensation in order to lay out a reasonable path to settle the disputes. Therefore, paying attention to this approach for the settlement of fanilial disputes is an undeniable necessity. In this research, having confirmed the rehabilitative adjudication of familial disputes, the writer evaluates the effective solutions for their settlement

کلیدواژه‌ها [English]

  • arbitration
  • family disputes
  • compromise
  • restorative justice
قرآن کریم
اسدی، لیلا سادات؛ شکری، فریده(1394). آ.یین دادرسی امور و دعاوی خانوادگی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق، چاپ اوّل.
حرّ عاملی، محمّد بن حسن(1409هـ). وسائل الشیعه(جلد18). قم: مؤسسه آل البیت علیهم السّلام، چاپ نخست.
خالقی، علی(1394). آیین دادرسی کیفری. تهران: انتشارات گنج دانش.
دهخدا، علی اکبر(1377). لغتنامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
زبیدی واسطی، سیّدمحمّد مرتضی حسینی(1414هـ). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ نخست.
سماواتی پیروز، امیر(1385). عدالت ترمیمی تعدیل تدریجی عدالت کیفری یا تغییر عدالت کیفری یا تغییر آن، تهران: انتشارات نگاه بیّنه.
شیری،‌ عباس(1385). پارادایم‌های عدالت کیفری عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی، تهران، فصلنامه پژوهش حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،(2)74، ص146ـ213.
صاحب بن عباد، کافی الکفاة، اسماعیل بن عباد(1414ه). المحیط فی اللغه(جلد10). بیروت: نشر عالم الکتاب، چاپ نخست.
صادقی موحد، خدیجه؛ باقری، احمد؛ صدری، سیّد محمّد؛ امیرپور، حیدر(1398). عدالت ترمیمی بایستگی و ضرورت حاکمیت آن در حوزه خانواده با تکیه بر مبانی فقهی، مجله تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی. تهران: دانشگاه تهران، (1)52، ص11ـ26.
صدوق، محمّد بن علی بن بابویه(1406هـ). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال(جلد1). قم: انتشارات دارالشریف الرضی للنشر، چاپ دوم.
ــــــــــــــ(1413هـ). من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
طباطبایی، سیّد محمّدحسین(1402هـ). المیزان فی تفسیرالقرآن. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
طبرسی، ابوعلی(1400هـ). مجمع البیان( جلد23). تهران: مکتبه العلمیه.
طوسی، ابوجعفر محمّد ابن حسن(1351). الخلاف. قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
عاملی جُبَعی(شهید ثانی)، زین‌الدین(1418هـ). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیّه، چاپ اوّل.
غلامی، حسین(1397). عدالت ترمیمی. تهران: انتشارات سمت.
محقق داماد، سیّد مصطفی(1382). قواعد فقه(جلد1). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دهم.
مدنی کرمانی، عارفه(1394). دعاوی خانوادگی، تهران: انتشارات مجد.
مرادی، خدیجه؛ خدایی، میلاد(1395). کاربرد قواعد فقه قضایی در حقوق خانواده، تهران: انتشارات خرسندی.
مطهری، مرتضی(1380). عدل الهی(مجموعه آثار). قم: انتشارات صدرا.
موسوی بجنوردی، سیّد محمّدحسن(1419هـ). القواعد الفقهیّه(جلد3). قم: نشر الهادی، چاپ دوم.
نانکلی، مریم(1392). راهکارهای فراقضایی در حل‌وفصل دعاوی خانوادگی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران). بازیابی شده.
نقیبی، سیّد ابوالقاسم(1393). بررسی قاعده قضایی الحاکم ولیّ الممتنع و کاربرد آن در حقوق خانواده، فصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی، 66(2)، 123-147.
 
Davisa, Pamela & Francis, Peter(2003), “Victimisation”, First edition, Palgrave.
Hughes, Patticial, Mossan, Mary(2001), “Re-thinking access to criminal Justic: A critical review of needs, reoponses and restorative justice initiatives”, http:// wcr. Sonoma. Edu/ morris, html.
Nesser, J.J.;(2001), “Restorative Justice as Reaction of crime”, http:// ssw.Ch umn.edu/ rjp Resourcesldocuments/pdf.