نفقه والدین در فقه امامیه و قوانین موضوعه

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسنده

مدرس حوزه علمیه و دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

تأمین هزینه زندگی اقارب نسبی معسر در خط صعودی و نزولی به شرط تمکن منفق، از واجبات دینی و مسلمات فقه و حقوق اسلامی است؛ مساعدت به دیگر اقارب نیازمند، هم از مستحبات شرعی به شمار می‌رود، لیکن بسیاری از خانواده‌ها از وظایف خود در قبال والدین تنگدست یعنی بارزترین مصداق‌های اقارب و الزامات قانونی ترک انفاق ایشان، اطلاع کافی ندارند و در برابر این وظیفه الهی، تنها بر اساس عرف و عادت یا تمایلات درونی خویش رفتار می‌نمایند.
قوانین مدون، نفقه والدین را ملحوظ نموده، برای آن ضمانت اجرایی حقوقی و کیفری در نظر گرفته و ترک انفاق را جرم تلقی کرده است. لیکن به نظر می‌رسد قانونگذار به همه ابعاد روح لطیف اسلام در وضع قوانین مزبور نپرداخته است و نه تنها در رفع نیازهای مادی، معنوی و عاطفی والدین همه جانبه‌نگری لازم را نداشته و تمام حیطه‌های زندگی ایشان را مدنظر قرار نداده است، بلکه اصولاً در خصوص برخی هزینه‌های ضروری ایشان نیز ساکت مانده است. لذا تعارض‌ها و ابهام‌های برخی مواد قانونی در این زمینه حقوق والدین را تحت شعاع قرار داده است.
مقاله حاضر ضمن بررسی مفاهیم کلیدی و تبیین جایگاه رفیع والدین و نگرش اسلام به حقوق ایشان، نفقه والدین را در قوانین موضوعه، با مبانی فقهی نفقه تطبیق داده، نکات قابل توجه در قوانین موجود را با محوریت فقه امامیه متذکر می‌شود و بر ملحوظ نمودن تعالیم همه جانبه اسلام، در قانونگذاری و سیاست‌گذاری‌های فرهنگی تأکید می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Guardianship Maintenance in Imamieh (Shari Law) and Codified Statue

نویسنده [English]

  • Azra Khalili
Professor of Howzeh & University
چکیده [English]

According to Islamic Law and Theological Principle  maintenance for the immediate family of the person who is in hardship whether being an adult or minor is mandatory provided they are financially able. It is also recommended to help other needy distance relatives. It seems that most familes are not aware of their duty toward their family. Some times they fulfill their duty but it is out of sheer pity or religious culture. Guardianship maintenance is included in codified law and has been guaranteed but not fulfilling this obligation is considered a crime. Inspite of all these it seems that legislature didn't take in to account the spiritual and moral aspect of Islam in codifying laws, and above all ignores the financial necessities of guardianship. Some ambiguities and controversy still exist in laws regarding guardianship maintenance rights. This article studies the prime concepts of guardianship maintenance in codified laws as well as the valuable position of parents and Islamic laws regarding their rights which has been compared with jurisprudential principle. On the other hand the important point in present laws on the basis of Imamieh (Shari Law) is highlighted, it also emphasizes on the teaching of Islam in law making and cultural planning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maintenance
  • parental relationship
  • parents responsibility
  • financial ability
  • custom

عنوان مقاله [العربیة]

نفقة الوالدین فی فقه الامامیة و القوانین الموضوعة

چکیده [العربیة]

إن توفیر نفقة القریب النسبی المعسر فی الخط الصعودی و النزولی علی شرط مکنة المنفق هو من الواجبات الدینیة و مسلّمات الفقه و الحقوق الإسلامیة، کما إن مساعدة سائر الأقارب المعوزین تعتبر من المستحبات الشرعیة، لکن أکثر العوائل لاتعرف واجباتها إزاء الوالدین المعسرین معرفة کافیة و هم أبرز مصداق للأقارب، کما لاتعرف الإلزامات القانونیة التی تلحق ترک الإنفاق علیهما، بل إنما یتصرفون إزاء هذا الواجب الإلهی حسب العرف و العادة أو رغباتهم الذاتیة.
إن القوانین المدونة قد أخذت نفقة الوالدین بنظر الإعتبار و جعلت لها ضماناً تنفیذیاً قانونیاً و جزائیاً و اعتبرت ترک الإنفاق جریمة، ولکن یبدو أن المقنن لم یهتم بکافة أبعاد الروح اللـطیفة للإسلام فی وضع القوانین المذکورة، و لم یأخذ بنظر الإعتبار جمیع الأبعاد الضروریة لسد الحوائج المادیة و المعنویة و العاطفیة للوالدین، بل لزم الصمت إزاء بعض النفقات الضروریة لهما أیضاً؛ علی هذا الأساس نری إن التضارب فیما بین بعض المواد القانونیة و الغموض السائد علی بعض آخر یؤثران تأثیراً سلبیاً علی حقوق الوالدین.
لهذا قد طبق المقال هذا نفقة الوالدین فی القوانین الموضوعة علی المبانی الفقهیة للنفقة بالإضافة الی دراسة المفاهیم الرئیسیة و تبیین مکانة الوالدین و وجهة نظر الإسلام بالنسبة الی حقوقهما. کما یشیر الی النقاط اللافتة للنظر فی القوانین السائدة ترکیزاً علی فقه الإمامیة، و یؤکد علی الأخذ بنظر الإعتبار تعالیم الإسلام الشاملة فی التقنین و البرمجة الثقافیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النفقة
  • الأقارب
  • الوالدین
  • الواجب
  • المکنة
  • العرف