اختیار قاضی برای طلاق در صورت نشوز زوج و مشروط نبودن آن به عسر و حرج زوجه

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه پیام نور (نویسنده مسؤول)

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی

چکیده

مطابق حکم شرع و تصریح ماده 1133 قانون مدنى جمهورى اسلامى ایران، طلاق از حقوق قانونى شوهر است؛ ولى زنان نیز در مواردی چون غایب مفقودالاثر بودن شوهر و ناتوانی وی از پرداخت نفقه مى‏توانند از دادگاه درخواست طلاق کنند؛ مسأله مهم که مقاله حاضر نیز به آن می‌پردازد، این است که آیا حق درخواست طلاق زوجه، محدود به موارد فوق‌الذکر است یا در کلیه موارد تحقق نشوز مرد، حاکم (قاضى) مى‏تواند به درخواست زن، وى را على‏رغم میل و اراده شوهر متمردش طلاق دهد؟
نویسنده با استناد به آیه 229 سوره بقره و آیات مشابه به اثبات این امر می‌پردازد که حکم مزبور به تمام موارد تحقق نشوز مرد، قابل تسرى است و در صورت تحقق مصادیق نشوز مرد، زن بدون نیاز به اثبات عسر و حرج می‌تواند از حاکم درخواست طلاق کند. آیات و روایات، به ویژه آیه 229 سوره بقره که از دو تعبیر "امساک بمعروف" یا "تسریح باحسان" استفاده کرده است، نشان می‌دهد که در زندگى زناشویى، بر شوهر واجب است در برابر همسرش یکى از دو راه را اختیار کند: یا با انجام تمام وظایف، حقوق او را به‌خوبی و شایستگی ایفا کند، یا او را طلاق داده، به نیکی رها سازد. به موجب این اصل، در صورت  عدم رعایت حقوق زوجه، قاضی می‌تواند به درخواست زن، زوج را اجبار به طلاق کند و در صورتی که اجبار میسر نباشد، زن را علی‌رغم میل شوهرش طلاق دهد.
 تحقق این نظریه می‌تواند گامى مؤثر در جهت احقاق حقوق زنان و پیشگیرى از تعدى به حقوق آنان در زندگى زناشویى باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Judge’s Authority For a Divorce In Case of the Husband’s Ill-conduct Provided it is Not a Hardship to the Wife

نویسندگان [English]

  • omolbanin alahmoradi 1
  • seifollah ahadi 2
چکیده [English]

In accordance with religious law­(Sharia) and the stipulation of Article 1133 of the Civil Code of Islamic Republic of Iran, divorce is  one of the husband's legal rights; however in some cases such as the unaccountability of the absence of the husband or his inability to support his family, the wife can also file for divorce. An important issue that this article also addresses is whether the wife's right to divorce is limited to the above-mentioned cases, or in all cases of the realization of the man's ill-conduct, the ruler (judge) at the request of the woman, despite her husband's wayward disposition and determination, can grant her a divorce? By citing verse 229 of surah Baqarah­(The Cow) and similar verses, the author sets out to prove this matter that the above-mentioned ruling of the realization of the man's ill-conduct is extendable and in case of realization of instances of the man's ill-conduct, the wife can petition the ruler for a divorce without the need of proving hardship. Verses of the Holy Quran and traditions, especially verse 229 of surah Baqarah, which has used two interpretations "keep­(her) in an acceptable manner" or "divorce­(her) with good treatment" shows that in marital life it is obligatory for the husband to choose one of the two ways toward his wife: Either by doing all his duties, adequately providing all, or her rights divorcing her and releasing her with good treatment. According to this principle, if the rights of the wife are not respected, the judge can, at the request of the wife, force the husband to divorce her and if force is not effective the judge can, despite her husband's lack of desire, divorce her. The actualization of this theory can be an effective step in the realization of women's rights and the prevention of the violation of their rights in marital life.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Acceptable manner
  • Good treatment
  • The Right of divorce
  • Judge
  • husband
  • Wife
  • Ill-conduct
  • Hardship

مراجع

  • قرآن کریم
  • اردبیلى، احمد بن محمد، زبده البیان فی أحکام القرآن، تهران، المکتبه الجعفریه لإحیاء الآثار الجعفریه، بی­تا، چاپ اول
  • اصفهانى، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسه الطبع و النشر، 1410هـ، چاپ اول
  • بحرانى، محمد، العروة الوثقى ـ کتاب النکاح، دو جلد، قم، مکتبه فدک، 1429هـ، چاپ اول
  • بهجت ، محمد تقى، جامع المسائل، 5 جلد، قم، دفتر آیت­الله بهجت1426هـ، چاپ دوم
  • تبریزى، جعفر، الاعتصام بالکتاب و السنه، قم، بی­نا، بی­تا، چاپ اول
  • جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت7، مؤسسه دائره ­المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت7، قم، 1426هـ، چاپ اول
  • جهانگیر، منصور، قوانین و مقررات مربوط به خانواده، تهران، نشر دوران، 1387، چاپ 21
  • حرعاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، 29 جلد، قم، مؤسسه آل البیت7، 1409هـ، چاپ اول
  • حکیم، سید محسن طباطبایى، منهاج الصالحین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1410ه‍، چاپ اول
  • حلى، ابن ادریس، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1410هـ، چاپ دوم
  • حلى، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم،

مؤسسه اسماعیلیان، 1387ه‍، چاپ اول

  • ــــــــــ، مختلف­الشیعه فی أحکام الشریعه، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ه‍، چاپ دوم
  • حلى، حسین، بحوث فقهیه، قم، مؤسسه المنار، 1415ه‍، چاپ چهارم
  • حلى، مقداد بن عبد اللَه سیوری، کنز العرفان فی فقه القرآن، 2 جلد، قم، بی­نا، بی­تا، چاپ اول
  • خوانسارى، آقا جمال­الدین محمد، التعلیقات على الروضه البهیه، قم، منشورات المدرسه الرضویه، چاپ اول
  • خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، مدینه العلم،1410هـ، چاپ 28
  • دیانی، عبد الرسول، حقوق خانواده، تهران، نشر میزان، 1387، چاپ اول
  • راوندى، سعید بن عبداللّه، فقه القرآن، قم، کتابخانه آیت­الله مرعشى، 1405ه‍، چاپ دوم
  • زنجانى، سید موسى شبیری، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، 1419هـ، چاپ اول
  • سیستانى، سید على حسینى، قاعده لا ضرر و لا ضرار، دفتر آیت­الله سیستانى، قم، 1414هـ، چاپ اول
  • صیمرى، مفلح بن حسن، غایه المرام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارالهادی، 1420ه‍، چاپ اول
  • طاهرى، حبیب الله، حقوق مدنى، 5 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1418ه‍، چاپ دوم
  • طباطبایى یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى، 5 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1419 هـ، چاپ اول
  • طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامی، 1407 ه‍، چاپ چهارم
  • ــــــــــ، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته، 1407ه‍، چاپ اول
  • عاملى کرکى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل

البیت7، 1414هـ، چاپ دوم

  • فاضل هندى، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر

انتشارات اسلامى، 1416هـ، چاپ اول

  • قمى، سید صادق حسینى روحانى، فقه الصادق7، قم، دارالکتاب ـ مدرسه امام صادق7، 1412ه‍، چاپ اول
  • کاشانى، محمد محسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام علی7، 1406ه‍، چاپ اول
  • گیلانى، ابوالقاسم بن محمد حسن، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، تهران، مؤسسه کیهان، 1413ه‍، چاپ اول
  • ــــــــــ، رسائل، قم، دفتر تبلیغات اسلامى ـ شعبه خراسان، 1427هـ، چاپ اول
  • لنکرانى، محمد فاضل موحدى، جامع المسائل، دو جلد، قم، انتشارات امیر قلم، چاپ یازدهم
  • مکارم شیرازى، ناصر، کتاب النکاح، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب7، 1424هـ، چاپ اول
  • موسوی بجنوردی، محمد، حقوق خانواده، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد، 1390، چاپ دوم
  • موسوى گلپایگانى، سیدمحمدرضا، مجمع المسائل، 5 جلد، قم، دارالقرآن الکریم، 1409هـ، چاپ دوم
  • نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1404هـ، چاپ هفتم
  • نجفى، محمد حسین بن على، کاشف الغطاء تحریر المجله، نجف، المکتبه المرتضویه، 1359هـ، چاپ اول
  • یزدى، سید مصطفى (محقق داماد)، بررسى فقهى حقوق خانواده ـ نکاح و انحلال آن، قم، بی­تا، چاپ اول
  • یزدى، محمد، فقه القرآن، 4 جلد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1415هـ، چاپ اول

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار