تعارض اصل و ظاهر در احکام خانواده

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه مطالعات اهل بیت دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استادیار گروه فقه دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد، اصفهان، ایران

چکیده

برخی از فقها بر این باورند که در تعارض اصل و ظاهر، ظاهر بر اصل مقدم می گردد. با توجه به اینکه در حال حاضر دادگاه ها رویه واحدی ندارند، برخی از قضات ارتکازاً ظاهر را بر اصل ترجیح می دهند و برخی دیگر اصل را بر ظاهر مرجح می دارند. در نوشتار حاضر که به روش توصیفی خواهد بود نگارندگان سعی دارند با توجه به مبانی نظریات مختلف فقها در وجه ترجیح هر یک از اصل و ظاهر بر یکدیگر، مستدل به بیان نظریه برتردر تعارض اصل و ظاهر بپردازند. هدف اصلی در این پژوهش بررسی معانی اصل و ظاهر و همچنین دیدگاه فقها در این زمینه بوده و بررسی موارد کاربردی این مبحث در جریان دادرسی در مورد مسائل خانواده است تا مشخص شود دادرس در برخورد با چنین مواردی در هنگام دادرسی کدام را بر دیگری ترجیح می دهد. در این مقال سعی شده است با توجه به استعمالات فقها و اصولیان، روش استفاده از این مبانی و شرایط آنها در استنباط های فقهی را به دست آورده و از این طریق تا حدودی تحلیل جامع و مانعی از آن ارائه شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conflict of principle and appearance in family rulings

نویسندگان [English]

  • Mahdi Abdar Esfahani 1
  • Ehsan Aliakbari Babookani 2
  • Mohamad ali Heidari 3
1 PhD Student of Islamic Azad University, Najaf Abad Branch, Isfahan, Iran
2 Assistant Professor of Department of Theology, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Assistant Professor of Jurisprudence and Islamic Law, Najaf Abad Branch, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Some jurists believe that appearance takes precedence over principle in the conflict between principle and appearance. Given that now, the courts do not have a unified procedure, some judges altogether prioritize appearance over principle and others prefer principle over appearance. In this paper, which is written in descriptive way, the authours attempt to state deductively a superior theory in the conflict between principle and appearance, according to the basics of different theories of jurists in terms of the preference of each principle and appearance over each other. The main purpose of this research is studying the meanings of the principle and appearance as well as the view of jurists in this field and also examining the practical cases of this issue during the trial on family court issues to determine what kind of these cases are perefered by the judge during the trial.  In this paper, an attempt has been made to obtain the method of using these principles and their conditions in jurisprudential inferences due to the uses of jurists and fundamentalists and present a somewhat comprehensive analysis of this method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • principle
  • appearance
  • conflict of principle and appearance
  • obstruction
  • valid suspicion
ابن‌بابویه قمی، محمد بن علی بن حسین(1410هـ). من لا یحضره الفقیه. تهران: ارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم.
ابن‌رجب، عبدالرحمن بن احمد(2008م). القواعد فی الفقه الاسلامی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌سبکی، عبدالوهاب(1422هـ). الاشباه و النظائر. بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن شاس، عبدالله بن نجم(1415هـ). عقد الجواهر الثمنیه فی مذهب عالم المدینه. بیروت: دار الغرب الاسلامی.
ابن‌منظور(1408هـ). لسان العرب. بیروت: انتشارات دار إحیاء التراث العربی.
احسایی، محمدبن علی(1410هـ). الاقطاب الفقهیه. قم: انتشارات مکتبه مرعشی نجفی.
اصفهانی، ابوالحسن(1385هـ). وسیله النجاه. قم: انتشارات مکتبه مرعشی نجفی.
اصفهانی، محمد حسین(1332هـ). نهایة الدرایه فی شرح الکفایه. قم: موسسه آل البیت.
انصاری، مرتضی(1411هـ). فرائد الاصول، قم، انتشارات دهاقانی.
بحرالعلوم، سید محمد(1403هـ). بلغه الفقیه. تهران: انتشارات مکتبه آل صادق، چاپ چهارم.
بحرانی، یوسف(1423هـ). الدرر النجفیه. بیروت: انتشارات دار المصطفی.
بهشتی دامغانی، ابراهیم(1427هـ). الذخر الفاخر فی تعارض الاصل و الظاهر. قم: مرکز فقه ائمه اطهار.
تنکابنی، میرزا محمد(1382هـ). تأسیسات در قواعد فقهی. تهران: انتشارات دارالعلم.
جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی(1416هـ). تمهید القواعد. قم: انتشارات مکتبه الاعلام الاسلامی.
ــــــــــــــ(1381هـ). روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان. مؤسسه آل‌البیت(ع).
ـــــــــــــ(1413هـ). مسالک الافهام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
حلبی، ابی‌الصلاح(1403هـ). الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبه الامام امیرالمومنین.
حر عاملی، محمد بن حسن(1381هـ). وسائل الشیعه. تهران: انتشارات المکتبه الاسلامیه.
حلی(فخر المحققین)، محمد بن حسن(1388هـ). ایضاح الفوائد فی شرح القواعد. قم: انتشارات اسماعیلیان
حلی(محقق)، ابوالقاسم نجم‌الدین(1389هـ). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. نجف اشرف: انتشارات مطبعه الآداب.
حلی(علامه)، حسن بن یوسف(1412هـ). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. قم: مرکز دراسات اسلامی
خراسانی، محمد کاظم(1418هـ). کفایه الاصول. قم: موسسه نشر اسلامی.
حیدری، علی نقی(1394)، اصول الاستنباط، قم: انتشارات حقوق اسلامی، چاپ سیزدهم.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1387هـ). المفردات فی غریب القرآن. تهران: مکتبه المرتضویه.
رشتی، حبیب الله(1401هـ). کتاب القضاء. قم: دار الهجره.
زرقاء، مصطفی احمد(بی‌تا). المدخل الفقهی العام. دمشق: دار القلم.
زرکشی، بدرالدین محمد(1993م). البحرالمحیط. مصر: انتشارات دارالکتبی.
سبزواری، سید عبدالاعلی(1413هـ). مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: دارالتفسیر، چاپ چهارم.
سلمی، محمد عزالدین(1419هـ). قواعد الاحکام فی مصالح الانام. بیروت: دارالمعرفه.
صدری، سید محمد(1388هـ)، اصول عملیه یا ادله فقاهتی. تهران: اندیشه های حقوقی.
عاملی(شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین(1406هـ). اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه. تهران: مرکز بحوث الحج و العمره.
ــــــــــــــ(1417هـ). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم.
طباطبایی، محمدحسین(1392هـ). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه اسماعیلیان.
طباطبایی یزدی، محمدکاظم(1420هـ). العروه الوثقی مع تعلیقات عده من الفقهاء العظام. قم: نشر اسلامی.
طریحی، فخرالدین(1408هـ). مجمعالبحرین. تهران: انتشارات دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
طوسی، محمد بن حسن(1418هـ). الخلاف. قم: موسسه نشر اسلامی
ـــــــــــــ(1387هـ). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: مکتبه الرضویه
فاضل لنکرانی، محمد(1404هـ). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله. قم: انتشارات مؤلّف.
فاضل هندی، محمد بن حسن(1405هـ). کشف اللثام. قم: انتشارات مؤسسه نشر اسلامی، چاپ سنگی.
فیومی، احمد بن محمد(1405هـ). المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر. مؤسسه دار الهجره.
قرطبی، یوسف بن عبدالله(1406هـ). الکافی فی فقه اهل المدینه المالکی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
قمی، ابوالقاسم(1417هـ). جامعالشتات. تهران: انتشارات رضوان، چاپ سنگی.
کرکی، علی بن حسین(1409هـ). رسائل المحقق الکرکی. قم: انتشارات مکتبه مرعشی نجفی.
ــــــــــــــ(1411هـ). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت.
کلینی، محمد بن یعقوب(1413هـ). الکافی. بیروت: انتشارات دار الاضواء.
مجلسی، محمد تقی(1406هـ). روضه المتقین. قم: بنیاد فرهنگ اسلامی.
مراغه‌ای، میرعبدالفتاح(1417هـ).العناوین. قم: انتشارات مؤسسه نشر اسلامی.
مظفر، محمد رضا(1386). اصولالفقه. تهران: انتشارات معارف اسلامی، چاپ دوم.
مقدس اردبیلی، احمد(1416هـ). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم.
موسوی خمینی، روح‌الله(1417هـ). تحریر الوسیله. قم: انتشارات مؤسسه نشر اسلامی، چاپ ششم.
نجفی، محمد حسن(1404هـ). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
نراقی، احمد(1417هـ)، عوائد الایام، قم: النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.