بازخوانی ادله فقهی حق امتناع زوجه

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران

چکیده

یکی از راههای ضمانت اجرای عقود معاوضی، اعمال حق حبس است، بدین معنی که مادامیکه یکی از متعاقدین اقدام به اجرای تعهد خود ننموده است، طرف مقابل نیز حق دارد از اجرای مفاد قرارداد خود امتناع کند. این حق در عقودی مانند بیع و اجاره، در همه نظامهای حقوقی اجرا می‌شود ولی در قوانین جمهوری اسلامی ایران که بر مبنای فقه امامیه است، این حق به عقد نکاح نیز سرایت نموده است به این معنی که زن تا وقتی که مهریه را دریافت ننموده میتواند از انجام وظایف زناشویی امتناع کند و این امتناع وی موجب نشوز او نمیشود. در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی به بررسی و نقد مستندات فقهی حق حبس در نکاح و آثار و پیامدهای آن با توجه به فرهنگ کنونی جامعه مبنی بر قرار دادن مهریه های سنگین، پرداخته می‌شود و احکام پیرامون آن مورد تحلیل و بررسی قرار می-گیرد. نتیجه آنکه مستندات فقهی حق حبس مخدوش است و همچنین نکاح عقد معاوضی صرف نیست که حق امتناع به آن سرایت نماید. لاجرم پذیرش این حق در نکاح ازمبنای مستحکمی برخوردار نیست

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Review on Jurisprudential Proofs about the Wife’s Right of Refusal

نویسنده [English]

  • Azam Ghiyasi sani
Assistant Professor of Islamic jurisprudence and Islamic law Imam Sadiq University Sisters' Campuses
چکیده [English]

One way to guarantee the implementation of exchange contract is the right of hold. It means that if one of the parties fails to fulfill his/her obligations, the other party has the right to refuse the enforcement of the contract. This right is exercised in all kinds of contracts, such as sell and buy but in Iran’s law system which is based on Imamiah jurisprudence it spreads to marriage contract too. It means that a woman can refuse to perform her marital duties until she receives the dowry although the refusal would not mean that she is disobedient to her husband. Applying descriptive-analytical method, this research studies the jurisprudential documents about the right of hold in marriage as well as its effects and consequences. The research is due to the current trend of having a heavy dowry in Iranian society. The findings show that the documents about the right of hold are not reliable and that the marriage is not a type of exchange contract which is subject to refusal.  In fact, the acceptance of this right in marriage is not based on reliable principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marriage
  • exchange contract
  • the right of hold
  • Dowry
  • insolvency of wife
  • obedience to husband
  • the theorem of action

عنوان مقاله [العربیة]

إعادة دراسة الأدلة الفقهیة بشأن حق امتناع الزوجة عن الواجبات الزوجیة

چکیده [العربیة]

إن الحق فی الحبس یعتبر من طرق الضمان لتنفیذ عقود المعاوضة بمعنی أن کلا من المتعاقدین یستطیعا أن یمتنعا عن الوفاء بالدین ما لم یقم الطرف الآخر بما یلزمه العقد. و هذا حق معترف به فی جمیع الأنظمة القانونیة وانتقل هذا الحق إلی عقد النکاح فی قوانین الجمهوریة الإسلامیة الإیرانیة المبتنیة علی فقه الإمامیة أی أن الزوجة بامکانها أن تمتنع عن واجبات الحیاة الزوجیة ما لم تستوف صداقها و لا یعتبر امتناعها هذا نشوزا. یتناول هذا المقال الأدلة الفقهیة المرتبطة بالحق فی الحبس فی قضیة النکاح و آثاره و نتائجه نظرا لتعیین المهور الغالیة فی المجتمع الحالی، مستخدما المنهج الوصفی التحلیلی و یتم من خلاله تحلیل و دراسة الأحکام المتعلقة بهذا الحق. و النتیجة أولا أن أسانید الأدلة الفقهیة للحق فی الحبس مخدوشة و ثانیا أن عقد النکاح لا یندرج ضمن عقود المعاوضة تماما حتی ینتقل إلیه حق الإمتناع فبالتالی إن قبول هذا الحق لعقد النکاح لا تدعمه أدلة قویة و محکمة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النکاح
  • عقود المعاوضة
  • حق الحبس
  • الصداق
  • التمکین
  • إعسار الزوج
  • قاعدة الإقدام
قرآن کریم
اراکی، محسن، توضیح المسائل"بخش استفتائات"(1373)، قم، دفتر آیت الله اراکی
اصغری آقمشهدی، فخرالدین و فخری نوری، «حق حبس در کنوانسیون بین­المللی کالا» (1384) نامه مفید، ش52
اصفهانی، محمدحسین، حاشیه مکاسب(1418هـ)، قم، قطیفی، چاپ اول
انصاری، مرتضی، کتاب النکاح(1415هـ)، قم، لجنه التحقیق، چاپ اول
جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین، مسالک الافهام(1413هـ)، قم، مؤسسه معارف اسلامی، چاپ اول
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق(1378)، تهران
حرعاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه(1414هـ)، قم، مؤسسه آل البیت
حلی(علامه)، حسن بن یوسف، قواعدالاحکام،(1414هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی
حلی، ابن ادریس، السرائر(1410هـ)، قم، جامعه المدرسین، چاپ دوم
خطیب شربینی، محمدبن احمد، مغنی­المحتاج(بی‏تا)، بیروت، دارالفکر
خوانساری نجفی، موسی، منیه الطالب(تقریرات درس آیت الله نائینی)(1418هـ)، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول
خوئی، ابوالقاسم، منهاج­الصالحین(1395)، قم، مدینه‏العلم
داراب پور،مهراب، تفسیری بر حقوق بیع بین­المللی(1374)، تهران، گنج دانش
روحانی، محمد، المرتقی الی الفقه الأرقی(1420هـ)، قم، دارالجلی، چاپ اول
شهیدی، مهدی، آثار قراردادها و تعهدات(1382)، تهران
شیخ مفید، محمدبن محمد، مقنعه(1410هـ)، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم
کاتوزیان، ناصر، گامی به سوی عدالت(1379)، تهران
کلینی، محمدبن یعقوب، کافی(1388) تهران، دارالکتب الاسلامیه
محقق داماد، مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده( 1376)، تهران، نشر علوم اسلامی، چاپ ششم
مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده والبرهان(1412هـ)، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول
موسوی خمینی، روح الله، کتاب البیع(1379) تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
ـــــــــــــ، تحریرالوسیله(1421هـ) قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام(1981)، بیروت، ‏دار احیاءالتراث العربی