مداخله کیفری در حوزه خانواده از منظر مبانی جرم انگاری

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه بجنورد، خراسان شمالی، ایران

2 دانش ‏آموخته کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

علی­رغم دیدگاه­ مخالفان، امروزه دیدگاه پذیرش مداخله کیفری در حوزه خانواده در عرصه قانون­گذاری اجرایی شده است. با این­حال، موافقان مداخله کیفری نیز معتقدند اختیار دولت در مداخله محدود است و باید از کیفر به­عنوان آخرین راهکار استفاده شود. مداخله کیفری که از رهگذر جرم­انگاری صورت می­گیرد، موجب تحدید آزادی شهروندان می­شود؛ فلذا، خلاف اصل بوده، اجرای آن نیازمند توجیه است. در این راستا اصول و مبانی چهارگانه آسیب، پدرسالاری قانونی، اخلاق­گرایی و کمال­گرایی، جهت توجیه جرم­انگاری مطرح شده است. جست­وجو در قوانین کیفری حوزه خانواده در ایران نشان می­دهد ردپای این مبانی را در برخی جرم­انگاری­ها می­توان مشاهده کرد. به طور خاص اصل آسیب آثار بیشتری نسبت به سایر مبانی بر قوانین کیفری می‏گذارد و بسیاری از جرم­انگاری­های حوزه خانواده متأثر از این اصل است. این مقاله تلاش دارد با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، ضمن بیان مبانی جرم­انگاری، مصادیق مداخلات کیفری در حوزه خانواده در ایران را بررسی و تحلیل کند. از این­رو، پس از بیان مقدمه­ای در خصوص لزوم یا عدم لزوم مداخله کیفری، مبانی جرم­انگاری بیان می‏شود و مصادیق جرم­انگاری­هایی که ذیل هر مبنا قرار می­گیرد، مطرح می‏گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Penal Intervention in the Family Domain According to the Criminalization Basis

نویسندگان [English]

  • Mohammad Bagher Moghaddasi 1
  • Javad Yazdani 2
1 Assistant Professor of Law at Bojnourd University, North Khorasan, Iran
2 Master Degree in Criminal Law and Criminology, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Today the penal intervention in family domain is becoming common in spite of some contradictory views. The advocates believe that the government Intervention must be controlled and penalties should be used as the last resort. Penal intervention, taken from criminalization basis, not only confines citizen’s freedom but also it is contrary to the principles, so its implementation needs to be justified. In this regard, the four principles including making harm, building legal patriarchy, moralism and perfectionisicm, all which already exist in criminalization basis have been raised to justify criminalization. Although, it should be pointed that the principle called “making harm” has the most impact on family criminalization laws rather than other above principles. This paper tries to analyze the instances of Penal intervention in family domain using the descriptive and analytical method, while expressing the principles of criminalization. Hence, after an introduction to the necessity of penal intervention, the principles as well as relevant examples will be mentioned accordingly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family
  • Principles of criminal law
  • Principle of making harm
  • penal Intervention
اسدی، لیلاسادات، حقوق کیفری خانواده(بودها و بایدها)(1392)،  تهران، انتشارات میزان، چاپ اول
اسدی، لیلاسادات و عاطفه ذبیحی، «ورود حقوق کیفری به حوزه خانواده و کیفیت تأمین الزام­آوری قواعد در این حوزه»(1392)، فصلنامه تعالی حقوق، تهران، دادسرای عمومی و انقلاب تهران، سال چهارم، شماره 3
اینز، مارتین، درک کنترل اجتماعی(1396)، ترجمه نبی­اله غلامی، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول
آلن، مک رای و هوارد زهر، نشست­های گروهی خانوادگی(1386)، ترجمه حسین غلامی، تهران، انتشارات مجد، چاپ اول
برهانی، محسن، «گستره تنبیه بدنی اطفال به وسیله والدین از منظر قانون و فقه»(1391)، فصلنامه حقوق، تهران، دانشگاه تهران، دوره 42، شماره 3
برهانی، محسن و بشری محمدی­فرد، «کمال­گرایی کیفری»(1395)، فصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم­شناسی، تهران، دانشگاه تهران دوره 3، شماره 2
جوادی، محسن، «کمال­گرایی یا تکلیف­گرایی»(1384)، مجله بازتاب اندیشه، قم، مرکز پژوهش­های اسلامی صدا و سیما، شماره 67
حاجی ده­آبادی، احمد، «مقررات کیفری لایحه حمایت از خانواده در بوته نقد»(1389)، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان،  تهران، شورای فرهنگی ـ اجتماعی زنان، سال دوازدهم، شماره 48
حبیب­زاده، محمدجعفر و امیرحمزه زینالی، «درآمدی بر برخی محدودیت­های عملی جرم‏انگاری»(1384)، مجله نامه مفید، قم، دانشگاه مفید قم، شماره 1
حسینی، سیدمحمد، سیاست جنایی(1383)، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول
حیاتی، علی عباس، مقدمه علم حقوق(1389)، تهران، نشر میزان، چاپ هشتم
رفیعی، محمدرضا، رویکرد نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران به زندگی مطلوب (1390)، رساله دکتری حقوق عمومی، دانشگاه پردیس فارابی دانشگاه تهران
عظیم­زاده اردبیلی، فائزه و زهرا میرزازاده، «بررسی دلایل لزوم حمایت کیفری از حریم خصوصی خانواده»(1395)، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، سال بیست و یکم، شماره 64
عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید(1388)، تهران، انتشارات فرهنگ‌‌­نما، چاپ اول
غلامی، حسین، عدالت ترمیمی(1393)، تهران، انتشارات سمت، چاپ پنجم
قادری، حاتم، تاریخ اندیشه­های سیاسی قرن بیستم(1385)، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول
قماشی، سعید، «کرامت انسانی مانع گسترش جرم­انگاری»(1391)، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی، سال اول، شماره 1
کلارکسون، سی‌ام‌وی، تحلیل مبانی حقوق جزا(1371)، ترجمه حسین میرمحمد صادقی، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول
کی­نیا، مهدی، مبانی جرم­شناسی (1370)، جلد2، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول
گودرزی، فرامرز و مهرزاد کیانی، پزشکی قانونی(1393)، تهران، انتشارات سمت، چاپ یازدهم
لطفی، اسدالله، « قاعده احسان»(1379)، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، تهران، دانشگاه تهران، شماره 50
محمودی­جانکی، فیروز، مبانی،اصول و شیوه­های جرم­انگاری(1383)، رساله دکتری، تهران، دانشگاه تهران
محمودی جانکی، فیروز، حمایت کیفری از اخلاق علوم جنایی(1383)، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول
محمودی جانکی، فیروز و مهرانگیز روستایی، «توجیه مداخله کیفری، اصول و ضرورت­ها» (1392)، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی، سال دوم، شماره سوم
مقدسی، محمدباقر و زهرا عامری، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیت­انگاری تا جرم‏انگاری» (1395)، مجله آموزه­های حقوق کیفری، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 12
مهرا، نسرین، «رویکرد جامعه­شناختی ـ حقوقی به پدیده کودک­آزاری» (1389)، فصلنامه رفاه اجتماعی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، سال نهم، شماره 35
میرمحمد صادقی، حسین، جرایم علیه اشخاص (1393)، تهران، نشر میزان، چاپ هفدهم
نجفی ابرندآبادی، علی حسین و حمید هاشم بیکی، دانشنامه جرم­شناسی (1390)، تهران، گنج دانش، چاپ اول
نوبهار، رحیم، حمایت حقوق کیفری از حوزه­های عمومی و خصوصی (1387)، تهران، انتشارات جنگل، چاپ اول
نوبهار، رحیم، «اصل کاربرد کمینه حقوق کیفری»(1390)، مجله آموزه­های حقوق کیفری، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 1
نوبهار، رحیم و فاطمه صفاری، «رعایت مصالح بزه­دیده در جرم­انگاری»(1395)، مجله حقوقی دادگستری، تهران، قوه قضائیه، سال هشتادم، شماره نود و سوم
ویلیامز، فرانکلین و مریلین مک شین، نظریه­های جرم­شناسی(1391)، ترجمه حمیدرضا ملک‏محمدی، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول
هاشمی، سیدمحمد، حقوق بشر و آزادی­های اساسی(1384)، تهران، نشر میزان، چاپ اول