تبیین مولفه های قرآنی قوامیت مردان باتاکید بر کاربست «سنجه های مصلحت» در فقه شیعه

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات بنیادین قرآن دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

خداوند در آیه 34 سوره نساء(الرجال قوامون علی النساء...) قوامیت مردان بر زنان را مطرح کرده است. تا کنون دیدگاه های گوناگونی از سوی مفسران جهت تبیین قوامیت در آیه مورد بحث ارائه شده است. از آنجا که خانواده اولین نهاد در حیات انسانی و نقطه شروعی است که در کل مراحل زندگی اثر می‏ گذارد، ضرورت دارد تفسیر قوامیت مردان در این آیه با عنایت به مصالح خانواده لحاظ گردد. از این رو، پژوهش حاضر با این سؤال روبروست که«قوامیت مردان بر زنان در آیه 34 سوره نساء با نظرداشت مصلحت در فقه شیعه چگونه تبیین می‏ شود؟» بر این اساس، تشریع قوامیت را باید با نظرداشت سنجه‏ های مصلحت در فقه شیعه مانند موافقت مصلحت با فطرت و طبیعت انسان و نیز مصلحت عام تحکیم خانواده مورد توجه قرارداد و بر این پایه تفاوت‏ های جنسیتی را در تبیین حقوق و وظایف زوجین لحاظ کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Men’s dominance over Women according to the Quran's explanation (with emphasize on the ideology of “Human Interests" in Shiite Islam)

نویسندگان [English]

  • mohammad shabanpoor 1
  • zahra besharati 2
  • mohammad mahdi valadkhani 3
1 Allameh Tabataba'i University
2 Allameh Tabataba'i University
3 Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Since the Almighty God mentions the dominance of Men over Women in the Holy Quran ( Nisa’, 34) the concept of “domination” has been on the focus of many commentators and interpreters. From the perspective of the family, the very initial institution in human life, the issue of Men’s domination would be well considered within the context of family. The present study, having a Shiite jurisprudence perspective, seeks to find a reasonable explanation to this. The concept of domination can well be explained based on "Human Interests" in Shiite ideology. According to this ideology there is compatibility between Men’s domination and Human Fitrah (essence), by and large, family consolidation and maintenance. The issue of Gender differences, consequently, should be considered upon the explanation of one’s right and duty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Men’s domination over Women
  • guardianship
  • interest
  • family
  • Sourat-al-Nisa’
  • 34
قرآن مجید(۱۳۸۰)، ترجمه مهدی الهی‏قمشه‏ای، قم، فاطمه الزهرا(س)
ـــــــــــــــــ(۱۳۷۴)، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، سروش‌
 ــــــــــــــــ(۱۳۸۳)، ترجمه حسین انصاریان، تهران، اسوه
‏‫ــــــــــــــــ(۱۴۱۴هـ)، ترجمه کاظم پورجوادی، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی
ــــــــــــــــ(۱۳۵۷)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، جاویدان
ــــــــــــــــ(بی‌تا) ترجمه شاه ولى‏الله دهلوى، ، سراوان، کتابفروشی نور
ــــــــــــــــ(۱۳۷۴)، ترجمه و خواص سور و آیات از ابوالحسن شعرانى، تهران، کتابفروشی اسلامیه
ــــــــــــــــ(۱۳۸۱)، ترجمه علی مشکینی، قم، نشرالهادی
‏‫ــــــــــــــــ(۱۳۸۰)، ترجمه عباس مصباح‏زاده، تهران، بدرقه جاویدان
ــــــــــــــــ(۱۳۷۳)، ترجمه ناصر مکارم شیرازی ، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی
ــــــــــــــــ(۱۳۸۴)، ترجمه علی موسوی گرمارودى، تهران، قدیانی
ــــــــــــــــ(۱۴۱۵هـ)، ترجمه محمود یاسرى، قم، بنیاد فرهنگی امام مهدی
ابن عربی، محمد بن علی، تفسیر ابن‌ عربی(۱۴۲۸هـ)، بیروت، دارصا‌در
‏‫ابن منظور، محمد بن مکرم، لسا‌ن‌ العرب‌(۱۴۰۸هـ)، بیروت‌، دار احیا‌ء التراث‌ العربی
بوطی، محمدسعید رمضان، لایاتیه الباطل(۱۴۳۱هـ)، دمشق، دار الفکر
‏‫بقال‌، عبدالحسین‌ محمدعلی، المعجم‌ المجمعی(۱۳۷۵)، تهران، دانشگاه‌ تهران‌
‏‫بهشتی، محمدحسین، حکومت‌ در اسلام‌(۱۳۶۷) تهران، سروش‌
‏‫پروین، فرهاد و وحیده حسینی، «شرایط، قلمرو و آثار فقهی و حقوقی ریاست زوج در رابطه با زوجه، پژوهش حقوق خصوصی»(بهار و تابستان1392)، سال دوم، شماره سوم
‏‫پورعبدالله، کبری، قاعده مصلحت در مقررات خانواده(۱۳۹۵الف‌)، تهران، دادگستر
‏‫‏‫ثعلبی‌، احمد بن‌ محمد، الکشف‌ و البیا‌ن‌ المعروف‌ تفسیر الثعلبی(۱۴۲۲)‌، بیروت‌، داراحیا‌ء التراث‌ العربی‌
‏‫موسوی خمینی، روح‏الله، تحریر الوسیله()، قم، انتشارات اسلامی
جوادی آملی، عبدالله، زن در آینه جمال و جلال(۱۳۷۶)، قم، نشر اسراء
‏‫دینوری، عبدالله بن محمد، تفسیر ابن وهب المسمى الواضح فى تفسیر القرآن الکریم‏(۱۴۲۴هـ)، بیروت، دارالکتب العلمیه
‏‫راغب اصفهانی، محمد بن حسین، مفردات الفاظ قرآن کریم(۱۳۸۷)، قم، دفتر نشر نوید اسلام
‏‫رستمی، حیدرعلی ، پژوهشی در نسبت میان قرآن و فرهنگ زمانه(۱۳۹۲)، قم، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه
‏‫روحانی، بشارتی، «شبهات علم و فرهنگ زمانه: تحلیلی بر آرای علامه رمضان بوطی و آیه‏الله معرفت»(1394)، قرآن پژوهی معاصر، ش1
زمخشری، محمدبن عمر، الکشافعنحقائقغوامضالتنزیلوعیونالأقاویلفیوجوهالتأویل(1415هـ)، ج1، بیروت، دارالکتب العلمیه
سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم(۱۴۳۲هـ)، بیروت، دار الفکر
‏‫سیدرضی، ابوالحسن محمد بن الحسین، گردآوری نهج البلاغه(۱۳۷۵)، ترجمه‌ سیدجعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
‏‫‏‫‏‫شیبانی، محمدبن حسن ، نهج البیان عن کشف معانى القرآن(۱۴۱۳هـ)، قم، نشرالهادی
‏‫شیخ علوان، نعمه‏الله بن محمود، الفواتح الإلهیه و المفاتح الغیبیه، الموضحة للکلم القرآنیه و الحکم الفرقانیه(۱۹۹۹م)، قاهره، دار رکابی للنشر
‏‫صفی‏علی شاه، محمدحسن بن محمدباقر (۱۳۷۸)، تفسیر قرآن صفى‏على شاه‏، تهران، منوچهری
‏‫طباطبایی‌، محمدحسین، المیزان‌ فی‌ تفسیر القرآن(۱۳۳۴)، تهران، دارالکتب‌ الاسلامیه‌
‏‫طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر(۲۰۰۸م)، اردن، دارالکتاب الثقافی
‏‫طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان(۱۳۸۴)، تهران، ناصر خسرو
‏‫طبری، محمد بن جریر، تفسیر الطبری المسمی جامع البیان فی تاویل القرآن(1420هـ)، بیروت، دارالکتب العلمیه
‏‫ طوسی‌، محمد بن‌ حسن، التبیا‌ن‌ فی‌ تفسیر القرآن‌(۱۴۳۱هـ)، قم، موسسه‌ آل‌ البیت لاحیا‌ء‌ التراث‌
عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملى‏(۱۳۶۰)، تهران، کتابفروشی صدوق
‏‫علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت(1394)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‏اندیشه اسلامی
عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی(۱۳۷۳)، تهران، امیرکبیر.
‏‫‏‫غزالی‌، محمد بن‌ محمد ، المستصفی‌ فی‌ علم‌ الاصول‌(۱۳۶۸)، قم، دارالذخا‌ئر.
‏‫فضل‏الله، سیدمحمدحسین، من وحی القرآن(۱۴۱۹هـ.الف‌)، بیروت، دارالملاک
‏‫----------، دنیاالمرأه(1420هـ.ب)، بیروت، دارالملاک
---------، تأملاتاسلامیهحولالمرأه(1421هـ.ج)، بیروت، دارالملاک
‏‫قشیری، عبدالکریم بن هوازن، لطائف الاشارات: تفسیر صوفى کامل للقرآن الکریم ‏(۲۰۰۰م)، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب
‏‫قطب، سید، فى ظلال القرآن(۱۴۲۵هـ)، بیروت، دارالشروق
‏‫کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی(۱۴۰۷هـ)، تهران، دارالکتب‌ الاسلامیه‌
‏‫ماوردی، علی بن محمد، النکت و العیون تفسیر الماوردى(بی‌تا)‏، بیروت، دارالکتب العلمیه
‏‫محقق حلی، جعفر بن حسن، معارج الاصول(۱۴۰۳هـ)، قم، موسسه آل البیت
‏‫محقق داماد، سیدمصطفی، بررسیفقهیحقوقخانواده،نکاحوانحلالآن(1372)، تهران، نشرعلوم اسلامی
مسعودی، سعید، قرآن و فرهنگ زمانه(۱۳۹۱)، قم، بوستان کتاب
‏مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام(بی‏تا)، قم، انتشارات صدرا
مطهری، مرتضی، مسألهحجاب(1374)، قم، انتشارات صدرا
معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن(۱۳۸۸)، قم، تمهید
مهریزی، مهدی، شخصیت و حقوق زن در اسلام(1390)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
هدایت‏نیا، فرج‏الله، عناوین ثانوی و حقوق خانواده(۱۳۹۲)، تهران، پژوهشگا‌ه‌ فرهنگ‌ و‏اندیشه‌ اسلامی‌
‏‫
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7284
 Friesdorf, R; Conway, P; Gawronski, B,20015, pp. 696-713
 
‏‫