ارزیابی نقش طلاق رجعی در حفظ کانون خانواده با نقدی بر سیاست تقنینی و قضایی

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 گروه حقوق دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی(ره)

چکیده

طلاق رجعی، طلاقی است که مرد در زمان عده، با رجوع به زوجه می­تواند به نکاح سابق برگردد. در مورد نقش طلاق رجعی در کاهش فروپاشی خانواده، مباحثی مطرح گردیده است که پژوهش حاضر به دنبال بررسی نقش مذکور و ارزیابی سیاست تقنینی و قضایی در طلاق رجعی است. با بررسی ادله قرآنی و روایی، طلاق رجعی از جمله دقت نظرهای شرع اسلام، جهت جلوگیری از فروپاشی خانواده است؛ البته با این قید که رجوع زوج به زوجه با نیت خیر و سازش باشد؛ یقیناً رجوع زوج به قصد اضرار به زوجه، تأثیر مثبتی در حفظ خانواده ندارد. براین اساس، شارع، حق رجوع را حداکثر برای دو بار مجاز دانسته است تا از سوءاستفاده مرد جلوگیری کند. قانون‏گذار ایران نیز، به طلاق رجعی پرداخته است؛ اما در باره برخی احکام آن مانند سکونت زوجه مطلقه در منزل مشترک، یا سکوت کرده، یا دقت لازم مبذول نداشته است. در محاکم دادگستری نیز با عنایت به نحوه رابطة زوجیت، آگاهی زوجین از تشریفات طولانی طلاق رجعی و رفتار قضات، اکثر طلاق‏های صادر شده، طلاق بائن و از نوع خلع است که نیاز است این رویه با توجه به شرایط طلاق رجعی اصلاح گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Evaluation on the Role of Revocable Divorce in maintaining the Family with a Critique of Legislative and Judicial Policy

نویسندگان [English]

  • Meisam khazaee 1
  • Raziyeh shojaee 2
1 Assistant Professor, Ayatollah Boroujerdi University
2 MSc, jurisprudence and Islamic law, Ayatollah Boroujerdi University
چکیده [English]

Revocable divorce is a type of divorce in which the husband can return to the former marriage by rejoining the wife during Iddah.Many studies have already presented the role of revocable divorce as the family amendment. The present study tries to investigate this role as well as to assess the current legislative and judicial policy in Iran. By examining the Quranic evidence, narrations and decrees of the jurists the revocable divorce is one of the wisest devices for the survival of family unit that is considered in Islamic law; provided that the husband rejoins the wife with reconciliation intention. Regarding the possibility of detriment intention of husband to abuse the wife, the husband is allowed to rejoin the wife only twice according to the Islamic Law. Considering the benefit of revocable divorce, Iran’s legislature however, adopts a neutral uncaring viewpoint on subsequent issues, for instance, the ignorance of the right of residing in a shared house after the divorce. In addition, long formal processes of divorce or bad attitude of judges generally ends with the issuance of irrevocable divorce. Regarding the current trend in the courts of Iran this malfunctioned procedure should be amended for the benefit of revocable divorce.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family
  • Divorce
  • revocable divorce
قرآن کریم
اباذری فومشی، منصور، نحوه عملی رسیدگی به دعاوی خانوادگی در محاکم و دادسراها(1385)، تهران، انتشارات خرسندی، چاپ دوم
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب(1414هـ)، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع ـ دار صادر، چاپ سوم
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن(1408هـ)، مشهد، آستان قدس رضوی ـ بنیاد پژوهش های اسلامی
امامی، سیدحسن، حقوق مدنی(بی‏تا)، تهران، اسلامیه، چاپ شانزدهم
بحرانی، یوسف بن احمد(آل عصفور)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره(1405هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
بلادی، سیدعباس، مدنی5ـ حقوق خانواده(1386)، تهران، انتشارات احسن
جبعی عاملی، زین‏الدین بن علی(شهید ثانی)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (محشی ـ کلانتر)(1410هـ)، قم، کتابفروشی داوری
ــــــــــ، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام(1413هـ)، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه
جزری، مبارک بن محمد(ابن اثیر)، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر(بی‏تا)، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق خانواده(1376)، تهران، کتابخانه گنج دانش، چاپ چهارم
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل المسائل الشرعیه (1409هـ)، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی(علامه)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه(1413هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم
حلی، نجم‏الدین جعفر بن حسن(محقق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام(1408هـ)، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم
حلی، جمال‏الدین، احمد بن محمد اسدی، المقتصر من شرح المختصر(1410هـ)، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیه
حلی، شمس‏الدین محمد بن شجاع القطان، معالم الدین فی فقه آل یاسین دوره فقهیه کامله علی وفق مذهب الإمامیه(1424هـ)، قم، مؤسسه امام صادق7
حلی، محمد بن حسن بن یوسف(فخرالمحققین)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد (1387هـ)،  قم، مؤسسه اسماعیلیان
حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد(ط الحدیثه)(1413هـ)، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام
دینوری، عبد الله بن محمد، تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم (1424هـ)، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون
راوندی، قطب‏الدین سعید بن عبدالله، فقه القرآن(1405هـ)، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره)، چاپ دوم
رفیعی، علی، بررسی فقهی طلاق و آثار آن در حقوق زوجین(1380)، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد
ساروخانی، باقر، مقدمه‏ای بر جامعه‏شناسی خانواده(1370)، تهران، انتشارات سروش
سبزواری، سید عبدالأعلی، مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام(1413هـ)، قم، مؤسسه المنار ـ دفتر حضرت آیت الله، چاپ چهارم
صفایی، سیدحسین و اسدالله امامی، مختصر حقوق خانواده(1387)، تهران، میزان، چاپ پانزدهم
طاهری، حبیب الله، حقوق مدنی(1418هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، تکمله العروه الوثقی(1414هـ)، قم، کتابفروشی داوری
طبرانی، سلیمان بن أحمد، التفسیر الکبیر، التفسیر القرآن العظیم(2008)، اردن ـ اربد، دار الکتاب الثقأفی
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن(1372)، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم
طرابلسی، قاضی عبدالعزیز(ابن براج)، المذهب(1406ق)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
طوسی، أبوجعفر محمد بن حسن، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی(1400هـ)،  بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم
ــــــــــ، المبسوط فی فقه الإمامیه(1387هـ)، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیا الآثار الجعفریه، چاپ سوم
عاملی، سید محمد حسین ترحینی، الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه(1427هـ)،  قم، دار الفقه للطباعه و النشر
عاملی، محمد بن علی موسوی، نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام(1413هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
عاملی، محمد بن مکی(شهید اول)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه(1410هـ)، بیروت، دارالتراث دارالإسلامیه
قزوینی، ملاعلی قارپوزآبادی، صیغ العقود و الإیقاعات(محشی)(1414هـ)، قم، انتشارات شکوری
کاشانی، فتح‏الله بن شکرالله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین(1313)، تهران، کتابفروشی اسلامیه
کلینی، ابوجعفر محمد بن‏یعقوب، الکافی(1407هـ)، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ چهارم
مازندرانی خاتون‏آبادی خواجوئی، محمداسماعیل، جامع الشتات(1418هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
موسوی خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین(1410هـ)، قم، نشر مدینه العلم، چاپ بیست و هشتم
مؤمن سبزواری، محمدباقر بن‏ محمد(محقق)، کفایه الأحکام(1423هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
میبدی، ابوالفضل احمد بن محمد، کشف الأسرار و عده الأبرار(معروف به تفسیر خواجه عبد الله انصاری)(1371)، تهران، امیر کبیر، چاپ پنجم
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام(1404هـ)، بیروت، دار إحیا التراث العربی، چاپ هفتم
واحدی، علی بن احمد، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز(1415هـ)، لبنان، دار القلم
واسطی زبیدی حنفی، محب‏الدین سیدمحمدمرتضی حسینی، تاج العروس من جواهر القاموس (1414هـ)، بیروت ـ لبنان، دارالفکرللطباعه و النشر و التوزیع
هاشمی، سیدمحمد و زهره شیبانی، «نوآوری های قانون حمایت از خانواده 1391 در ارتباط با حمایت از زوجه و پیشگیری از آثار سوء طلاق بر زنان»(1394)، فصلنامه علمی ترویجی پلیس زن، دوره دهم، شماره 24، بهار و تابستان