ساز وکارهای حمایت از حق کودک بر آموزش در فقه امامیه، اسناد حقوق بشر و قانون اساسی

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

2 استادیار دانشگاه آزاد نجف آباد

چکیده

توجه به حقوق کودک به‌ طور عام و حمایت از حق او بر آموزش به‌ طور خاص، از اموری است که طی چند سال گذشته از جهت مباحث حقوق بشری و اسناد بین‌المللی و نیز قوانین داخلی، اهمیت خاصی پیدا کرده است. از طرف دیگر، شریعت اسلامی هم ‌نگاه ویژه‌ای به کودک و حق او بر آموزش دارد. این مقاله بر آن است که سازوکارهای حمایت از حق کودک بر آموزش را در فقه امامیه و اسناد حقوقی بررسی کند. برخی از مهمترین سازوکارهای فقهی در قالب حمایت اقتصادی، حمایت‌های روحی و حمایت‌های معنوی تعریف شده است. از نظر حقوقی الزام ‌های مختلفی بر دولت‌ها در قالب اسناد حقوق بشری و نیز تصویب قوانین مختلف داخلی شناخته شده است. رویکرد تطبیقی که نویسنده مقاله در پیش گرفته است، ثابت می ‌کند که حمایت از حق بر آموزش، در فقه امامیه به دلیل برخورداری از ضمانت اجرای داخلی و بین‌المللی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این حق با توجه به مقدمات آن، از دوران انعقاد نطفه و حتی قبل از آن شروع می‌شود و بدین مناسبت وظایف مختلفی به‌ طور خاص بر عهده والدین قرار می‌ گیرد. همچنین دایره حق بر آموزش در فقه امامیه گسترده‌تر از آن است که در اسناد حقوق بشری مطرح شده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

for Supporting Children’s Right to Education in Imamiya Fiqh, Human Rights Instruments, and the Constitution

نویسنده [English]

  • Masood Raei Dehaghi 2
چکیده [English]

Supporting children's rights in general and supporting their right to education in particular have gained special importance in the discussions on human rights, international instruments, and domestic laws in the recent years. On the other hand, the Islamic Sharia pays a special attention to children and their right to education. The present paper aims at analyzing the mechanisms for supporting children’s right to education in Imamiya Fiqh (Shi'i jurisprudence) and legal instruments. Some of the most important Jurisprudential mechanisms have been defined in terms of economic, spiritual, and intellectual support. From a legal perspective, different obligations have been imposed on governments through human rights instruments and various domestic laws. Using a comparative approach, the author confirms that supporting the right to education has a special place in Imamiya Fiqh since it is domestically and internationaly guaranteed. Based on the premises, this right begins at the moment of conception or even before. Therefore, there are specific duties incumbent upon parents. Moreover, the right to education has a broader scope in Imamiya Fiqh than it has in human rights instruments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children’s rights
  • Right to Education
  • Child Support
  • International Instruments
  • Government
  • Jurisprudence
  • منابع و ماخذ

     

    • آبروشن، هوشنگ، کودک آزاری وکنوانسیون حقوق کودک، تهران، انتشارات آریان، 1384، چاپ اول
    • ابن بابویه قمی، محمد بن على(شیخ صدوق)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413هـ، چاپ دوم
    • ـــــــــــ، من لا یحضره الفقیه، ترجمه على اکبر غفارى محمد جواد بلاغى، تهران، صدر و نشر صدوق، 1367، چاپ اول
    • ـــــــــــ، عیون أخبار الرضا علیه السلام، ترجمه على اکبر غفارى و حمید رضا مستفید، تهران، نشر صدوق، 1372، چاپ اول
    • ابن فهد حلى، احمد بن محمد و غفارى ساروى، حسین، آیین بندگى و نیایش (ترجمه عدةالداعی)، قم، بنیاد معارف اسلامی، 1375، چاپ اول
    • انصارى شیرازی، قدرت الله و پژوهشگران مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، موسوعه أحکام الأطفال و أدلتها، قم، مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، 1429هـ، چاپ اول
    • بروجردى، آقا حسین، جامع أحادیث الشیعه، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، 1386(الف)، چاپ اول
    • ـــــــــــ، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعه)، مترجم مهدى حسینیان قمى و م، صبورى، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، 1386(ب)، چاپ اول
    • بهشتی، محمد؛ ابوجعفری، مهدی و علی تقی، فقیهی، زیر نظر علیرضا اعرافی، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم تربیت و مبانی آن، قم، تهران، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها(سمت)، 1379، چاپ اول
    • باقری، محمد، تربیت دینی فرزند، کانون گفتمان قرآن، 1388، قابل دسترسی در ibsblog.ir
    • پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله)، تهران‏، دنیاى دانش، 1382، چاپ چهارم‏
    • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409هـ، چاپ اول
    • عمید زنجانى، عباسعلى، فقه سیاسى (عمید)، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1421هـ، چاپ چهارم
    • سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذب الأحکام، قم، مؤسسه المنار (دفتر حضرت آیة الله)، 1413هـ، چاپ چهارم
    • شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغه (للصبحی صالح)، قم، هجرت، 1414هـ، چاپ اول
    • قضاعی، محمد بن سلامه، شرح فارسى شهاب الأخبار (کلمات قصار پیامبر خاتم‏ص)، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1361، چاپ اول
    • فیض کاشانى، محمد محسن ابن شاه مرتضى، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی7، 1406هـ، چاپ اول
    • کامرانیان، عباسعلی، نظام حقوق فرزندان در قرآن مجید، تهران، نور قرآن و اهل بیت، 1387، چاپ اول
    • کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1407هـ، چاپ چهارم
    • ـــــــــــــــ، الکافی، قم، دارالحدیث، 1429هـ، چاپ اول
    • ـــــــــــــــ، اصول الکافی، ترجمه سید جواد مصطفوى، تهران، کتاب‏فروشى علمیه اسلامیه، 1369، چاپ اول
    • گیلانى فومنى (بهجت)، محمد تقى، استفتائات، قم، دفتر حضرت آیت الله بهجت، 1428هـ، چاپ اول
    • لباف، فریبا، حقوق فرزند از نظر قرآن و سنت، تهران، زهد، 1385، چاپ اول
    • مازندرانى، محمد صالح بن احمد بن شمس سروى، شرح الکافی، تهران، المکتبه

    الإسلامیه، 1382ه‍، چاپ اول

    • مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار(ط- بیروت)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403هـ، چاپ دوم
    • مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسه الطبع و النشر، 1410هـ، چاپ اول
    • مصباح، محمد تقی، آموزش عقاید، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1377، چاپ پنجاه و نهم
    • مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1374، چاپ اول
    • منتظرى نجف‌آبادى، حسین على، معارف و احکام بانوان، قم، انتشارات مبارک، 1427هـ، چاپ دوم
    • موسوی اردبیلی، عبدالکریم، بیانیه حضرت آیت‌‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی به مناسبت روز جهانی کودک،1384، قابل دسترسی در unicef.org
    • موسوى گلپایگانى، سید محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دار القرآن الکریم، 1409هـ، چاپ دوم
    • نجفى، على بن محمد رضا بن هادى (کاشف الغطاء)، النور الساطع فی الفقه النافع، عراق، مطبعه الآداب، 1381ه‍، چاپ اول
    • واعظ مهدوی، محمدرضا، آرمانها واهداف توسعه هزاره، 1384، قابل دسترسی در doie.ir

     

    • نرم‌افزارها
    • جامع الأحادیث 5/3، فرهنگ جامع روایات پیامبر اکرم6 و اهل بیت7، مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى‏
    • جامع التفاسیر نور1/2، دائرةالمعارف چند رسانه‌ای قرآن کریم، مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى‏
    • جامع فقه اهل البیت27، مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى
    • اسناد بین‌المللی
    • اعلامیه جهانی حقوق بشر
    • اهداف توسعه هزاره
    • کنوانسیون حقوق کودک مصوب 20 نوامبر 1989 میلادی برابر با20/8/1368
    • میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب 16 دسامبر 1966
    • میثاق‌،‌ اقتصادی‌ ـ اجتماعی‌ و فرهنگی‌