احکام و آثار وطی به شبهه از دیدگاه فقهای امامیه و حنابله با تأکید بر دیدگاه صاحب جواهر و ابن‌قدامه

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری، خراسان رضوی، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری، خراسان رضوی، ایران

چکیده

مسئلۀ شبهه در همة ابواب فقه ازجمله باب نکاح کاربرد دارد. در مباحث فقهی تحت عنوان قاعده درء مطرح است. ازآنجاکه شبهه در نکاح دارای احکام و آثار مهمی است و بررسی آرای علما و فقهای شیعه و اهل سنت جایگاه ویژه‌ای در فقه دارد و از دیرباز مورد توجه بوده است، به بررسی احکام و آثار وطی به شبهه از دیدگاه فقه شیعه و حنبلی با تکیه بر آرای صاحب جواهر و ابن‌قدامه پرداخته شده است. با بررسی آرای این دو فقیه، این نتیجه به دست آمد که در بسیاری از موارد بین آنها شباهت وجود دارد که مهم‌ترین آن این است که هر دو اکثر احکام و آثار وطی به شبهه را ملحق به نکاح صحیح می‏دانند؛ ازاین‌رو زنابودن وطی به شبهه منتفی است؛ احکام نکاح ازجمله مصاهرت در طرفین شبهه، مهرالمثل و عدّة طلاق برای موطوئه به شبهه، الحاق نسب به کسی که شبهه بر او عارض شده، نفقه و ارث ولد شبهه و برداشتن حد از مشتبه در باب شبهه ثابت است. اختلافات بسیار کمی ازجمله در تداخل عده وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The sentences and works of doubt in marriage (Waṭy Be- Shobhah) from the perspective of Sahebe javaher in Imami religion and Ibn Qudama in Hanbali religion

نویسندگان [English]

  • Bentol hoda Dabasi 1
  • fatemeh rajaei 2
  • Naser Salmani Ezadi 2
1 .
2 hakim@hsu.ac.ir
چکیده [English]

The issue of doubt (Shobhah) is used in all chapters of jurisprudence, as well as the chapter on marriage named Bob Nikah and has been proposed under the “Dare” sentence in jurisprudential issues. Since doubt in marriage has important rules and works, and studying the opinions of Shiite and Sunni scholars and jurists has special situation in Islamic jurisprudence for a long time, this article is studied the rules and works of doubt in marriage from the perspective of  Sahebe javaher in Imami religion and Ibn Qudama in Hanbali religion. Examining the opinions of these two jurists showed similarity between these views in many cases as a result of this study. Both of them know the most sentences and works of Waṭy Be- Shobhah in correct marriage so that excluded the adultery of Waṭy Be- Shobhah. The sentences of marriage in chapter of doubt such as Mosahirat on both dubious parties, Mehr al Mathal and waiting period of Divorce (Oddah) for Moṭuow'ah Be Shobhah, Alimony of dubious child heir (Warith e Walad e Shobhah), Attaching descent to a person who has been suspected and Removing Hadd from Moshtabah are stable in chapter of Shobhah and there is a few differences including Interference of Oddah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • doubt (Shobhah) in marriage (nikah)
  • Sahebe javaher
  • Ibn Qudama
  • sexual intercourse (Waṭy)
ابن‌أبی‌شیبه، أبوبکر عبدالله بن محمد(1409هـ). الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار. تحقیق کمال یوسف الحوت. ریاض: مکتبه الرشد، الطبعه الأولى.
ابن‌ادریس، محمد بن منصور(1410هـ). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
ابن‌قدامه مقدسی، عبدالله بن احمد(1983م). الشرح الکبیر علی متن المقنع. محقق رشید رضا. بیروت: دار الکتاب العربی للنشر والتوزیع.
ــــــــــــــ(1405هـ). المغنی فی فقه الامام احمد بن حنبل الشیبانی، بیروت: دارالفکر.
ابوزهره، محمد(بی‌تا). الجریمه و العقوبه فی فقه الاسلامی. قاهره: دارالفکر العربی.
انصارى دزفولى، مرتضى(1415ه‍). کتاب النکاح. قم: کنگره جهانى شیخ انصارى، چاپ نخست.
بحرانى، آل‌عصفور یوسف بن احمد(1405ه‍). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ نخست.
بهوتى حنبلى، منصور بن یونس(بی‌تا). کشاف القناع عن متن الإقناع. بیروت: دارالکتب العلمیه.
جبعی العاملی(شهید ثانى)، زین الدین بن على(1413هـ). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، نوبت چاپ: اول‌.
ــــــــــــــ(1410هـ).  الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه(المحشی ـ کلانتر). قم: نشر داوری.
حجاوی مقدسی، موسى بن أحمد(بی‏تا). الإقناع فی فقه الإمام أحمد بن حنبل. بیروت: دارالمعرفه.
حلّى(محقق)، حسن بن یوسف(1413ه‍). قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ نخست.
ــــــــــــــ(1403ه‍). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
خوئی، محمدتقی(1408هـ). کتاب النکاح، تقریرات بحث آیه‌الله العظمى السید ابوالقاسم خوئی. قم: اسماعیلیان.
سیواسی، محمد بن عبدالواحد(1424هـ). شرح فتح القدیر، بیروت: دارالکتب العلمیه.
شبیری زنجانی، سید موسی(1381). کتاب نکاح، قم: بی‏نا.
صدر، سیدمحمدصادق(1417هـ). ماوراءالفقه، بیروت: دارالاضواء، چاپ پنجم.
طاهرى، حبیب‌الله(1418هـ). حقوق مدنى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
طریحی، فخرالدین(1408هـ). مجمع البحرین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن(1364). تهذیب الاحکام. تحقیق محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
ــــــــــــــ(1407هـ). الخلاف، قم: مؤسسه نشر الاسلامی.
ــــــــــــــ(1387ه‍). المبسوط فی فقه الإمامیه. محقق سید محمدتقى کشفى. تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
عاملی(شهید اول)، محمد بن مکی (1410هـ). اللمعه الدمشقیه. بیروت: دارالتراث ـ الدار الاسلامیه.
عوده، عبدالقادر(1373). حقوق جنایی اسلام. ترجمه اکبر غفوری. مشهد: بنیاد پژوهش‏های اسلامی.
قبله‌ای خوئی، خلیل(1376). بررسی احکام فقهی و حقوقی حمل و جنین ناشی از زنا و وطی به شبهه، مجله دیدگاه‌های حقوق قضایی، 2(8)، ص1ـ24.
قرشى، علی اکبر(1371). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب اسلامیه، چاپ ششم.
کلینی، محمد بن یعقوب(1402هـ). الکافی. محقق محمد حسین درایتی. قم: دارالحدیث چاپ اول.
حلی(محقق)، نجم‌الدین جعفر بن حسن(1408هـ). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
محقق داماد، سید مصطفی(1365). بررسی فقهی و حقوق خانواده ـ نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
ــــــــــــــ(1406هـ). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم.
مشکینی اردبیلی، علی(1419هـ). مصطلحات الفقه. قم: دارالحدیث.
مکارم شیرازی، ناصر(1424هـ). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، چاپ نخست.
موسوی خمینی، سید روح‌الله(بی‏تا). تحریر الوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم، چاپ نخست.
نجفی، محمد حسن(1404هـ). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار احیاء تراث العربی، چاپ هفتم.