قواعد عام فقه و کاربرد آن در حقوق خانواده

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسنده

دکتری فقه و حقوق خصوصی، دانشیار و معاون پژوهشی دانشگاه شهید مطهری

چکیده

 قواعد فقه خانواده، مجموعه قواعدی هستند که مبنای برخی از قوانین و مقررات در حقوق خانواده هستند یا در آن‌ها مؤثر واقع می‌شوند. از منظری قواعد فقه خانواده به دو دسته عام و اختصاصی تقسیم می‌گردند. مراد از قواعد عام، قواعدی است که علاوه بر حقوق خانواده، در دیگر معاملات یا عبادات نیز کاربرد دارند؛ مانند قاعده لاضرر، لاحرج، شروط غرور و الزام. در مقابل،قواعدی چون رضاع و فراش که تنها در حقوق خانواده کاربرد دارند، قواعد اختصاصی خانواده تلقی می‌شوند. در این مقاله، مهم‌ترین قواعد عام خانواده و برخی ره‌یافت‌های کاربرد آن‌ها در حقوق ایران ارائه می‌گردد. بعضی از احکام و گزاره‌های ناظر به حقوق خانواده مانند «رجوع» و «الطلاق بید من اخذ بالساق» ضابطه فقهی خانواده تلقی می‌گردند. جمع‌آوری قواعد و ضوابط فقهی و شناسایی بسترهای کاربرد آن‌ها، امکان شکل‌گیری رویه قضایی را در موارد فاقد نص قانونی به دست می‌دهد. و رهیافت‌های لازم برای تفسیر برخی قوانین را فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential rules and their application in Family Law

نویسنده [English]

  • seyed abolgassem nagibi
چکیده [English]

Family jurisprudence rules are a set of rules that either form the basis of certain family law rules and regulations, or have a direct bearing on these rules. Family jurisprudence rules fall under two categories, general and specific. The term ‘general rules’ signifies those rules that apply not only in family law, but also in other daily affairs (mu’âmalât) and religious practices (ebâdât), such as the principles of ‘no harm’ (lâ dharar) and ‘no malicious damage’ (lâ haraj), and prerequisite /proviso. On the other hand, rules such as fostering and farâsh (marriage/intercourse), no harm and prerequisition (proviso) are merely used in family law and are considered specific to family law. This paper presents the most important general and specific rules and approaches and their applicability in Iranian family law. Some family law provisions such as ‘the right to revert’ (ruju’) and ‘divorce’ (itlâq baid min akhz bil sâq) fall under family jurisprudential law. The compilation of jurisprudential rules and regulations and the identification of their application make possible the constitution of judicial procedures in cases that lack letters of statute.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudential rules
  • judicial criteria
  • general rules
  • specific rules
  • family law

عنوان مقاله [العربیة]

القواعد الفقهیة و تطبیقها فی حقوق الأسرة

چکیده [العربیة]

القواعد الفقهیة للأسرة عبارة عن مجموعة من الأصول التی هی أساس بعض اللوائح و القوانین فی حقوق الأسرة، أو المؤثرة فیها، و تنقسم إلى قسمین عام و خاص. و نعنی بالقواعد العامة تلک التی تستخدم فی العقود و العبادات فضلا عن تطبیقها فی حقوق الأسرة نحو قاعدة: "لا ضرر و لا حرج و شروط "، و من جانب آخر هناک قواعد مثل الرضاعة و الفراش و التی تعتبر خاصة للأسرة، و لا تطبق إلا فی نطاقها.
و یتم فی هذا المقال عرض أهم القواعد العامة و الخاصة للأسرة و بعض مناهجها العملیة فی نظام قوانین ایران. و تعتبر بعض البنود و المواد القانونیة المرتبطة بحقوق الأسرة مثل "الرجوع" و "الطلاق بین من أخذ الساق" معیاراً فقهیاً للأسرة. و إن جمع و تدوین القواعد و المعاییر الفقهیة وتعریف مجالات تطبیقها یمکننا من التوصل منهج قضائی فی الحالات التی تفتقر إلى نص قانونی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القاعدة الفقهیة
  • المعیار الفقهی
  • القاعدة العامة
  • القاعدة الخاصة
  • حقوق الأسرة