دادرسی افتراقی زنان بزهکار از دیدگاه اسلام با نگاهی به جرم ‏شناسی فمینیستی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه حقوق دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه فقه دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران، تهران، ایران

چکیده

رواج و اقبال گستردة دیدگاه های منعطف جزایی نسبت به زنان بزهکار و طرح دادرسی افتراقی آنان، که گاه به جرم شناسی فمینیستی نسبت داده می شود، ضرورت شناخت موضع گیری اسلام نسبت به این مسئله را ایجاب می کند. بدین جهت و با عنایت به خلأ موجود در عرصة نظریات اسلام محور در این مسئله، مقالة حاضر با روش توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر مبانی غنی اسلامی در پی اثبات سه مورد است: نخست اینکه سده ها پیش از پیدایش جرم شناسی فمینیستی، سیاست جنایی اسلامی به دادرسی افتراقی زنان بزهکار توجه کرده و به همین دلیل در طرح و دفاع از دادرسی افتراقی زنان و دفاع از آن پیشقدم بوده است؛ دوم آنکه برخالف اعتقاد جرم شناسی فمینیستی، مبنای دادرسی افتراقی زنان در اسلام، مبتنی بر جنسیت آنان نیست؛ بلکه به حسب اقتضای عدالت و رأفت همه جانبة اسلامی، شرایط و موقعیت های مختلف زنان بزهکار، ازجمله زایمان و موقعیت های طبیعی و اختصاصی آنان، از دید ژرف نگر و جامع فقه مخفی نمانده و مبنای لزوم افتراق دادرسی در موارد مذکور شده است؛ سوم آنکه سیاست جنایی ایران، اگرچه در موارد متعددی منطبق با سیاست جنایی اسلام است و نمونه هایی از دادرسی افتراقی زنان در آن دیده می شود، اما هنوز وضعیت موجود این مسئله در نظام قضایی، فاصلة زیادی با وضعیت مطلوب در سیاست جنایی اسلام دارد که لازم است در قوانین جزایی و سیاست جنایی ایران، بیش از پیش لحاظ شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Differential Trial of Delinquent women from the perspective of Islam with a view to Feminist criminology

نویسندگان [English]

  • Narges Izadi 1
  • Sedigheh Mahdavikani 2
1 Faculty Member of Imam Sadiq University , Tehran , Iran.
2 Faculty Member of Imam Sadiq University , Tehran , Iran.
چکیده [English]

Widespread popularity of flexible criminal attitudes towards the Delinquent Women and planning of the women's differential trial that sometimes is attributed to Feminist criminology has subsequently raised the question that what is Islamic views in this regard. Therefore, by considering the lack of Islam-based theories on this issue, this article by descriptive-analytical method and with emphasizing to rich Islamic principles seeks to prove three following subjects: First, several centuries before the advent of Feminist Criminology, Islamic criminal policy, has focused on the differential trial of women  therefore, it has been a pioneer in planning and defending of differential trial; Second, contrary to feminist criminology, the basis  of differential trial of women in Islam is not only based on “ their Gender” but also due to requirements of justice and all- round Islamic kindness and different situation of Delinquent women such as, childbirth and their natural and specific condition is considered in Islamic jurisprudence. Third, however the criminal policy of Iran in several cases is corresponding to criminal policy of Islam and there are some example of differential trial in it but, this problem in Iran judicial system is still a long way to reach a desirable situation in criminal policy of Islam and it should be noted in criminal law and criminal policy of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • differential trial
  • Feminist criminology
  • jurisprudence
  • Delinquent women
  • Islamic criminal policy
ابن‌ادریس حلی، محمد بن احمد(1410هـ). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
اسفندیاری، اسماعیل(1382). فقر و انحرافات اجتماعی. مطالعات راهبردی زنان، (ش21)، ص47ـ75.
اعزازی، شهلا(1386). فمینیسم و دیدگاه‌ها. مجموعه مقالات. تهران: سحاب.
الیت، ک؛ کوئین، ف.(1387). حقوق جزا (آوا واحدی نوایی و نسترن غضنفری، مترجمان). تهران: میزان.
انصاری، مرتضی(1415هـ). صراط النجاة، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم.
بخرد، مصطفی؛ موسویان، ابوالفضل؛ درویشی، محمد(1397). وجوه تخفیف مجازات زنان در فقه و قوانین موضوعه ایران. فصلنامه حقوق بشر، 13(1)، ص133ـ159.
بستان، حسین(1387). نابرابری و ستم جنسی از دیدگاه اسلام و فمینیسم. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بیرو، آلن(1370). فرهنگ علوم اجتماعی(باقر ساروخانی، مترجم). تهران: کیهان.
چراغی کوتیانی، اسماعیل(1387). فمینیسم و کارکردهای خانواده. تهران: معرفت.
حر عاملی، ابوجعفر(1409هـ). وسائل الشیعه إلی تَحْصیلِ مَسائلِ الشَّریعَة. قم: مؤسسه آل‌البیت.
حسنی، محمد(1397). سیاست جنایی افتراقی در سنت علوی با تأکید بر عهدنامه مالک. فصلنامه علمی پژهشی حقوق اسلامی، 15(58)، ص145ـ173.
حسینی، ابراهیم(1379). فمینیسم علیه زنان. فصلنامه کتاب نقد، شماره ۱۷، ص150ـ175.
حکیم، محمد سعید(1427هـ). مسائل معاصرة فی فقه القضاء. نجف: دارالهلال.
حلی، حسن بن یوسف(1413هـ). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خوش‌صورت موفق، اعظم؛ کاظمی، محمدخان(1397). جنسیت و مجازات در فقه و حقوق ایران. مطالعات فقهی و حقوقی زنان و خانواده، 1(1)، ص79ـ96.
رستمی تبریزی، لمیاء(1388). درآمدی بر رویکرد جنسیتی جرم‌شناسی. مجله تحقیقات حقوقی، 12(50)، ص279ـ317.
روباتم، شیلا(1387). زنان در تکاپو: فمینیسم و کنش اجتماعی(حشمت‌الله صباغی، مترجم). تهران: شیرازه.
ریترز، جرج(1380). نظریة جامعه‌شناسی در دوران معاصر. تهران: علمی.
زیبایی‌نژاد، محمدرضا(1382). درآمدی بر شخصیت زن در اسلام: بررسی مقایسه‏ای دیدگاه اسلام و غرب. قم: نصایح.
شاکری گلپایگانی، طوبی(1385). سیاست جنایی اسلامی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
شایگان فریبا؛ جبلی، معصومه(1389). بررسی عوامل فردی مؤثر بر گرایش به بزهکاری زنان. پلیس زن، 4(13)، ص63ـ100.
طوسی، محمد بن حسن(1407هـ). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
ــــــــــــــ(1387هـ). المبسوط فی فقه الامامیه. قم: المکتبه المرتضویه لاحیاء الاثار الجعفریه.
ــــــــــــــ(1400هـ). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
عابدی‌نژاد مهرآبادی، زهرا(1390). سنجش و مدیریت خطر مجرمان جرائم جنسی. مجموعه مقالات همایش ملی علمی ـ کاربردی پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه. مشهد: میزان، ص285ـ293.
عاملی جُبَعی(شهیدثانی)، علی بن احمد(1410هـ). الروضة البهیة فی شرح اللمعه الدمشقیة(سید محمد کلانتر، شارح). قم: کتابفروشی داوری.
 ــــــــــــــ(1413هـ). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم: مؤسسه معارف الاسلامیه.
عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه(1396). حقوق خانواده در اسلام و غرب. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
عیسی‌خانی، زهره(1383). نابرابری در ترازو برابری جنسیتی. فصلنامه کتاب نقد، (ش31)، ص131ـ144.
فاضل هندی، محمدبن الحسن(1416هـ). کشف اللثام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فرنچ، مارلین(1373). جنگ علیه زنان(توراندخت تمدن، مترجم). تهران: انتشارات علمی.
فریدمن، جین(1381). فمینیسم. تهران: آشیان.
کلینی، ابوجعفر(1407هـ). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
گاردنر، ویلیام(1389). جنگ علیه خانواده(معصومه محمدی، مترجم). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
مجلسی، محمدباقر(1403هـ). بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار. بیروت: دارالتراث.
مددپور، محمد(1381). نیم‌نگاهی به جریان پست مدرن در تفکر معاصر ایران. فصلنامه کتاب نقد، (ش22)، ص67ـ88.
مشیرزاده، حمیرا(1383). مقدمه‏ای بر مطالعات زنان. تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی.
مصفا، نسرین(1375)، مشارکت سیاسی زنان در ایران. تهران: ارغوان.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد(بی‏تا). زبدة البیان فی احکام القرآن. قم: انتشارات مکتبة الائمة المرتضویه لاحیاء الاثار الجعفریة، چاپ دوم.
 مک‌لافین، جان(1389). زنان و نظریه اجتماعی و سیاسی(حمیرا مشیرزاده، مترجم). تهران: شیرازه.
 موسوی خمینی، روح‌الله(1425هـ). تحریرالوسیلة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
 مهرا، نسرین(1384). زن و حقوق کیفری. تهران: سرسبیل.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین(1388). جزوه مختصر جرم‏شناسی(مجتبی جعفری، تدوینگر). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
نجفی، محمد حسن(1404هـ). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
 نیک‌زر، نیکو؛ مهریزی، حسین(1397). تأثیر جنسیت زنان بر تخفیف مجازات جرایم حدی در فقه امامیه. یزد: دانشگاه یزد.
 وایت، راب؛ هینز، فیونا(1394). جرم و جرم‏شناسی(علی سلیمی، مترجم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
هیدنسون، فرانسیس(1389). زنان و مقوله جرم(محمد تقی نوری، مترجم). تهران: مجد.
 یزدانی، عباس؛ جندقی، بهروز(1388). فمینیسم و دانش‏های فمینیستی. تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392.
قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب 1394.
 
 England Aytes, K.; Olsen, S; Zakrajsek.T.; Murray. P.; Ireson. R.(2001). cognitive/behavioral treatment for sexual offenders: An examination of recidivism. sexual abouse: A journal of research and treatment, 13(4), p.223-231.
Hornby A.S.  (Author, Ed) & Wehmeier . S. (Ed) (1998). Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English. Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English.(5th Ed) .Oxford University Press.
 Vess.j(2009). Fear and loathing in public policy: Ethical issues in laws for sex offenders.Aggression and Violent Behavior, 14(4), p.264-272.