اعتبار عربی بودن در صیغه عقد نکاح از منظر فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانش‏ آموخته کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی تهران، ایران

چکیده

هریک از موجب و قابل باید به گونه‏ای صیغه عقد نکاح را ابراز کنند که از نظر شارع و قانون‏گذار معتبر باشد، قانون‏گذار به کار بردن الفاظی را که صریحا دلالت بر قصد نکاح کند، لازم می‏داند و به آن  تصریح می‏کند. مسأله چالش برانگیز در صیغه عقد نکاح، اعتبار عربیت صیغه است. در این باره دو نظریه قابل توجه وجود دارد: مشهور فقها قائل هستند به این که عربیت معتبر است و به زبان‏هاى دیگر نمى‌توان عقد نکاح را جارى ساخت.  در مقابل، حقوق مدنی ایران بر خلاف آنچه مشهور فقهای اسلامی است، عربیت را شرط تحقق نکاح نمی‏داند؛ زیرا خصوصیتی و موضوعیتی در به کار بردن الفاظ عربی و انشا به وسیله آنها وجود ندارد و اطلاق ماده 1062 قانون مدنی هم این نظر را تایید می‏کند. در این نوشتار با بررسی ادله این باب، به نقد و تحلیل هریک از اقوال مزبور می‏پردازد و در نهایت به نظریه تفصیلی می‏رسد که بین شخصی که توانایی بر اجراى صیغه عربى دارد و کسى که توانا بر اجرای صیغه عربی نیست، تفاوت است و از آنجا که نکاح همانند عبادات، توقیفی و تعبدى است و صِبغه عبادیت دارد، قدر متیقن صحّت عقد، عربی بودن است و قادر به تلفظ عربی، از باب احتیاط، واجب است انشای لفظی عربى کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Arabic language stipulation, marriage words, authenticity of corruption, marriage contract as worshipping practice

نویسندگان [English]

  • Seyed Ahamad MirHousieni 1
  • ahmad saberi majd 2
1 Associate professor of jurisprudence and law of Farabi campus law University of Tehran, Tehran, Iran
2 Master of Law and Islamic Law, Farabi Campus of Tehran, Iran
چکیده [English]

Both offer and acceptance sides should utter the marriage words in a way that the lawmaker would validate it. The Lawmaker verifies explicit words of Marriage in which the intention of marriage is apparent. A challenging issue in uttering marriage words is the affirmation of Arabic words in terms of language. There are two remarkable theories in this respect: most jurists believe that the marriage words cannot be performed in other languages except in Arabic. On the contrary, Iranian civil law confirms no mandatory rule regarding the obligation of the utterance of Arabic words when marriage contract is due. Moreover, Article 1062 approves the above code. This paper, analyzing and criticizing both theories by investigating the reasons and evidence, reaches to an articulated theory. It seems that there is difference between one who is able to utter Arabic words and one who is not so. Since the marriage is placed in worshipping category it has to be performed in the Arabic language especially for one who is able to utter the words in Arabic albeit as a practice of precaution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arabic language stipulation
  • marriage words
  • authenticity of corruption
  • marriage contract as worshipping practice

عنوان مقاله [العربیة]

وجوب عقد النکاح باللغة العربیة من منظور الفقه الجعفری و القانون الإیرانی

چکیده [العربیة]

عند انعقاد صیغة النکاح لابد لکل من الموجب و القابل أن یلفظا صیغة النکاح بشکل معتبر للشارع و للقانون و ما ورد فی القانون بشکل مصرّح به هو وجوب استخدام ألفاظ واضحة الدلالة علی قصد النکاح. وأما الخلاف المثار بین نظریة مشهور الفقهاء و ما جاء فی القانون المدنی الإیرانی فی هذا المجال؛ هو أن بناءً علی نظریة مشهور الفقهاء أن صیغة عقد النکاح لابدّ أن تکون باللغة العربیة و لا یمکن انعقاد هذه الصیغة بأی لغة أخری، أما فی القانون المدنی الإیرانی اعتبر صیغة اللغة العربیة لیس شرطاً وجوبیاً لتحقّق النکاح، حیث أن استخدام الألفاظ العربیة لا یضفی لصیغة النکاح أی میزة و لیس له موضوعیة، و الإطلاق الموجود فی المادة 1062 من القانون المدنی تؤیّد هذه المسألة. هذه المقالة تتطرّق إلی الأدلة الموجودة فی هذا المجال و تقوم بتحلیل هذه الأدلة و نقدها حیث تصل إلی نتائج تفصیلیة فی النهایة، و هو أنه هناک اختلاف بین من یستطیع أن یلفظ العبارات العربیة لإنعقاد صیغة العقد و من لا یمکن له هذا الأمر، و بما أن النکاح أمر یشبه العبادات فی کونه تعبّدیا و توقیفیا فصحة العقد ترتبط کونه ملفوظاً باللغة العربیة و من هو قادر علی لفظ الکلام بهذه االلغة فعلیه أن یعقد الصیغة باللغة العربیة إحتیاطاً.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • وجوب صیغة عقد باللغة العربیة
  • صیغة النکاح
  • أصالة الفساد
  • کون عقد النکاح توقیفیاً
ابن اثیر، مبارک، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر(1367)، قم، بی‏نا، چاپ چهارم
ابن منظور، ابو الفضل جمال الدین محمد، لسان العرب(1414هـ)، لبنان، دارالفکر للطباعه، چاپ سوم
اصفهانى(مجلسى دوم)، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار(1406هـ)،قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى
انصاری، مرتضی، فرائد الاصول(1415هـ)، قم، جامعه مدرسین
آبی، فاضل حسن یوسفی، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع(1417هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی
بحرانى(آل عصفور)، یوسف، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة(1410هـ)، دفتر انتشارات اسلامى
بحرانى، محمد سند، سند العروة الوثقى ـ کتاب النکاح(1429هـ)، دو جلد، قم، مکتبه فدک
جعفری لنگرودی، محـمد جعفر، حقوق مدنی: حقوق خانواده(1386)، تهران، گنج‌دانش
جوهرى، اسماعیل، الصحاح(1367)، بیروت، چاپ اول
حائری، سید علی طباطبایی، ریاض المسائل(1418هـ)، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام
حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الى تحصیل الشریعه(1407هـ)، بیروت، دار احیاء التراث العربى
حکیم، سید محسن طباطبایی(1410هـهـ)، منهاج الصالحین(المحشّٰی للحکیم)، ۲ جلد، بیروت، دار التعارف للمطبوعات
حلی، مقداد بن عبد الله سیوری، نضد القواعد الفقهه علی مذهب الإمامیه(1403هـ)، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی 
حلى(علامه)، حسن بن یوسف اسدى، تذکرة الفقهاء(ط ـ القدیمه)(1388)، قم، مؤسسه آل البیت (علیهم السلام)
خویى، سید ابو القاسم موسوى، موسوعه الإمام الخوئی(1418هـ)، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی
ذهنی تهرانی، سید محمد جواد، شرح مکاسب شیخ انصاری(1369)، قم، حاذق
سبحانی تبریزی، جعفر، نظام المضاربه فی الشریعه الإسلامیه الغراء(1416هـ)، قم، موسسه الامام الصادق7
سبزواری، محمد باقر مؤمن، کفایه الأحکام(1423هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی
صفایی، سید حسین و اسد الله امامی، مختصر حقوق خانواده(1385)، تهران، نشر میزان
طباطبایى یزدى‌، سید محمد کاظم و ناصر مکارم شیرازی، العروة الوثقى مع تعلیقات (1428هـ)، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب
طوسی، ابو جعفر محمد)، عدة الاصول(1416هـ)، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه
طوسی، ابو جعفر محمد، الخلاف(1407هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه
طوسى، ابو جعفر محمد، تهذیب الأحکام(1407هـ)، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم
طوسى، محمد، الوسیله إلى نیل الفضیله(1408هـ)، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى
عاملی(شهید ثانی)، زین الدین، مسالک الافهام(1413هـ)، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه
عاملی، محمد بن علی موسوی، نهایه المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام(1411هـ)، بی‏جا، دفتر انتشارات اسلامی
عاملى کرکى(محقق ثانى)، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد(1414هـ)،قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم
فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه(1425هـ)، قم، نشر اعتماد، چاپ دوم
فیض کاشانی، محمد محسن، مفاتیح الشرائع(1413هـ)، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی
قمی(صدوق)، محمد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه(1401هـ)، بیروت، دار الصعب و دار التعارف
کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق خانواده(1392)، تهران، میزان
کوئین، بروس، غلام عباسی توکلی و رضا فاضل(1383)، مبانی جامعه شناسی، تهران، سمت
کیدری، قطب الدین محمد، إصباح الشیعه بمصباح الشریعه(1416هـ)، قم، مؤسسه امام صادق7
کلینى، ابو جعفر محمد، الکافی، دار الکتب الإسلامیه(1407هـ)، تهران، چاپ چهارم
مامقانی، محمدحسن، غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب(1316)، قم، مجمع الذخائر الإسلامیه
محقق داماد، سیدمصطفی، بررسی فقه حقوق خانواده(1385)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ سیزدهم
مراغی حسین، العناوین الفقهیه(1417هـ)، قم، نشر اسلامی
معلوف، لویس، المنجد فی اللغه و الادب و العلوم(1378)، تهران، بی‏نا
مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح(1424هـ)، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب7
نائینی، میرزا محمد حسین غروی، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب(1373)، تهران، المکتبه المحمدیه
نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام(1404هـ)، لبنان، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم
نراقى(ملا)، احمد، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه(1415هـ)، قم، مؤسسه آل البیت
یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، العروة الوثقى(1409هـ)، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم