بررسی فقهی- حقوقی لزوم سکونت زوجین در منزل مشترک

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس

2 دانش ‏آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

قانون مدنی در باب وظیفۀ شوهر حکم صریحی در مورد سکونت در منزل مشترک ندارد، ولی عرف مسلّم آن را از لوازم حسن معاشرت با زن می‌داند.علاوه بر این، با توجّه به الزام قانون‌گذار به سکونت در منزل مشترک در دوران عدّه رجعیه، به نظر می‌رسد رویۀ عملی جاری بین زوجین خلاف این قاعده است و زوجین پس از اجرای صیغۀ طلاق از یکدیگر جدا شده و به‌ندرت، موردی پیش می‌آید که یکجا سکونت نمایند. حتی در نظر عرف عامه سکونت زوجین در منزل مشترک پس از اجرای صیغۀ طلاق امری مذموم تلقی می‌شود و در عمل، امکان اجرای این حکم وجود ندارد. سوال مورد بحث این است که در صورت امتناع یکی از زوجین از سکونت در منزل مشترک، چه در ایام نکاح و چه ایام عده طلاق رجعی،آیا در عمل امکان الزام آن‌ها به اجرای این حکم وجود دارد؟ ضمانت اجرای آن چیست؟ در خصوص ماهیت سکونت زوجین در منزل مشترک، گرچه سکونت مشترک مقتضای اطلاق عقد می‎باشد و تراضی خلاف آن امکان‌پذیر است، اما این سکونت در منزل مشترک به ‎نوعی حق شوهر نیز محسوب می‎شود و یکی از لوازم حسن معاشرت است و اسقاط آن به‌تنهایی ممکن نبوده و باید با تراضی زوج باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Islamic Jurisprudential-Law Study on the Couple’s Right about Living in a Share House

نویسندگان [English]

  • Puria Razi 1
  • Meysam Rameshi 2
1 Assistant Professor of Islamic Azad University, Bandar Abbas Branch
2 Graduate Student of Private Law of Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Although the Civil law has no explicit law for husband to live under the same roof with wife, the social custom considers that as the sign of a good relationship with the wife. Also according to the legislation it is mandatory to live in a share house during the waiting period (iddah) after the revocable divorce, though there is a tendency to live separate according to the approval of the social custom. In other word, the social approval is strong enough to let the divorced couple live apart from each other; contrary to the law. Regarding marriage and divorce, the question is if one spouse refuses to live in a share house is it possible to make them carry out the rule? What is the guarantee of its implementation? The findings show that although living or not living together is applicable at signing point it is seen as the right of husband and prerequisite to a best socializing with the wife. Declining this right is subject to the husband’s consent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marriage
  • revocable divorce
  • residence
  • rights and decrees

عنوان مقاله [العربیة]

وجوب سکن الزوجین فی بیت واحد دراسة فقهیة- قانونیة

چکیده [العربیة]

لم یُصرح القانون المدنی حول وجوب سکن الزوج مع زوجته فی بیت واحد إلاّ أن العرف السائد یعرف هذا التصرف کلازم من لوازم حسن المعاشرة مع الزوجة. من جهة أخری علی الرغم من إلزام المشرع لسکن الزوجین فی بیت واحد أیام عدة الطلاق الرجعی الاّ إن ما یقوم به الزوجان فی هذه الأیام یخالف هذه القاعدة القانونیة و بانفصالهما بعد صیغة الطلاق، و نادراً ما یسکنان فی مکان واحد؛ و حتی العرف الرائج یعتبر سکنهما فی بیت واحد بعد اجراء صیغة الطلاق أمرا مذموما فلا یمکن تنفیذ هذا الحکم عملیاً. السؤال المطروح فی هذا المجال هو: هل یمکن إلزام الزوجین عملیاً بحکم سکنهما معا فی مکان واحد لو امتنع أحدهما عن هذا الحکم إما أیام النکاح أو أیام عدة الطلاق الرجعی؟ و ما هو ضمان تنفیذ هذا الحکم؟ ثم بعد ذلک حول ما یرتبط بکیفیة سکنهما فی بیت واحد یمکن القول: إنه علی الرغم من أن سکن الزوجین فی مکان واحد یقتضی إجراء عقد النکاح ،و یمکن التراضی خلافه لکن هذا السکن فی مکان واحد یعتبر حقا من حقوق الزوج و من لوازم حسن المعاشرة فلا یمکن اسقاط هذا الحق من جانب طرف واحد من طرفی العقد، و یجب التراضی مع الزوج.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النکاح
  • الطلاق الرجعی
  • السکن
  • الحق و الحکم
قرآن کریم
احمد زرقاء، مصطفی، المدخل الی نظریه الالتزام العامه فی الفقه الاسلامی(1420هـ)، بی‏جا، بی‏نا
اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان(1403هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
افتخاری، جواد، کلیات عقود و تعهدات(1382)، تهران، میزان
امامی، سیدحسن، حقوق مدنی(1386)، جلد5، تهران، کتابفروشیه اسلامیه
ـــــــــــــ، حقوق مدنی(1388)، جلد4، تهران، کتابفروشی اسلامیه
ـــــــــــــ، حقوق مدنی(1391)، جلد1، تهران، کتابفروشی اسلامیه
آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر فارسی ـ عربی(1391)، تهران، نشر نی
برادران، دلاور، حق و حکم(1380)، رساله دکتری، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
بندر ریگی، محمد، فرهنگ جدید عربی فارسی، ترجمه منجد الطلاب(1375)، تهران، انتشارات اسلامی
جرجانی، علی‌ بن محمد، کتاب التعریفات(1978م)، بیروت، چاپ افست
جعفرپور، جمشید و سهیل ذوالفقاری، وابستگی اقتضای ذات عقد نکاح به رابطه زناشویی‌(1390)، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دوره دوم، شماره
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مقدمه عمومی علم حقوق(1376)، تهران، گنج دانش
جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام(بی‏تا)، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام
حسین‌آبادی جرقویئیی، محمدرضا، رساله فی المعامله و الاختلاف بین المتعاقدین (1423هـ)، قم، مؤسسه میثم تمار
حسینی مراغی، میرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه(1418هـ)، قم، مؤسسه النشر الاسلامی
حلی، حسن بن یوسف(علامه)، تحریر الاحکام(1421هـ)، قم، مؤسسه امام صادق7
خوانساری، آقاموسی، منیه الطالب فی شرح المکاسب(1424هـ)، تقریرات میرزای نائینی، قم،  مؤسسه النشر الاسلامی
دهخدا، على‏اکبر، لغت نامه دهخدا(1379)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
دیانی، عبدالرسول، حقوق خانواده(1387)، تهران، انتشارات میزان
ـــــــــــــ، رابطه تمکین و نشوز و ضمانت اجرای عدم تمکین(1383)، دادرسی، شماره 45
روشن، محمد و مصطفی مظفری، طلاق قضایی و ماهیت آن(1388)، خانواده پژوهی، سال ششم، شماره 18
روشن، محمد، حقوق خانواده(1391)، تهران، انتشارت جنگل
شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب نکاح(1419هـ)، قم، مؤسسه پژوهشی رای پرداز
صدوق، محمد، من لایحضره الفقیه(1413هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
صفار، محمدجواد، درسهایی از حقوق خانواده(1391)، تهران، انتشارات جنگل جاودانه
طباطبایی حائری، سیدعلی، ریاض المسائل(1418 هـ)، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام
طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان(1380)، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، الخلاف(1407هـ)، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
عمید، حسن، فرهنگ فارسی(1369)، تهران، انتشارات امیرکبیر
غروی، میرزا علی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی(1417هـ)، تقریرات درس مرحوم آیت الله العظمی خویی، قم، منشورات مدرسه دارالعلم
فروغی، علیرضا، آثار و ویژگیهای حق از دیدگاه فقه امامیه و قانون مدنی(1391)، دانش حقوق مدنی، سال اول، شماره1
فقیه، عباس، طلاق قضایی در فقه و حقوق ایران(1389)، مجله معرفت، دوره بیست و یکم، شماره 148
کاتوزیان، ناصر، حقوق خانواده، 1388، تهران، میزان
ـــــــــــــ،  قواعد عمومی قراردادها(1391)، جلد 1، تهران، شرکت سهامی انتشار
ـــــــــــــ، قواعد عمومی قراردادها(1383)، جلد 3، تهران، شرکت سهامی انتشار
ـــــــــــــ، مبانی حقوق عمومی(1383)، تهران، نشر میزان
ـــــــــــــ، مقدمه علم حقوق(1387)، تهران، نشر میزان
کشوری، عیسی، ماهیت طلاق‌های به حکم دادگاه(1373)، قضایی و حقوقی دادگستری، سال سوم، شماره 11گیلانی شفتی، سید محمد باقر، رسائل فقهی(1416هـ)، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء سلام الله علیها
لویس معلوف، المنجد فی اللغه(1381)، ترجمه محمد بندر ریگی، تهران، انتشارات ایران
محقق داماد، سید مصطفی، محقق داماد
 ـــــــــــــ، قواعد فقه(1381)، جلد 2، تهران، سمت
ـــــــــــــ، قواعد فقه(1383)، جلد 1، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی
ـــــــــــــ، حقوق خانواده ‏ـ نکاح و انحلال آن(1384)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی
مروارید، علی‏اصغر، ینابیع الفقهیه(1402هـ)، قم، دارالکتاب اسلامی
معین، محمد، فرهنگ فارسی(1386)، نشر سخن، تهران، نشر امیرکبیر
مفید، محمد بن محمد، أحکام النساء(1413هـ)، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید
مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه(1383)، تحقیق علی بابایی، قم، انتشارات مدرسه امام علی7
مکی عاملی، محمد(شهیداول)، اللمعه الدمشقیه(1988م)، تصحیح سید محمد کلانتر، بیروت، دار العلم الاسلامی
موسوی خمینی،روح‏الله، تحریرالوسیله(1412هـ)، قم، انتشارات دارالعلم
موسوعه الإمام الخویی(1418هـ)، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخویی
ـــــــــــــ، منهاج‌الصالحین(1410هـ)، قم، نشر مدینه العلم
موسوی خویی، سیدابوالقاسم، المسائل الشرعیه(1410هـ)، قم، انتشارات مدرسه دارالعلم
مهرپور، حسین، طلاق قضایی و طبیعت حقوقی آن(1371)، مجله حقوقی دادگستری، سال اول، شماره 3
نائینى، میرزا محمدحسین، منیه الطالب(1418هـ)، نگارش موسى نجفى خوانسارى، قم، مؤسسه النشرالاسلامى
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام(1404هـ)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی
یزدی طباطبائی، سیدمحمدکاظم، حاشیه السید(1378هـ)، قم، دار المعارف الاسلامیه